Yüz yıl önce, geçtiğimiz Şubat ayında, İngiliz arkeolog Howard Carter, efsanevi Mısır hükümdarı Kral Tutankamon’un mühürlü mezar odasına girdi. Böylece “mumyanın laneti” efsanesi başlamış oldu.
Tanınmış kişiler ve arkeologlar mezarı ziyaret ettikçe, zamansız ölümlere maruz kaldı. 1922’de Kral Tutankhamun’un mezarının keşfinden aylar sonra, kazıyı finanse eden kişi olan George Herbert de Carnarvon (Lord Carnarvon) hastalandı ve öldü. Louisville, Kentucky’de yayınlanan “The Courier Journal” gazetesinin 21 Mart 1923 tarihli baskısının ön sayfasında “Tutankhamun’un 3000 yıllık Laneti” biçiminde manşetten bir haber yayınladı.
Kısa bir zaman içinde dünyanın diğer yerlerindeki gazetelerde de benzer başlıklar yer alacaktı. İnceleme sonrasında ölüm nedeninin enfeksiyon kaynaklı olduğu anlaşılacaktı. Bir sivrisinek yanağını ısırmış, kendisi bu ısırığı tras olurken kesmiş ve sonrasında yara enfeksiyon kapmıştı. ( Mısır’da hastalık taşıyan sivrisinekler tarafından ısırılıp enfekte olmanız olasılıklar dahilindedir.)
İddiaya göre Lord Carnarvon öldüğünde evindeki tüm ışıklar (bazı kaynaklarda Kahire’deki tüm ışıklar – ki bu sık rastlanan bir durumdur) gizemli bir şekilde sönmüştü. Bu Tutankhamun’un laneti efsanesinin başlangıcı oldu. Kısa bir süre sonra karısı Almina Herbert’in de hasta olduğunu iddia edilecekti. Ancak kendisi iyileşti. Sonrasında 1969 yılına kadar yaşadı ve 93 yaşında öldü. Buna rağmen, efsane kalıcı oldu.
Tutankhamun’un Laneti Efsanesi Gerçek midir?
Başta da dediğimiz gibi Lord Carnarvon, Tutankhamun’un mezarının aranmasını ve kazılmasını finanse ediyordu. İlgi alanı ise arkeoloji ve Mısır bilimi idi. Arkeolog ve Mısırbilimcisi olan Howard Carter ise, henüz 17 yaşındayken Mısır’da kariyerine başlamıştı. Carter, Kasım 1922’de Firavun Tutankhamun’un mezar odasını (KV62 olarak bilinir) bulduğunda, Lord Carnarvon İngiltere’den gelene kadar içeriyi keşfetmeyi erteledi. Carnarvon’un gelişinden sonra mezara girdiler. Ancak ne girişte ne de mezar odasında herhangi bir lanetle ilgili bir yazı yer almıyordu.
Bir çok kaynakta mezarın keşfinden sonra Lord Carnarvon, Carter ve sefere katılan diğer kişilerin var olmayan bir lanet sebebiyle birbiri ardına öldüğünü okumuş olmanız olasıdır. Aslında bu konuyu bazı bilim insanları da ciddiye aldı. Sonrasında da konuyla ilgili makalelerde ölümlerin potansiyel nedenlerini açıklamaya çalıştılar.
Tutankhamun’un lanetiyle bağlantılı ölümler için ciddi bir bilimsel açıklama sunan ilk kişilerden biri, 1986’da mezardaki eski küfün potansiyel olarak ölümcül alerjik reaksiyonlara neden olabileceğini öne süren Dr. Caroline Stenger-Phillip’ti.
Bazı mantar türleri zayıflamış bağışıklık sistemi olanların akciğerlerini etkileyen potansiyel olarak ölümcül bir hastalık olan
önde gelen nedenidir.
Meyveler, sebzeler ve diğer organik maddeler mezarlara gömüldüğünden ve mezarlar tamamen hava geçirmez şekilde kapatıldığından, küf sporlarının var olması ve bin yıl boyunca canlı kalması akla yatkındır. Ayrıca mumya yapımı esnasında kullanılan kimyasalların da zaman içinde açığa zehirli gazlar çıkarması olasıdır.
Ama ne yazık ki, mezar toksinleri Carter’ın grubundan gelen ölümleri pek iyi açıklamıyor. Sonuçta bu tür zehirlenmelerin devamında ölümün oldukça hızlı bir biçimde gerçekleşmesi gerekir. Oysa ki gerçekler Tutankhamun’un laneti iddiaları ile pek örtüşmez.
Tutankhamun’un Mezarı İle İlgili Olanların Ölümleri Sanıldığı Gibi Kısa Zaman içinde Gerçekleşmedi
Lord Carnarvon’un, lanetle en yakından ilişkili olan ölümü bile, mezara girdikten altı ay sonra gerçekleşti. Carter meslektaşlarıyla birlikte tam on sene boyunca mezar odasında incelemelerde bulundu. Çalışmalarını 1932’de tamamladı ve hayata 2 Mart 1939 tarihinde yani keşiften 16 yıl sonra vefat etti. Yedi yıl boyunca gece gündüz mezar odasını koruyan ve Tutankhamun’un kalıntılarına en yakın Richard Adamson, mezar odasının açılmasından 57 yıl sonra hayatını kaybetti.
Keşif yapıldığından beri yüzlerce işçi, onlarca fotoğrafçı, gazeteci, turist, güvenlikçi ve bilim insanı bu bölgeyi ziyaret etmişlerdi. Ancak hiçbirinde lanetin etkisi gözlemlenmedi. 2002’de British Medical Journal , Avustralya’daki Monash Üniversitesi’nden Dr. Mark Nelson tarafından yapılan bir çalışmayı yayınladı. Olaya dahil olan insanlara istatistiksel olarak bir göz atmaya ve olası bir lanete maruz kalmanın bir sonucu olarak ölüm tarihlerinin gerçekten hızlanıp hızlanmadığını görmeye karar verdi.
İstatistik Tutankhamun’un Lanetini Onaylamıyordu
Birazdan bahsedeceğimiz sonuçları daha iyi anlayabilmeniz için öncelikle “p-değeri” hakkında kısaca bilginiz olması gerekir. İstatistikte, p değeri, bilim insanlarının hipotezlerinin doğru olup olmadığını belirlemelerine yardımcı olan istatistiksel bir ölçüdür.
Mümkün olan en düşük 0 olan p değeri, sonuçlarınızın anlamlı olduğu anlamına gelir. Mümkün olan en yüksek olan değer olan 1 ise sonuçlarınızın tutarsız olduğunu gösterecektir. Tutankhamun’un mezarının açılması işinde Batılılar ve Mısırlılar birlikte çalışmıştı. Mevcut 44 Batılıdan 25’i lanete maruz kaldı. Bu 25 kişi ortalama 70 yaşına kadar yaşadı, maruz kalmayanlar ise 75 yaşına kadar yaşadı. Bu farkın p değeri .87 idi, yani bu farkın sadece şans eseri olma ihtimali %87 kadardı.
Mezar açıldıktan sonra ortalama yaşam, maruz kalan grup için 20.8 yıl ve maruz kalmayan grup için 28.9 yıldı. Bu büyük bir fark gibi görünse de, p değeri 0,95’ti, yani rastgele sebepler nedeniyle zaten böyle bir farka sahip olma olasılığınız %95’tir. Nelson’ın vardığı sonuç: “Mumyanın lanetine maruz kalma ile hayatta kalma arasında önemli bir ilişki olmadığıydı. Dolayısıyla bir mumyanın lanetinin varlığını destekleyecek hiçbir kanıt yoktu.”
Bir Lanetin varlığı Medya İçin Avantajlıdır
Ancak bu gibi bir haber basın için oldukça ilgi çekiciydi. Devamında da Tutankhamun’un laneti ile ilgili kitap, belgesel ve filmler geldi. Sherlock Holmes romanlarının yazarı Arthur Conan Doyle gibi bazı ünlü yazarların lanete inanması da lanete olan inancın yayılmasına yardımcı oldu. İlerleyen yıllarda internetin yaygınlaşması ile de lanet ile ilgili efsaneler giderek doğru kabul edilmeye başlandı.
İstatistiksel olarak konuşursak, Krallar Vadisi’nde olağandışı bir şey olmadı. Ancak bu bilgi pek de bir şeyi değiştirmedi. Bugün bile, bazı insanlar arkeolojik keşifleri ve güncel olayları lanetlerle ilişkilendirmeyi seviyor.
Örneğin, 2018’de Mısır’ın İskenderiye kentinde 2.000 yıllık devasa bir tabut bulunduğunda, bazı insanlar onu açmanın bir laneti serbest bırakacağından korkmuştu. Benzer şekilde, 2021’de bir gemi Süveyş Kanalı’nı kapattığında, bazı insanlar suçu mumyalara yüklemeye çalıştı.
Sonuç olarak bir çok insan doğa üstü olaylara inanmaya meyillidir. Tutankhamun’un Laneti de bunlardan birisidir. Ayrıca göz atmak isterseniz: Mumyanın Laneti Gerçek Olabilir Ama Korunmak İçin Muska Yerine Mantar Önleyiciye İhtiyacınız Var
Kaynaklar ve ileri okumalar
- The Curse of King Tut: Facts & Fable. Yayınlanma tarihi: 22 Mart 2014; Bağlantı: https://www.livescience.com/44297-king-tut-curse.html
- King Tut’s Curse! Yayınlanma tarihi: 24 Haziran 2008; Bağlantı: https://skeptoid.com/episodes/4106
- What is the ancient Egyptian ‘mummy’s curse’? Yayınlanma tarihi: 23 Ağustos 2021; Bağlantı: https://www.livescience.com/
- Nelson MR. The mummy’s curse: historical cohort study. BMJ. 2002 Dec 21;325(7378):1482-4. doi: 10.1136/bmj.325.7378.1482. PMID: 12493675; PMCID: PMC139048.
Matematiksel
