Roma ateşi, Yunan ateşi, Rum ateşi, Bizans ateşi, Grejuva ateşi ya da adına ne derseniz deyin. Bir ateş Bizans İmparatorluğu’nu kuşatmalara karşı yüzyıllar boyunca korudu. Günümüzün Napalm bombalarını andıran, bu süper güçlü silah, Bizanslılar için o kadar önemli hale geldi ki, İmparator II. Romanos (MS 959-963 arasında hüküm sürdü), üç şeyin asla düşman eline geçmemesi gerektiğini ilan edecekti. Bunlar Bizans imparatorluk kıyafetleri, herhangi bir kraliyet prensesi ve Rum Ateşi idi.
Yunan ateşi ile ilgili sahip olduğumuz bütün bilgileri Bizans askeri el kitaplarından, bir takım ikincil tarih kaynaklarından ve dönemin çağdaş vakanüvislerinden elde ediyoruz. ( Osmanlı İmparatorluğu zamanında tarihi olayları kaydetmekle görevli kişi).
Bu ateşten “deniz ateşi”, “Roma ateşi”, “sıvı ateş”, “ıslak ateş” gibi sözler ile bahsediliyor. Ayrıca bazı kaynaklar bu ateşin su ile söndürülemediğini, aksine su döküldüğünde alevin şiddetlendiğini de belirtiyor. Tüm bunlar da bu ateş ile ilgili bir çok soruyu da beraberinde getiriyor. Bu soruların en başında da bu ateşin gerçek olup olmadığı elbette geliyor.
Yunan Ateşi Ne İdi?
Her şeyden önce, bir konuyu açıklığa kavuşturalım: Yunan ateşi gerçekti. Efsanevi ya da uydurma bir şey değildi. Bu ateşin var olduğuna dair yukarıda da bahsettiğimiz güvenilir kayıtlar mevcuttur. Ateşin ilk olarak 7. yüzyılda deniz savaşlarında ortaya çıktığı düşünülmektedir.
O zamanki adı ile Konstantinopolis yani İstanbul, 7. yüzyılda Bizans İmparatorluğu’nun başkentiydi. Bu dönem aynı zamanda Bizans imparatorluğunun güç kaybetmeye başladığı bir dönemdi. Başkent surlar tarafından korunmaktaydı. Ancak savaş her an kapıda olduğu için, denizlerin güvenliği de önemli idi.
Heliopolisli Kallinikos, 7. yüzyılda yaşamış Bizanslı bir kimyager ve mühendisti. Tüm tarihsel kayıtlara göre, yüzyılın ortalarında Bizans ordusu tarafından benimsenen ateşi ilk olarak o formüle etti. Ancak benzer bir maddenin ondan çok önce var olduğu bilinmektedir.
Ne yazık ki Kallinikos ya da yaşam öyküsü hakkında pek bir şey bilinmiyor. Ancak Kallinikos’un icadını 7. yüzyılda Bizans İmparatoru’na getirdiği ve bunun siyasi ve askeri amaçlarla yaygın bir şekilde kullanılmasına yol açtığı varsayılmaktadır. Pontus Krallığı da benzer bir karışımı MÖ 1. yüzyılda Mithridatis Savaşları sırasında Romalılara karşı kullanmıştır. Kallinikos muhtemelen bunu temel olarak kullandı, ancak onu çok daha güçlü ve kullanımı daha kolay bir hale getirdi.
Hangi Bileşenlerden Oluşmaktaydı?
Tam tarifi kayıp olan bu sıvının petrol, zift, kükürt, çam veya sedir reçinesi, kireç ve bitüm karışımından oluştuğu tahmin edilmektedir. Karışıma kükürt ilavesi, konu ile ilgili yazıtlarda karşımıza çıkan patlama sesini de açıklamaktadır.
Bazı tarihçiler Bizans İmparatorluğu’nun uzun süre ayakta kalmasının ana nedeninin Yunan Ateşi olabileceği belirtilmiştir. Bu nedenle, bu ateş yakından korunan bir devlet sırrıydı. Bunun sonucunda da günümüzde kesin bileşimi bilinmiyor.
Zift ve nafta gibi petrol türevi ürünler kullanılarak yangın çıkaran silahlar Arap cephaneliklerinde yaygın kullanılıyordu; Romalılar ve Persler de bunları kullanıyorlardı. Yunan Ateşini farklı kılan ise gelişmiş formülü ve en önemlisi de alev alan sıvıyı püskürtmeye yarayan bir mekanizmaya sahip olması idi.
Aslında hazırlanan sıvıyı püskürtmek için basınçlı bir sifon geliştirmişlerdi. Yunan Ateşi bir kazanda ısıtılmakta ve ardından karışımı daha da ısıtıp basınçlı hale getiren borulardan geçirmekte ve sonrasında da sıvıyı tutuşturacak bir lambanın bulunduğu başlıktan püskürtmekteydi.
Bu sifon sayesinde de düşman gemilerine püskürtülen yanıcı sıvı, geminin alev almasına yol açıyordu. Sıvı sudan hafif olduğu için, alevlerin üzerine atılan su ateşi söndürmüyordu.
Yunan Ateşi Bu Kadar Güçlü İse İnsanlar Neden Kullanmayı Bıraktı?
Beş yüzyıldan fazla bir süre bu ateş silahı savaşta belirleyici oldu. Tarihsel kayıtlar, savaşlarda canavarca kükremesinden ve dumanından bahseder. Ve sonra, birdenbire, bununla ilgili tüm sözler ortadan kayboldu.
Aslında Yunan ateşinin kullanımı ne zaman ve nasıl sona erdiği tam olarak bilinmiyor. Ancak formülü ve sifonun teknik yapısı Callinicus Ailesi tarafından sır olarak korunduğu için bu aile ile birlikte bu bilgilerin de ortadan kaybolduğu düşünülüyor.
Yunan ateş formülü yüzyıllar boyunca birçok başka kişi tarafından denendi. Ancak hiçbir tam olarak başarılı olamadı. Yunan Ateşinin en son ne zaman kullanıldığı hakkında değişik bilgiler mevcuttur. Ama tarihsel kayıtlar 1204 yılından sonra ortadan kaybolduğuna işaret ediyor. Yunan ateşinin gizemi, hâlâ içeriğini anlamaya çalışan tarihçileri ve bilim insanlarını cezbetmeye devam ediyor.
Kaynaklar ve ileri okumalar
- What Greek Fire Really Was; Yayınlanma tarihi: 17 mayıs 2022; Bağlantı: https://skeptoid.com/episodes/4832
- Greek fire; Bağlantı: https://en.wikipedia.org/
- What Is Greek Fire? Discover The Secret Weapon Of The Byzantine Empire; Yayınlanma tarihi: 13 Ağustos 2021; Bağlantı: https://allthatsinteresting.com/greek-fire
- Greek Fire: The Byzantine Empire’s Secret Weapon of Mass Destruction. Yayınlanma tarihi: 6 Mart 2018; Bağlantı: https://interestingengineering.com
- Haldon, J. & Byrne, M.. (1977). A possible solution to the problem of greek fire. Byzantinische Zeitschrift. 70. 10.1515/byzs.1977.70.1.91.
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
