31 Aralık’ta saatler gece yarısını gösterdiğinde, dünya çapında milyarlarca insan yeni bir yılın gelişini kutlar. Ancak bu esnada bazıları kutlamaları çoktan tamamlamış, bazıları da daha henüz başlamamış olur. Yani yeni bir yılın gelişi herkes için aynı zaman diliminde gerçekleşmez. Peki ama yeni yılı ilk ve son kim kutlayan ülke hangisidir? Bu sorunun cevabı sizi ilginç bir keşfe çıkaracak.
Dünya üzerinde her gün yaklaşık 24 saat sürmektedir. Ancak yılın son gününü tamamlayıp yeni güne başlamak kimileri için bundan biraz daha uzun sürecektir. Bunun nedeni, her günün resmi başlangıç ve bitiş noktası olan uluslararası tarih çizgisinin kullanılmasıdır.
Uluslararası tarih değiştirme çizgisi, Kuzey Kutbu’ndan Güney Kutbu’na Pasifik Okyanusu boyunca kuzey-güney yönünde uzanan hayali bir çizgidir. Bu çizginin bir tarafından diğer tarafına geçtiğiniz zaman, hangi yönde seyahat ettiğinize bağlı olarak, bir gün kazanır veya kaybedersiniz. Batıya giderseniz bir gün kazanırsınız, doğuya giderseniz bir gün kaybedersiniz.
Ülkeler uluslararası tarih çizgisinin hangi tarafında yer almak istediklerine karar vermekte özgürdür. Durum böyle olunca da çizgi düz olmaktan ziyade girintili çıkıntılı bir yapıya sahip olmuştur.
Tarih Değiştirme Çizgisine Neden İhtiyaç Var?
Dünyamız 24 zaman dilimine bölünmüştür ve öğlen dediğimiz şey, güneşin herhangi bir yerin meridyenini veya boylam çizgisini geçtiği zaman olacak şekilde planlanmıştır. Her bir zaman dilimi 15 derecedir. Bu 15 derece 360 derecenin 24’e bölünmesi ile bulunmuştur.
Ancak bu düzenlemede de bir başlangıç noktası gerekir. Bu başlangıç noktası da 1884’te Washington, D.C.’de düzenlenen Uluslararası Meridyen Konferansı neticesinde İngiltere, Greenwich’ten geçecek biçimde planlanmıştır. ( Neden başka bir yer değil de Greenwich diye merak ederseniz bu yazımıza göz atabilirsiniz. Başlangıç Meridyeni Nedir Ve Neden Greenwich’tedir? )
Başlangıç meridyeninden doğuya doğru gidildikçe saat dilimleri birer saat artar. Ayrıca tersine batıya doğru gidildikçe birer saat azalır. Ama eninde sonunda ne tarafa doğru gittiğinize bağlı olarak bir biçimde en son saat dilimine geldiğiniz zaman diğer taraftan başlamanız gerekecektir. İşte bu noktada da tarih değişmek zorunda kalınır.
Diyelim ki Amerika Birleşik Devletleri’nden Japonya’ya uçtunuz ve Amerika Birleşik Devletleri’nden Salı sabahı ayrıldığınız. Batıya seyahat ettiğiniz için uluslararası tarih çizgisini geçer geçmez, birdenbire çarşamba olur. Eve dönüş yolculuğunda da, Japonya’dan Pazartesi sabahı ayrılırsanız, tarih çizgisini yine geçersiniz. Bu durumda geçer geçmez gün Pazar olarak değişecektir.
Tarih Değiştirme Çizgisi Neden Düz Değil?
Tarih değiştirme çizgisi ülke sınırlarına göre çizildiğinden meridyenlere tam uygun olarak uzanış göstermezler. Bu sapmaların çoğu, bir ülkeyi iki saat dilimine bölmekten kaçınmak gibi pratik kaygıların veya siyasi ve ekonomik nedenlerin bir sonucudur. Örneğin Rusya’yı iki farklı zaman dilimine sokmamak için Bering Boğazı’ndan kıvrılır.
İlk çizgi düşünüldüğünde Orta Pasifik Okyanusu’nda bulunan 33 adadan (20’sinde yerleşim yeri olan) oluşan Kiribati, ikiye bölünmüştü. Bu nedenle 1995 yılında ikinci bir çizgi tasarlandı. Ancak bu planlamanın sonucunda aynı boylam bölgesinde yer alan doğu Kiribati ve Hawaii arasında tam bir gün fark ortaya çıkacaktı. Aslına bakarsanız Güney Pasifik’te yaşasaydınız aşağıdaki detaylı saat dilimi haritasında da göreceğiniz gibi zamanı bilmeniz çok da kolay olmayacaktı. İşleri daha da kafa karıştırıcı hale getiren şey, ülkelerin kendi zamanlarını belirlemesidir.
Yeni Yılı İlk Kutlayan Ülke Hangisidir?
Yeni yılı ilk kutlayan ülke Kiritimati Adası ve Orta Pasifik Okyanusu’ndaki çoğunluğu ıssız olan diğer 10 atolden oluşan bir dizidir. Kiribati Cumhuriyeti’ni oluşturan 33 adadan biri olan Kiritimati, yukarıda açıkladığımız nedenden dolayı yeni bir yılı tam bir gün önce kutlar.
Yeni yılın saat dilimi haritasının diğer tarafına ulaşması bir günden fazla sürecek. Ancak ilginç bir biçimde yeni yılı son kutlayan yer de çok uzakta değil. 1 Ocak günü gece yarısı yeni yılı kutlayan ülke ABD’nin Baker Adası ve Howland Adasıdır. Ama bu adalarda yaşayan yoktur. İnsan yoksa kutlanacak bir şey yok diye düşünürsek kutlayacak son yerleşim yerleri, Güney Pasifik’teki Kiribati’nin güneybatısındaki Niue adaları ve Amerikan Samoası’dır.
Kutuplarda Yeni Yıl Ne Zaman Başlar?
Aslında burada zaman dilimi olmadığı için sorun olmadığını düşünüyorsanız yanılıyorsunuz. Kıtaya dağılmış her araştırma istasyonu, ait olduğu ülkenin zaman dilimine sahiptir. Yani McMurdo İstasyonu Yeni Zelanda saatine (UTC+12) ve Palmer Şili saatine (UTC-3) göre ayarlıdır.
Tüm bunlar size tuhaf geldiyse zamanla alakalı daha pek çok tuhaflık vardır ve bunların bir kısmı da tarih değiştirme çizgisi ile alakalı değildir. Örneği Çin’de tüm ülke resmi olarak Pekin saatine uyar. Bu nedenle de yaklaşık 3000 km uzaklıktaki Urumqi de sabah saat 10:00’a kadar hava aydınlanmaz. Yani resmi saat Pekin saatine ayarlı olsa da çoğu insan farklı bir saat yaşar.
Bu aynı zamanda yılbaşı gecesi Çin’in batı sınırını geçerseniz saatinizi üç buçuk saat kadar geriye almanız gerektiği anlamına da geliyor. Yarım saatin nedeni de Afganistan, Hindistan ve Burma dahil olmak üzere dünyadaki bazı ülkelerin standart saatten yarım saatlik veya çeyrek saatlik sapmaları kullanmasıdır. Gördüğünüz gibi 31 Aralık 00:00 herkes için yeni bir yılın başlangıcı değildir. Yeni yılı ilk ve son kutlayan ülkenin kim olacağı da tamamen keyfi düzenlemeler sonucunda belirlenmiştir.
Kaynak: Who celebrates the new year first and last? It’s complicated.. Yayınlanma tarihi: 27 Aralık 2022. Kaynak site: National Geographic. Bağlantı: Who celebrates the new year first and last? It’s complicated.
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
