Evrenimizin başka bir köşesinde bir gün yaşamamız mümkün olabilir mi? Bu sorunun cevabını kesin bilemesek de, araştırmacılar umut vadeden bazı ötegezegenleri tespit ettiler.
Gökbilimciler 30 yıl öncesine kadar, Güneş dışında herhangi bir yıldızın etrafında, gezegenlerin var olup olmadığını bilmiyorlardı. Her şey 1995’te 51 Pegasi yıldızının etrafında dönen bir ötegezegenin keşfiyle değişti. O zamandan beri binlerce ötegezegeni keşfettik.
Sonuç olarak gökbilimciler evrenin başka yerlerinde yaşam olup olmadığı sorusuna her zamankinden daha yakınlar. Ötegezegenlerin bazıları devasa gaz bulutları, bazıları ise sadece taştan ya da buzdan oluşuyor. Ancak bazıları ise yaşanabilir özelliklere sahip.
Bir gezegenin yaşam potansiyelini belirlemede önemli bir faktör, yıldızının “yaşanabilir bölgesi” veya “Goldilocks bölgesi” içindeki konumudur. Bu bölge, bildiğimiz şekliyle yaşam için koşulların tam olarak uygun olduğu ve bir gezegenin yüzeyinde sıvı suyun bulunmasına izin veren (donarak buza dönüşmek veya kaynayarak buhara dönüşmek yerine) yerdir. Şimdi yaşama olanak sağlama potansiyeli olan en umut verici altı ötegezegene göz atalım.
1. Proxima Centauri b
Uzaklık: 4,24 ışık yılı
Güneş sistemimize en yakın bilinen ötegezegen olan Proxima Centauri b, kırmızı cüce yıldız Proxima Centauri’nin yaşanabilir bölgesinde bulunuyor. 1,27 Dünya kütlesine sahiptir, bu da onu bir süper Dünya, yani Dünya’nın kütlesinden daha büyük ancak Neptün veya Jüpiter gibi gaz devlerinin kütlesinden önemli ölçüde daha az kütleye sahip bir ötegezegen türü yapıyor. Proxima Centauri b’nin güneşi etrafındaki bir yörüngeyi tamamlaması 11,2 gün sürer.
Araştırmacılar, Proxima Centauri b’nin kayalık bir yüzeye sahip olduğunu tahmin ediyor. Bu da bu dış gezegenin sıvı suyu desteklemek için doğru koşullara sahip olabileceğini gösteriyor. Bu potansiyele rağmen, Proxima Centauri b, yıldızından gelen aşırı ultraviyole radyasyonla karşı karşıyadır. Bu da atmosferini yok ettiği için yaşam olasılığını zorlaştıracaktır.
2. TRAPPİST-1e
Uzaklık: 39 ışık yılı
TRAPPIST-1e, soğuk cüce yıldız TRAPPIST-1’in yörüngesinde dönen yedi kayalık gezegenden biridir. 2017’de keşfedilen bu ötegezegenin kütlesi yaklaşık 0,69 Dünya’dır ve yıldızının etrafında yörüngesini tamamlaması 6,1 gün sürer. Boyutu ve yoğunluğu, Dünya’ya benzer kayalık bir yapıya işaret eder ve bu da suyu destekleme potansiyelini artırır.
Yıldızına yakın olmasına rağmen, TRAPPIST-1e yıldızın düşük enerji çıktısı nedeniyle istikrarlı bir iklime sahiptir. Hatta bazı çalışmalar TRAPPIST-1e’nin Dünya okyanuslarından daha fazla su barındırabileceğini ve bu nedenle gelecekteki araştırmalar için ilgi çekici bir hedef olabileceğini öne sürüyor
3. Kepler-186f
Uzaklık: 500 ışık yılı
Kepler-186f, başka bir yıldızın yaşanabilir bölgesinde keşfedilen ilk Dünya büyüklüğündeki gezegendi. Dünya’nın aldığı güneş ışığının yaklaşık üçte birini alır. Bu da sıvı suya elverişli sıcaklıklara sahip olabileceğini gösteriyor.
Bu gezegenin ana yıldızı kırmızı bir cücedir (yaklaşık olarak Güneş’in yarısından daha az kütleye sahip yıldız) ve Dünya’ya oldukça benzer yapıdadır. Kayalık bir gezegen olduğu düşünülen Kepler-186f ayrıca Dünya’ya benzer şekilde sabit bir eksek eğikliğine sahiptir.
4. LHS 1140b
Uzaklık: 40 ışıkyılı
Başka bir süper Dünya olan LHS 1140 b, yıldızının yaşanabilir bölgesindedir. Dünya’nın yaklaşık 5,6 katı kütleye sahiptir ve kayalık bir yapıya sahip olduğu bilinmektedir. Bu gezegenin, ısıyı tutmaya, sabit yüzey sıcaklıklarını korumaya ve potansiyel sıvı suyun uzaya buharlaşmasını önlemeye yardımcı olabileceği için önemli olan kalın bir atmosfere sahip olduğu tahmin edilmektedir. Bu da onu yaşanabilir ötegezegenlerden biri yapar.
LHS 1140 b, nispeten sessiz bir kırmızı cüce yıldızının yörüngesinde döner ve bu da zararlı yıldız parlamaları riskini azaltır. Son çalışmalar, önemli miktarda su içeriğine sahip bir okyanus dünyası olabileceğini öne sürmektedir.
5. K2-18b
Mesafe: 124 ışık yılı uzaklıkta
K2-18b ilginç bir ötegezegendir. 2015 yılında Kepler Uzay Teleskobu’nu tarafından keşfedilen bu gezegen, alt-Neptün adı verilen bir gezegen türüdür. Muhtemelen tahmin ettiğiniz gibi, bunlar kendi Güneş Sistemimizdeki Neptün’den daha küçüktür.
Gezegen Dünya’dan yaklaşık sekiz buçuk kat daha ağırdır ve Güneşimizden çok daha soğuk olan kırmızı cüce adı verilen bir yıldız türünün etrafında döner. Ancak K2-18b, yıldızına Neptün’den çok daha yakın bir yörüngede döner. Bu, sıvı suyun var olabileceği çok sıcak veya çok soğuk olmayan bölgedir.
Alt-Neptünler gaz gezegenlerdir ve çok fazla hidrojen ve helyum içeren çok daha büyük atmosferlere sahiptir. Atmosferlerinin başka elementler de içermesi olasıdır. Son araştırmalar ayrıca metan ve karbondioksit gibi karbon taşıyan moleküllerin varlığını da öne sürmektedir. Bu da bu kalın atmosferin altında bir su okyanusu olduğu hipotezini desteklemektedir.
6.Gliese 12b
Mesafe: 40 ışık yılı uzaklıkta
Yeni keşfedilen Dünya benzeri ötegezen, Gliese 12 isimli M tipi bir yıldızın etrafında dolanıyor. Gliese 12b ötegezegeni, yıldızı etrafındaki yörüngesini 12,8 Dünya gününde tamamlıyor. Yarıçapı Dünya’nınkinin 0,958 katı olan ötegezegen, Dünya’dan biraz küçük. Kütlesi ise Dünya’nınkinden 3,87 kat fazla. Gezegenin yüzey sıcaklığının ~315 Kelvin yani 42 ºC olduğu tahmin ediliyor.
Gliese 12b, şu ana kadar keşfedilen Dünya benzeri ötegezegenler arasında Dünya’ya en yakını olması nedeniyle atmosferinin özelliklerinin detaylı olarak incelenmesi için en uygun ötegezegen adaylarından biri.
Sonuç olarak
Bu altı dış gezegen, dünya dışı yaşama ev sahipliği yapmak için en umut verici adaylar arasında. Sonuç olarak teknoloji ilerledikçe ve bu uzak dünyaları daha ayrıntılı olarak keşfettikçe, Dünya’nın ötesinde yaşam bulma olasılığı daha somut hale geliyor.
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- 6 Exoplanets in our Universe That Could Support Life Other Than Earth. Yayınlanma tarihi: 31 Temmuz 2024. Kaynak site: Discover Magazine. Bağlantı: 6 Exoplanets in our Universe That Could Support Life Other Than Earth
- Madhusudhan, Nikku & Sarkar, Subhajit & Constantinou, Savvas & Holmberg, Måns & Piette, Anjali & Moses, Julianne. (2023). Carbon-bearing Molecules in a Possible Hycean Atmosphere. The Astrophysical Journal Letters. 956. L13. 10.3847/2041-8213/acf577.
- Quarles, Billy & Barnes, Jason & Lissauer, Jack & Chambers, John. (2017). Obliquity Evolution of the Potentially Habitable Exoplanet Kepler-62f. Astrobiology. 20. 10.1089/ast.2018.1932.
- Dholakia, S. ve ark.,“Gliese 12 b, A Temperate Earth-sized. Planet at 12 Parsecs Discovered with. TESS and CHEOPS”, Monthly Notices of the Royal Astronomical Society, Cilt 531, s. 1276-1293, 2024.
Matematiksel
