Yansıtıcı Düşünme (İng: Reflective Thinking), kendinizi geliştirmek için deneyim ve eylemlerinizi aktif olarak analiz etmek demektir. Bir sınavdan sonra sonra neyi doğru neyi yanlış yaptığını, bunları neden doğru veya yanlış yaptığını ve başarısını nasıl yükseltebileceğini düşünen bir öğrenci yansıtıcı düşünme yapmış olur.
Yansıtıcı düşünme ve eleştirel düşünme ifadeleri bazen birbirlerinin yerine kullanılmaktadır. Ancak bu ikili arasında kapsam yönünden bir farklılık mevcuttur. Eleştirel düşünme bireyin karşılaştığı tüm olay, olgu, fikir veya görüşlere karşı ölçütlere dayalı olarak bir değerlendirme yapma faaliyetidir. Yansıtıcı düşünme ise
bireyin kendi deneyimleri üzerine eleştirel düşünmesi ile ilişkilidir.
Yansıtıcı düşünmek için öncelikle eleştirel düşünme becerisine sahip olmak gereklidir. Bu nedenle eleştirel düşünme becerisini geliştirmeye dönük eğitimsel süreçler, yansıtıcı düşünme becerisinde de olumlu bir değişim yaratacaktır.
Yansıtıcı Düşünme Döngüsü Nedir?
Literatürde konuya ilişkin çeşitli modeller bulunmaktadır. Bu modeller yansıtmayla ilgili bileşenleri ve bu bileşenler arasındaki ilişkileri inceleyerek bir çatı oluşturmaya çalışmaktadır. Bunlardan bir tanesi Graham Gibbs (1988) tarafından geliştirilen aşağıdaki döngüdür.
- Olayın tanımlanması: Gerçekleştiği anda olayın detaylı bir şekilde tanımlanması. Bu aşamada “Neredeydin?”, “Senden başka orada kim vardı?”, “Neden oradaydın?”, “Ne oldu?”gibisinden sorular cevaplanmalıdır.
- Duygu ve düşünceler: Olay anında zihninde yer alan şeylerin tekrar çağırılması ve araştırılmasına ilişkin aşamadır. Bu aşamaya kişisel farkındalık da denir. Bu safhada “Olay olduğunda ne hissediyordun?”, “Olay esnasında ne düşünüyordun?” gibisinden sorular cevaplanmalıdır.
- Değerlendirme: Yaşanan deneyimle ilgili değerlendirmenin yapıldığı aşamadır. “Görevi gerçekleştirirken yolunda giden/gitmeyen şeyler nelerdi?”, “Bir çözüm ya da çözümsüzlük var mıydı?” gibi sorular bu aşamada kullanılmalıdır.
- Analiz: Ayrı ayrı incelemek için olayın bileşenlerine ayrılması gereklidir. Bu aşamadaki sorular: “Ne iyi gitti?”, “Neyi iyi yaptın?”, “Diğerleri neyi iyi yaptı?” biçiminde olabilir.
- Sonuç: Birey, kendisinin ve diğerlerinin davranışlarının olayın sonuçlarına ne gibi katkı sağladığını kavramak üzere bir anlayış geliştirmelidir. Bu adımda birey kendisine, neleri daha farklı bir şekilde yapabileceğine ilişkin sorular yöneltmelidir.
- Hareket Planı: Bu aşama boyunca, bu olayla tekrar karşılaşılacak olsa ne tür bir plan yapılacağı düşünülmelidir. “Farklı şekilde mi davranırdın yoksa aynı şekilde mi davranırdın?” sorusuna cevap aranmalıdır.
Öğretmenler Neden Yansıtıcı Düşünmeyi Derslerine Dahil Etmelidir?
Ne öğretiyor olursanız olun, derslerinize yansıtıcı düşünmeyi dahil edebilirsiniz. Yansıtıcı düşünme, öğrencileri sahip oldukları bilgiler ve hala elde etmeleri gerekenler üzerinde düşünmeye teşvik eder. Öğrenme süreci boyunca bu boşluğu sürekli olarak azaltmanın yollarını bulmalarına yardımcı olur. Öğretimde yansıtıcı düşünmeyi kullanmanın temellerinden bazıları şunlardır:
- Öğrencilerinize bir soruyu cevaplamadan önce tüm yönleriyle analiz etmeleri için yeterli zaman verdiğinizden emin olmak
- Öğrencilerin zaten bildiklerini, bilmeleri gereken ama bilmedikleri şeyleri belirlemek için öğrenme durumlarını sürekli olarak değerlendirmek
- Öğrencilere destek sağlamak ve sonuçlarını sürekli olarak analiz etmeleri için onları teşvik etmek
- Onlara günlük yaşamda karşılaşabilecekleri görevler vermek ve onları nasıl tamamlamayı seçtikleri konusunda düşünmeye teşvik etmek
- Mantıksal muhakeme gerektiren sorular sorarak ve kanıt sunarak yansıtıcı düşünme yeteneklerini geliştirmek
- Çeşitli yararlı açıklamalar sağlayarak düşünce süreçlerinde onlara rehberlik etmek
- Öğrencileri çeşitli konularda görüşlerini yazmaya, karşıt bakış açılarını kabul etmeye ve kendi argümanlarında zayıf yönler aramaya teşvik etmek
Yansıtıcı Düşünmeyi Ders Programına Dahil Etmek Öğretmenin de Gelişmesini Sağlar
Öğretim uygulamalarınızda yansıtıcı düşünmeyi kullanmak, mesleki becerilerinizi analiz etmenize ve öğretim tekniklerinizi değerlendirmenize yardımcı olacaktır. Kusurlarınızı ve güçlü noktalarınızı açıkça belirleyerek, tekniklerinizi uyarlayabilir ve bir profesyonel olarak gelişebilirsiniz.
Yansıtıcı öğretim teknikleri, öğrencilerin en iyi nasıl öğrendiklerini anlamanıza yardımcı olur. Sonucunda da öğretim tekniklerinizi buna göre ayarlamanıza olanak tanır. Ayrıca öğrencilerinizin kişilikleri hakkında daha fazla bilgi edinmenize de olanak sağlar. Devamında da, onlarla daha kolay etkileşim kurmanızı ve rahat bir öğrenme ortamı yaratmanızı sağlar.
Yansıtıcı Düşünmeyi Derse Nasıl Dahil Edebiliriz?
Yansıtıcı düşünme en iyi şekilde öğrencilere tamamlamaları gereken belirli bir görev verilerek uygulanır ve gözlemlenir. Görev, karmaşık düşünmeyi gerektirmeli, birden çok bakış açısına izin vermelidir. Öğrencilerinizin verilen görevi planlamasını ve ardından planlarını nasıl gerçekleştireceklerini açıklamalarını isteyin.
Her öğrenci görevi kendi yöntemiyle tamamladıktan sonra, eylemlerini nesnel olarak yansıtmalarını isteyin. Bu esnada kendi güçlü ve zayıf yönlerini, hedeflerine ulaşmada ne kadar etkili olduklarını değerlendirmeleri gerekir. Ardından benzer bir görev verin. Öğrencilerden bu görevi önceki deneyimlerinden elde ettikleri bulgular ile bir kere daha planlamasını isteyin.
Gördüğünüz gibi süreç oldukça kolay. Elbette uygulama konusunda değişiklikler yapabilirsiniz. Sonuçta düşünmenin kendisi hakkında düşünmeye başladığınız metabilişsel yetenekler gelişmeye başlar. ( Detay: Öğrenmeyi Öğrenmek: Metabilişsel Düşünme Nedir?) Denildiği gibi düşünmek zor bir sanattır. Ancak bir kere bu konuda uzmanlaştıktan sonra da hiçbir şey eskisi gibi olmayacaktır.
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- Reflective Practice: Thinking About the Way You Do Things. Bağlantı: https://effectiviology.com/
- A Definitive Guide To Reflective Thinking in Teaching. Yayınlanma tarihi: 7 Temmuz 2021; Bağlantı: https://www.indeed.com/
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
