Hiçbirimiz sevmesek de er ya da geç kendimizi dişçi koltuğunda buluruz. Sonucunda ağzımıza belli sayıda dişimiz vardır ve bu dişlerin kaybı bir sorun olacaktır. Çünkü ağzımızda kaybettiğimiz dişin yerine yetişkinlikte yenisinin çıkması olası değildir. Ya da belki de sadece şimdilik olası değildir.
Japonya’daki araştırmacılar, insanların kaybettikleri dişlerin yerine yeni dişler çıkarmalarını sağlayabileceğine inandıkları bir ilaç geliştiriyorlar. Bu ilacın farelerde ve gelinciklerde diş büyümesini tetikleyebileceği geçtiğimiz yıllarda kanıtlandı. Ekip Temmuz 2024’te klinik denemeleri başlatmayı planladıklarını duyurdu. 2030’da genel kullanıma hazır olmasını umuyorlar.
Bu heyecan verici gelişmenin detaylarına geçmeden önce dişlerimiz ile ilgili bir kaç gerçeği hatırlayarak başlayalım.
Yetişkinlerde Yeni Diş Çıkması Neden Olası Değildir?
Bildiğiniz gibi dişler, çiğneme ve konuşma işlevlerinin düzgün şekilde yerine getirilebilmesi için gereklidir. İnsanlar yaşamları boyunca iki set diş çıkarır. Bunlardan ilki geçici dişler olarak bildiğimiz süt dişleridir. Süt dişleri henüz anne karnındayken oluşmaya başlar ve bir çocuk 6 ila 12 yaş arasında bu süt dişlerini kaybeder. Sonrasında da kalıcı dişler ortaya çıkar. Bu kalıcı dişlerin büyümesinden sorumlu olan çene kemiğimizde bulunan kök hücrelerdir.
Kök hücreler, kendilerini süresiz olarak yenilemeyi sürdürebilen ve birçok diğer hücreye dönüşebilen hücrelerdir. Ne yazık ki, bu kök hücreler yetişkin dişleriniz çıktıktan sonra yok olmaya başlar. Bu da mevcut dişinizi kaybederseniz bir daha yeni diş çıkmayacağı anlamına gelir.
Ancak şaşırtıcı bir biçimde bazı hayvanların kaybettikleri dişler yeniden çıkar. Bu hayvanların büyük çoğunluğu balık veya sürüngendir, ancak memelilerin küçük bir alt kümesinde de kaybedilen dişlerin yeniden çıktığı gözlemlenmektedir. Örneğin bir timsah, kaybettiği bir dişi 50 defaya kadar yenileyebilir. Timsahların dişleri üçlü setler halinde büyür. Ağızlarındaki dişleri kaybetmeleri durumunda yedek dişleri hemen onun yerini alır. Ayrıca gerekirse yeni diş oluşumunu destekleyen kök hücreleri mevcuttur.
Yeni diş çıkmasının bazı hayvanlarda mümkünken insanlarda olmamasının temel nedeni evrimsel sebeplerdendir. Aynı dişleri yetişkinlikte tutmanın avantajları, sert bitkileri ve tahılları çiğnememize izin veren bu dişlerin çene kemiğine güvenli bir şekilde bağlanabilmeleridir.
Son Çalışmalar Bu Konuda Ne Vaat Ediyor?
Başta da dediğimiz gibi bilim insanları yetişkinlikte dişlerin yeniden büyümesini sağlayabilecek çığır açan bir ilacın geliştirilmesinde önemli adımlar atıyorlar. Klinik denemeler başarılı olursa bu ilacın 2030 yılına kadar yaygınlaşması bekleniyor. Dişlerin yeniden çıkmasını sağlayacak bir ilaç dünyada bir ilk ve aslında bir çoğumuz için bir umut olacaktır.
Araştırma ekibi, geçtiğimiz yıllarda diş büyümesini sınırladığı anlaşılan USAG-1 adlı bir geni hedefleyerek, farelerde ve gelinciklerde “üçüncü nesil” dişlerin büyümesini başarıyla gerçekleştirdiler. Şimdi benzer bir çalışmayı insanlarda yapmayı planlıyorlar.
Yeni diş çıkmasını tetikleyen bu ilaç, ilk olarak nadir bir genetik durum olan anodontili kişilerde test edilecek. Anadonti diş gelişiminin olmamasına neden olan kalıtsal bir hastalıktır. Klinik deneme sürecinin sonuç vermesi durumunda da, ilacın başlangıçta 2 ila 6 yaş arasındaki anodontili çocuklar için bir tedavi yöntemi olarak onay alabileceği düşünülüyor.
Sonuç olarak şu an yetişkinlikte yeni diş çıkması olası olmasa da tıp teknolojisindeki gelişmeler sonunda bunu değiştirebilir. Gelecekte takma dişlere veya implantlara mahkum kalmamamız mümkündür. Yazının devamında göz atmak isterseniz: Habsburg Çenesi Nedir? Neden Bir Hastalık Adı Bir Hanedanlık İle İlişkilidir?
Kaynaklar ve ileri okumalar
- World’s 1st ‘tooth regrowth’ medicine moves toward clinical trials in Japan. Yayınlanma tarihi: 12 Haziran 2023; Bağlantı https://mainichi.jp/
- Why can’t we regrow teeth? Yayınlanma tarihi: 16 Temmuz 2017; Bağlantı: https://www.sciencefocus.com/
- Mishima, S., Takahashi, K., Kiso, H. et al. Local application of Usag-1 siRNA can promote tooth regeneration in Runx2-deficient mice. Sci Rep 11, 13674 (2021). https://doi.org/10.1038/s41598-021-93256-y
- Humans Have a Third Set of Teeth. New Medicine May Help Them Grow. Yayınlanma tarihi: 4 Eylül 2023. Kaynak Site: Popular Mechanics: Bağlantı: Humans Have a Third Set of Teeth. New Medicine May Help Them Grow.
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
