Bildiğiniz gibi Black Friday, ABD’de Şükran Günü’nden sonra gelen ilk Cuma gününe denir. Gün 1932’den bu yana Noel alışveriş sezonunun başlangıcı kabul edilmektedir. Her ne kadar ABD kökenli olsa da ülkemizde de “Şahane Cuma” gibi isimler altında servis edilen gün, bir alışveriş çılgınlığı üzerine kurulmuştur.
Belirli sayıda ürünü, belirli sayıda müşteriye indirimli fiyatla sunacağını duyuran mağazalar da yaşanan izdihamlar da Black Friday’ın olmazsa olmaz görüntülerindendir. Bu esnada müşterilerin birbirlerini ezdikleri, yaraladıkları bilinmektedir.
Ne yazık ki bir şeyler elde etmek adına insanın bu anlamsız, ölümüne mücadelesi yeni bir şey değil. Aslında benzer bir durum 1883 yılında da yaşanmıştı. Victoria Hall felaketi diye bilinen bu olay esnasında sadece oyuncak için, 183 çocuk ezilerek yaşamını kaybetmişti.
Bu felaketin tek iyi tarafı, acil durum çıkış kapılarının tasarımı konusunda revizyon yapılması ve basit bir tasarım hatasının ölüme neden olabileceğinin anlaşılması oldu.
1883 – Victoria Hall Tiyatrosu Felaketi Nasıl Gerçekleşti
Bir kalabalığın kontrolsüz biçimde hareket etmesi için illa bir yangın ya da deprem gibi bir felaketin yaşanması gerekmez. Bazen kontrol hiç beklemediğiniz bir anda kaybolur. 1883’te, Newcastle yakınlarındaki Sunderland’daki Victoria Hall Tiyatrosu, bir sihirbazlık, kukla ve illüzyon gösterisine ev sahipliği yapıyordu. Yedi ile on bir yaşları arasında yaklaşık iki bin çocuk gösteriyi izliyordu.
Gösterinin sonunda, belirli numaralı biletleri olan çocuklara çıkışta bir ödül verileceği duyurusu yapıldı. Aynı zamanda şovmenler de stantlarda çocuklara sahneden hediyeler dağıtmaya başladı. Hediyelerin kendilerine kalmamasından korkan tahmini 1.100 çocuğun çoğu, alt kata giden merdivenlere doğru koştu. Ancak bir sorun vardı.
İki üst katta oturan 1100 kadar çocuğun olduğu tahmin ediliyor.
Genel bir kural olarak kapılar yangın gibi acil bir durumda riski azaltacak biçimde tasarlanmaktadır. Bu nedenle evlerin kapıları genelde koridora değil odanın içine doğru açılmaktadır. Amaçlanan kapının açık olduğu durumda koridorun kapanmamasıdır.
Normal koşullarda bu biçimde tasarlanan binalardan, kapıyı içeriden açar ve çıkarız. Ancak bir odanın içinde yüzlerce insan olduğunu ve aynı şeyi yapmaya çalıştığını düşünün. İşte o zaman işler değişir.
Kapı Açılış Yönü Bir Felakete Neden Olacaktı
Merdivenlerin altındaki kapılar içeri doğru açılmaktaydı. Bunun yanı sıra, biletleri kontrol etmeyi kolaylaştırmak için bir seferde yalnızca tek bir çocuk geçecek biçimde planlanmıştı. Düzeni sağlamak için eşlik eden birkaç yetişkinle birlikte çocuklar merdivenlerden kapıya doğru indiler. Ancak burada kapana kısıldılar.
Oditoryumdaki yetişkinler ne olduğunu anlayınca kapıya koştular. Ancak sürgü çocukların tarafında olduğu için kapıyı tam açamadılar. Neyse ki görevlilerden birisi yaklaşık 600 çocuğu başka bir çıkışa yönlendirmeyi başardı ve felaket daha da büyümedi.
Ortaya çıkan izdihamda yaşları üç ile on dört arasında değişen yüz seksen altı çocuk öldü. Tüm çocukların merdiven boşluğundan çıkarılması yarım saat sürdü. Ölümlerin hepsi boğulmanın sonucuydu. Bu durum bütün ulusu etkiledi.
Sonrasında, böyle bir trajedinin tekrar yaşanmaması için önlemler de alındı. Victoria Hall trajedisinin sonuçlarından biri, parlamentoda tüm halka açık eğlence yerlerinin yeterli çıkışa sahip olmasını ve tüm çıkış kapılarının dışa açılmasını ve açılmasının kolay olmasını gerektiren yasaların kabul edilmesiydi. Trajedinin bir başka olumlu sonucu da itme çubuğunun icadıydı. Ancak ne yazık ki kapının açılış yönü ile ilgili benzer bir olay başka bir zamanda başka bir yerde de tekrarlandı.
1942 – Boston Cocoanut Grove Gece Kulubü Yangını
Dönemin popüler mekanlarından birisi olan Cocoanut Groove’da olayın yaşandığı gece babalar günü nedeniyle yaklaşık 1000 kişi vardı. İnsanlar neredeyse kıpırdayamıyordu. Başlangıçta kalabalık dışında bir sorun görünmüyordu. Sonra bir anda bir genç önünü görmek için bir kibrit çaktı. O sırada yanlışlıkla etrafta bulunan çabuk tutuşabilen dekorlardan biri alev aldı ve kulüp bir anda dumanla doldu.
Yaşanan faciada birçok güvenlik ihlali vardı. En başta içeride kapasitenin üzerinde kişi vardı. Ayrıca kulüp kuru çam yapraklarıyla dekore edilmişti. Daha da kötüsü kulüp çıkış kapısı yine içeri doğru açılıyordu. Sonuçta 492 kişi o gece hayatını kaybetti.
Olaydan sonra itfaiye şefi, eğer kapının açılış yönü içeriye doğru olmasaydı 300’den fazla kişiyi kurtarabileceklerini ifade etti. Bu Amerika’da yaşanan en büyük yangın felaketlerinden biri olarak tarihe geçti.
Anlattığımız iki olay içe açılan kapıların sebep olduğu ölümlerin sadece ikisi. Bunun gibi daha pek çok olayın trajedi ile sonuçlanmasının nedeni yanlış yöne doğru açılan kapılar oldu. Yangın yönetmeliğinde sonradan yapılan değişiklikler, kamu binalarında dışarıya açılan kapılar yapılmasını gerektirdi. Ancak bunun yaygın olarak uygulanması zaman aldı.
Yazımızın bitiminde göz atmak isterseniz: Kapı Eşiği Etkisi: Bir Odaya Girince Yapacaklarımızı Neden Unutuyoruz?
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- 183 Children Died in a Stampede for Toys in 1883; Yayınlanma tarihi: Bağlantı: https://www.smithsonianmag.com/
- Victoria Hall disaster; https://en.wikipedia.org/wiki/Victoria_Hall_disaster
- The Deadly Victoria Hall Stampede Tragedy; Yayınlanma tarihi: 29 Ekim 2019; Bağlantı: https://www.ancient-origins.net/history-ancient-traditions/victoria-hall-0012789
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
