Tuskegee frengi deneyi, Alabama’nın Tuskegee bölgesinde mevsimlik tarım işçisi olarak çalışan siyahilerin üzerinde penisilinin frengi hastalığına karşı etkisini ölçme amacını taşıyan deneyler dizisidir. Bu insanlık dışı deneyler 1932 ile 1972 yılları arasında, 40 yıl boyunca devam etmiştir.
Tuskegee Deneyi Ne Amaçla Yapıldı?
Tuskegee frengi deneyi 1932’de, bulaşıcı bir zührevi hastalık olan frenginin bilinen bir tedavisinin olmadığı bir zamanda başladı. Deneyin amacı, Treponema Pallidum bakterisinin neden olduğu, cinsel yolla bulaşan yıkıcı ve hayatı tehdit eden bir hastalık olan tedavi edilmemiş frenginin etkilerini incelemekti.
Bu çalışma için araştırmacılar, 27.000 nüfuslu bir kasaba olan Alabama’nın Macon County’sini seçtiler. Çalışmaya, 399’u frengi hastası ve 201’i hastalıksız toplam 600 kişi dahil oldu. Bu ‘gönüllülerin’ çoğu, hala beyaz çiftçilerin emrinde çalışan, çok az resmi eğitim almış, hatta hiç eğitim almamış, yoksul insanlardı. Frengili olduğu tespit edilen insanların hiçbiri frengi olduğunu bilmiyordu. Bu insanların hiçbirinin elbette olan bitenden haberi yoktu. Sadece kan testi yapılacağını düşünüyorlardı.
1969’a gelindiğinde bu adamlardan 100’e yakını, tedavi edilmeyen hastalıkları nedeniyle öldü. Ancak doktorlar ne olursa olsun deneylerine devam ettiler. Deneklerin eşlerine de frengi geçti. Çocuklarının 19’u frengili doğdu.
İşin asıl etik olmayan kısmı Tuskegee deneyi ilk başladığında, doktorlar frenginin nasıl tedavi edileceğini zaten biliyor olmalarıydı. Ama araştırmacılar kasıtlı olarak tedaviyle ilgili bilgileri sakladılar. Deney yürütücülerin ortak amacı siyahilerin frengiden beyazlardan farklı olarak ne türlü etkilendiklerini anlamaktı.
Bu inceleme başladıktan 15 yıl sonra, penisilinin etkili olduğu kesinleşti. Araştırmacıların artık incelemelerini durdurmaları ve hastalarına etkili olan tedaviyi vermeleri gerekirdi. Ancak durum böyle olmadı. AMA (American Medical Association), CDC (Center tor Disease Control) Tuskegee Üniversitesi’nin de onayıyla, hastaların tedavilerine başlamayıp araştırmalarını sürdürdü.
Bu araştırmalarla ilgili en büyük şok ise, frengi ilaçları piyasaya sürülürken ve hatta ilaçlar halka ücretsiz dağıtılmaya başlanırken bile, deneyin sonuçlarını görmek adına deneklerin bu ilaçları kullanmalarının engellenmesiydi.
Tuskegee Deneyi Medyaya Yansıtılınca Dikkat Çekti
Tuskegee deneyinde özellikle ilginç olan şey bunun bir sır olarak saklanmamasıydı. Araştırmacılar, çalışmanın sonuçlarını 1936’dan itibaren prestijli tıp dergilerinde yayınladı. 1955’te yayınlanan bir makale, çalışmadaki erkeklerin %30’undan fazlasının ileri derecede frengi nedeniyle öldüğünü bildirdi. Ülkedeki bu bilimsel makalelere erişimi olan hekim ve bilim insanları arasında Tuskegee Deneyi oldukça açıktı. Ancak kimse itiraz etmedi.
1965 yılında 29 yaşındaki Peter Buxton, psikiyatrik sosyal hizmet uzmanı olarak çalışmaya katıldı. Ancak kısa süre içinde tanık oldukları karşısında o kadar dehşete düşecektir. Engellenmeye çalışılsa da çeşitli mecralara yazarak sorunu anlatmaya çalıştı. Sonucunda hikaye 25 Temmuz 1972’de Washington Star’daki bir gazeteci tarafından kaleme alındı.
Hikaye tüm ülkede büyük yankı uyandırdı. Skandalın bir sonucu olarak Tuskegee Deneyi nihayet Ekim 1972’de sonlandırıldı ve hayatta kalan erkeklere acil tıbbi bakım sağlandı. Olayın ortaya çıkmasının ardından, ‘deney’ sonucunda zarar görenlerin ailelerine 10 milyon dolarlık tazminat verildi. Ancak çalışmanın araştırmacıları hiçbir zaman yasal olarak sorumlu tutulmadı. ABD hükümeti ancak 1997’de resmi bir özür yayınladı.
Deney sonucunda herhangi başarılı bir sonuç yayımlanmadı. Deneyin bu kadar uzun sürmesi, tıp tarihine “en uzun süren ve başarısızlıkla sonuçlanan ırkçı deneyi” olarak geçmesine neden oldu. Tuskegee Çalışması kamuoyuna duyurulduktan sonra araştırma etiği temel bir reformdan geçti. Ancak yara hiçbir zaman iyileşmedi.
Guetamala Frengi Deneyleri
Tuskegee Frengi deneyi ilk etik olmayan frengi çalışması değildi. Aslında 1946 -1948 yılları arasında Guatemala’da da benzer frengi deneyleri gerçekleşmişti. Bu deneyler ABD ve Guatemalalı yetkililerin işbirliği ile Juan Jose Arevalo hükümeti zamanında yapılmıştı.
Doktorlar, asker, mahkum ve akıl hastalarına, izinleri olmaksızın frengi ve diğer cinsel yolla bulaşan hastalıklar bulaştırmıştı. Hatta hapishanedeki mahkumlar arasında hastalığın daha çok yayılması için, hastaneye giden fahişelere de frengi ve belsoğukluğu mikrobu enjekte edilecekti.
1948’e gelindiğinde en az 1.300 kişi kasıtlı olarak frengi, bel soğukluğu ve şankroid hastalığına maruz bırakılmıştı. Bunların %60 ila %87’sinde hastalık kanıtı görüldü. Tedavi edilmedikleri için 83 kişi yaşamını yitirdi. Deney, bulgularının hiçbiri yayınlanmadan Aralık 1948’de durduruldu.
Bu çalışma da hiçbir zaman gizlenmedi. Hatta bazı sonuçları, 1948’de Guatemala’da bir veneroloji konferansında sunuldu. Bazı sonuçları da, Halk Sağlığı ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nın dergisinde yayınlandı. ABD, 2010 yılının Ekim ayında, bu deneyleri gerçekleştirdiği için Guatemala’dan da resmen özür diledi.
“Yeryüzündeki hiçbir güç size kaybedilen hayatları ve ıstırap yıllarını geri veremez. Yapılan geri alınamaz. Ama sessizliği sona erdirebiliriz. Başımızı başka yöne çevirmeyi bırakabiliriz. Birleşik Devletler hükümetinin yaptığı utanç vericiydi ve üzgünüm. Özür dilerim ve bu özür çok geciktiği için üzgünüm.” -Bill Clinton
Beyaz Perdede Tuskegee Deneyi
Tuskegee Deneyi Bayan Evers’ın Çocukları (Miss Evers’ Boys) isimli film ile beyazperdeye yansıdı. Tuskegee Deneyinde insanların ikna edilmeleri gerekiyordu. Hastaların ana temas noktası Eunice Rivers adında bir Afro Amerikalı hemşireydi.
Hastaları onu güvenilir bir arkadaş olarak gördü. Ancak Rivers, hastalarının tedavi edilmediğinin tamamen farkındaydı. Araştırmaların yapıldığı hastanede hemşire olarak çalışan Eunice Rivers ‘ın gözünden olayların anlatıldığı film 1997 yılı Emmy Ödülü almıştır. Eğer halen izlemediyseniz, en kısa sürede izlemenizi öneririz. Ayrıca merak ederseniz: Dünyayı Değiştiren Ancak Süreçte Sorun Yaratan 5 İlaç
Kaynaklar ve İleri Okumalar:
- You Don’t Treat Dogs That Way’: Inside The Real-Life Horror Story Of The Tuskegee Experiment. Yayınlanma tarihi: 2 Ağustos 2021; Bağlantı. You Don’t Treat Dogs That Way’: Inside The Real-Life Horror Story Of The Tuskegee Experiment.
- Tuskegee Experiment: The Infamous Syphilis Study; Yayinlanma tarihi: 5 Aralık 2020; Bağlantı: https://www.history.com/
- Remembering the Tuskegee experiment: when rural. Alabama Black men were intentionally exposed to syphilis with no treatment. Yayınlanma tarihi: 2 Mayıs 2023. Bağlantı: Remembering the Tuskegee experiment: when rural. Alabama Black men were intentionally exposed to syphilis with no treatment
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
