Turnuva teorisi bir ekonomi teorisidir. Ancak bazı durumlarda insanların riskli durumlarda nasıl davrandığını da açıklayacaktır.
Bazı durumlarda, kazanmak tek hedeftir. Sonuçta birinci olan büyük bir ödülü alır ve arkasından gelen hiçbir şey alamaz. Bu gibi durumlarda, ekonomistler insanların neden böyle davrandıklarını, onları nasıl teşvik edeceklerini açıklamak için turnuva teorisine başvururlar.
American Business Review’da yayınlanan bir makalede, iki yazar turnuvaların sosyal dinamiklerini açıklamaya ve konuyla ilgili literatürü çok ilginç bir tarihsel örnek üzerinden incelemeye çalışıyor. Örnek Müttefiklerin Hitler’in Kartal Yuvasını ele geçirmesi süreci ile ilgili. Ancak öncesinde Turnuva teorisinin ne olduğu hakkında kısa bir bilgi edinelim.
Turnuva Teorisi Nedir?
Ekonomist Edward Lazear ve Sherwin Rosen tarafından ilk olarak ortaya atılan turnuva teorisi şirketlerde terfi alanlarla almayanlar arasındaki ücret farklarının neden çok büyük olduğunu açıklamak için kullanılmaktadır. Sonucunda terfiiyle birlikte büyük bir zam vaadi, kişileri daha fazla çalışmaya motive etmenin basit bir yoludur. İşletmelerdeki hiyerarşik ücret farklılığı ve terfi etme insanları yarışmaya özendirmektedir.
Yarışmacılardan biri en üst düzeye geldiğinde (CEO olduğunda), işletme içerisinde kazanacağı daha büyük bir ödül kalmamaktadır. Bu olgu, CEO ücretleri ile alt kademe arasındaki uçurumun daha da fazlalaşmasını açıklamaktadır. Aynı zamanda, işletme içerisinde daha büyük bir ödülün olmaması, CEO’ların işletmelerinden ayrılarak başka işletmelerde daha büyük ödüller için yarışmasını özendirmektedir.
Turnuva teorisi ayrıca insanların spor, akademi ve yazarlık gibi diğer çekişmeli ortamlarda nasıl davranacaklarını açıklamak için de kullanılmaktadır. Böylesi ortamların herhangi birinde (oyunu kazanmak, akademide kadro almak ya da en çok satanlar listesine girmek gibi) herkesten daha iyisini yapmayı başaran kişi, ikincilik tesellisinden çok daha büyük bir ödülü elde edecektir.
Tabii ki, bu sistemler ekiplerin birlikte iyi çalışmaması için teşvikler de yaratıyor. Kazanmanın tek yolu diğerlerinden daha iyisini yapmak olduğundan, işbirliği yapma motivasyonu ortadan kalkar. Hatta bazı durumlarda insanlar başkalarını sabote etmek için motive olabilirler. Sonuç olarak, turnuva modeli, sporda hile ve akademide intihal olasılığını artırma potansiyeli de taşır.
Turnuva Teorisi İle Hitler’in Kartal Yuvasının İlgisi Nedir?
Gücünün zirvesindeyken Adolf Hitler, Bavyera Alpleri’nde vakit geçirmekten keyif alırdı. O dönemlerde küçük bir maden kasabası olan Berchtesgaden, partinin önde gelen birçok üyesinin sahip olduğu evler nedeniyle Führer bölgesi olarak bilinmeye başlamıştı. Hitler’in 10 yıl boyunca aralıklı olarak dinlenme evi olarak kullandığı bir dağ evi olan Kartal Yuvası ( The Berghof) da buradaydı.
Bu yerlerin ele geçirilmesi Müttefikler için bazı stratejik faydalar sağlıyordu. Ancak birincil fayda ilk ele geçirenin elde edeceği prestijdi. Bu nedenle 1945’te kasabanın yakınında bulunan üç birlik, Fransız 2. Zırhlı Tümeni, ABD 101. Hava İndirme Tümeni ve ABD 3. Piyade Tümeni’nin 7. Piyade Alayı bir yarışa başlayacaktı.
Aslında ABD 3. Piyade Tümeni iki köprüyü ele geçirerek Berchtesgaden’e yaklaşmıştı. Komutanları, Müttefik komutanı Dwight Eisenhower’dan şehri ele geçirmek için izin istedi. Ancak bölge zaten diğer tümenler için hedef olarak belirli olduğundan izin verilmedi.
İki gün bekledikten sonra, 3. Piyade Tümeni komutanları emirlerini dikkate almamaya karar verdi. Almanya’ya bir saldırı gücü gönderirken, ele geçirdikleri köprülere diğer Müttefik birimlerinin erişimini engellediler. Alman ordusu ile kısa bir çatışmanın ardından kasabayı ele geçireceklerdi. Sonrasında da hızla hedefleri Kartal Yuvası olacaktı.
Bu olay bittikten sonra köprü açıldı ve diğer birimlerde bölgeye ulaştı. Diğer birimlerde geldikten sonra kasaba Fransız ve Amerikan işgal bölgelerine bölünecekti. Ancak Fransız bölgesi pek çok üst düzey yetkilinin evini kapsıyordu. 3. Piyade Tümeni Fransızlara bu ödülü verme konusunda istekli değildiler.
Sonucunda Amerikan bayrağı dikmek için askerlerini buraya göndermeye karar verdiler. Önceki köprü deneyimini hatırlayan Fransızlar, bölgeye erişimi engellediler. Ancak daha sonra ortaklaşa bayrak dikmeyi kabul ettiler.
Sonuç Olarak;
Sonuçta bir savaş ortamında bile, kasabayı ele geçirmek için yardım etme motivasyonu yerine, aksine engelleme motivasyonu ortaya çıkabilir. Birlikler diğerlerinin turnuvayı kazanmasını engellemek için adımlar atarken, Almanlarla savaşmak için birlikte çalışma hedefi bile bir süreliğine rafa kaldırılacaktı.
Yüksek bahisli, yüksek ödüllü, kazananın her şeyi aldığı turnuvalar, grupların ve bireylerin hedeflerine ulaşmaları için güçlü teşvikler yaratacaktır. Bununla birlikte, aynı zamanda insanları en büyük ödüllerin peşinde koşmaya teşvik edebilirler. Öyle ki, bütün bir savaşı aynı tarafta geçirmiş olan insanlar, şan ve şöhret arayışında birbirlerinin ilerlemesini engelleyebilirler.
Ayrıca bu yazımız da ilginizi çekecektir: İstatistikçiler 2. Dünya Savaşında Alman Tank Sayısını Nasıl Hesapladı?
Kaynaklar ve ileri okumalar
- Adı geçen araştırma için.The Competitive Struggle to Win Tournamentss. The Allies’ Race to Capture Adolf Hitler’s Eagle’s Nest. American Business Review, 2020, vol. 23, issue 1, 3-17; https://econpapers.repec.org/article/risambsrv/0001.htm
- Tournament theory: Why Allied forces competed to capture Hitler’s Eagle’s Nest. yayınlanma tarihi. 28 Eylül 2021; Bağlantı: https://bigthink.com/the-present/tournament-theory/
- Tournament Theory (Economics) – Explained. yayınlanma tarihi: 24 Nisan 2022; Bağlantı: https://thebusinessprofessor.com/
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
