Ayın 22’sine denk gelen pazar günleri seyahat etmeyi kabul etmeyen bir arkadaşınız olsa bu size garip gelir miydi? Ya da yüksek katlı bir apartmanda bindiğiniz asansörün 22. katı atlayıp 21. kattan 23. kata çıktığını fark etseniz ne düşünürdünüz? 22’den korkmak oldukça alışılmadık bir durumdur, ancak aynı şey
13 sayısı için geçerli değil.
Gerçekten de çok sayıda kişi, yüksek katlı otellerde13. katta kalmanın kendilerini rahatsız edeceğini itiraf ediyor. 13 sayısı korkusu triskaidekafobi olarak adlandırılan bir fobidir. Fransızlar ev adreslerinde 13’ü kullanmaz. İtalya’da piyango çekiline 13 dahil edilmez.
Havayollarının bazılarında 13. sıra koltuk bulunmaz. Belki de trajik Apollo 13 görevi nedeniyle, NASA uzay mekiği görevlerini sıralı olarak numaralandırmayı bıraktı ve 13. mekik uçuşuna STS-41-G adını verdi.
Özellikle 13’üncü Cuma tüm batıl inançlarımızın ve fobilerimizin ortaya çıktığı ilginç bir gündür. Birçok Batılı, 13. Cuma günü davranışlarını değiştirir. Elbette o tarihte bazen kötü şeyler olur, ancak bunun orantısız bir şekilde gerçekleştiğine dair bir kanıt yoktur. Ancak yine de popüler kültür fobilerimizi beslemeyi sever. 13’üncü Cuma korku filmi serisi buna bir örnektir.
13 Sayısı Korkusu Nereden Geliyor?
İnsanlar her zaman sayılara ve belirli sayıların ezoterik veya okült anlam taşıdığı fikrine hayran olmuştur. Belki 23 rakamına takıntılı hale gelen insanları duymuşsunuzdur ya da 11 rakamının önemi hakkında yazılar okumuşsunuzdur. Belki de sadece şanslı bir sayınız vardır. Yani bir biçimde sayıları yaşantımız ile ilişkilendirme eğilimi gösteririz.
Bu durumdan 13 sayısı da nasibini uğursuzluk ile ilişkilendirilerek alır. Ayın 13. gününün uğursuz olduğu fikri ilk olarak antik Yunanistan’da, MÖ 700 civarında, şair Hesiod’un bir kitabında ortaya çıkmış gibi gözüküyor. Kendisi bu kitapta bir çiftçinin ayın 13. günü tarlasını ekmemesi gerektiğine dair tavsiyelerde bulunuyor.
Ancak elbette bunun nedeni belli değil. Kayıtlı insanlık tarihinin çoğu için, 13 sayısı, İsa ve 12 havarisiyle ve özellikle de Yahuda’nın 13. konuk olarak kabul edildiği Son Akşam Yemeği ile ilişkilendirilmiştir. Oysaki arka plandaki neden daha da farklı gibi gözüküyor.
Newark’taki Delaware Üniversitesinden matematikçi Thomas Fernsler, 13 sayısının 12’den sonraki konumu nedeniyle zarar gördüğünü düşünüyor. Fernsler’e göre, numerologlar 12’yi “tam” bir sayı olarak görüyorlar. Sonuçta bir yılda 12 ay, 12 burç, 12 Olimpos tanrısı, 12 İsrail kabilesi ve İsa’nın 12 havarisi vardır. Öyle ya da böyle 13 sayısı korkusu yüzyıllardan beridir varlığını koruyan en yaygın batıl inancımızdır.
13. Cuma Bir Yılda Karşımıza Daha Çok Çıkar
İlginç bir şekilde, 13. Cuma günü haftanın diğer günlerinden daha sık meydana gelir. Bu gerçek ilk olarak Amerikalı matematikçi Bancroft H. Brown (1894–1974) tarafından American Mathematical Monthly’de yayınlandı.
3 Miladi takvimin, her 400 yılda bir yinelenen bir artık yıl modelini izlediğini belirtti. Dört yıllık bir döngüdeki gün sayısı 3 · 365 + 366’dır. Yani, 400 yıl içinde 100 (3 · 365 + 366) – 3 = 146.097 gün vardır. Yüzyılın, 400 ile bölünmediği sürece artık yıl olmadığını unutmayın; 3 sayısının çıkarılması bu sebeptendir. Bu toplam gün sayısı tam olarak 7’ye bölünebilir. Bu durumda da bu 400 yıllık döngüde 4800 ay olduğu doğal olarak da 3800 defa ayın 13’ü olacağı anlamına gelir.
13 Sayısının Cuma Günü İle İlgisi Nedir?
14. yüzyılda Geoffrey Chaucer tarafından yazılan Canterbury Hikâyeleri isimli kitap olmasaydı muhtemel 13 ile Cuma arasında bir ilişki kurmadan yaşayabilirdik. Elbette 200 yıl sonra 1592’de oyun yazarı Robert Greene’in, kasvetli veya umutsuz bir bakışın kısaltması için “Cuma yüzü” ifadesini icat etmesi de bu korkunun şekillenmesine yardımcı oldu.
1633’te, oyun yazarı William Rowley de “Cuma gününü tüm haftanın en talihsiz günü” olarak tanımlamıştı. Ancak 20. yüzyıla kadar hiç kimse Cuma ve 13 sayısını eşleştirmeyi umursamadı. 19. yüzyıl, 13 sayısının uğursuz olduğuna dair referanslarla dolu.
13’üncü Cuma korkusu ise aslında 20. yüzyıl icadı. Bu büyük ölçüde Thomas Lawson’ın 1907 tarihli Friday, the Thirteenth kitabı sayesindedir. 1980’e geldiğimizde ve 13. Cuma film serisinin başlangıcında, batıl inanç kesinlikle yerine oturmuştu.
13’üncü Cuma günü elbette diğer günler gibi sıradan bir gündür. Aktarmaya çalıştığımız gibi, bu batıl inanca yol açacak tarihsel olarak kötü bir şeyin gerçekten meydana geldiğine dair ikna edici bir kanıt yoktur. Korkularımız batıl inançları besler ve bunun üstesinden gelmenin tek yolu bilgilenmektir. Ayrıca bu yazımız da ilginizi çekecektir: 666 Sayısı İle Led Zeppelin’in Bağlantısı Nedir?
Kaynaklar ve ileri okumalar için:
- Scanlon TJ, Luben RN, Scanlon FL, Singleton N. Is Friday the 13th bad for your health? BMJ. 1993 Dec 18-25;307(6919):1584-6. doi: 10.1136/bmj.307.6919.1584. PMID: 8292946; PMCID: PMC1697765.
- 13th isn’t unlucky. It’s a meme disguised as superstition; yayınlanma tarihi: 13 Mart 2020; Bağlantı: https://www.vox.com/
- Where Our Fear of Friday the 13th Came From; yayınlanma tarihi: 13 Kasım 2015; Bağlantı: https://www.nationalgeographic.com/
Matematiksel
