Tıp Sembolü Olan Asada Neden Bazen Bir Bazen de İki Yılan Var?

Tıbbın gerçek sembolü konusunda uzun süredir süregelen bir kafa karışıklığı vardır. Farklı kaynaklara bakıldığında, bazen asa etrafına dolanmış tek bir yılan, bazen ise çift yılanlı bir sembol görülür. İlginçtir ki, birçok doktor bile bu iki sembolün farklı kökenlere sahip olduğunu ve aslında birbirinden ayrı anlamlar taşıdığını bilmez.

tıp simgesi — Aslında bu iki sembol birbirinden çok farklı anlama gelmektedir. M.Ö. 1400 yıllarında başlayan bu tıp sembolünün hikayesi, zaman içinde yolculuk etmiş, birçok değişikliğe, yanlış anlamalara maruz kalmış ve nihayet günümüze ulaşmıştır.

Mitolojide müziğin, sanatın, Güneş’in, ateşin ve şiirin tanrısı olarak bilinen Apollon, aynı zamanda akıllı, iyi kalpli ve güçlü bir Olympos tanrısıydı. Uzun boylu, esmer ve yakışıklı olarak tasvir edilen Apollon, eski çağlarda ideal erkek figürü olarak görülüyordu.

Hiç evlenmemiş olmasına rağmen, diğer Olympos tanrıları gibi birçok aşk macerası yaşadı. Bu ilişkilerden pek çok çocuğu oldu. Bunlardan biri, ölümlü bir kadın olan Coronis ile olan birlikteliğinden doğan oğlu Asclepius (Asklepios) idi.

Yunan sanatında, Asklepios genellikle ayakta ve göğsü açık bir cübbe giymiş ve etrafına yılan sarılı bir asa ile tasvir edilmektedir.

Asklepius, Antik Yunan mitolojisinde tıbbın ve şifanın tanrısı olarak biliniyordu. Bu unvanı almasının nedeni, hastaları iyileştirme yeteneğinin yanı sıra, bazı kaynaklara göre ölüleri bile hayata döndürebilmesiydi.

Elinde de bir asa vardı. Asklepius Asası, tek bir yılanın doladığı bitkileri ve büyümeyi temsil eden kabaca yontulmuş bir daldı. Bu asa, doğa, büyüme ve iyileşme sürecini temsil ediyordu. Ancak, Asklepius’un bu olağanüstü şifa gücü, büyükbabası Zeus’u endişelendirdi. İnsanların ölümsüzleşmeye yaklaşmasını ve yeraltı dünyasına yeterince ruh gitmemesini tehdit olarak gören Zeus, onu bir yıldırımla öldürdü.

Mitoloji ve dinde **yılan**, hem pozitif hem de negatif anlamlarıyla çift yönlü bir güçtür. Bir yandan **koruyucu ve iyileştirici**, diğer yandan **yok edici ve tehlikeli**dir. İnsanlık tarihi boyunca farklı kültürlerde bu ikili doğasıyla öne çıkmıştır.

Aslında Bir Değil İki Asa Vardır, Bu da İşleri Karıştırır

Aesculapius’un Asası, MÖ 800’den beri tıbbı temsil eden en eski sembollerden biridir ve birçok tıp otoritesi tarafından bu sembolün kullanılmasını desteklemektedir. Ancak, tıp sembolü olarak iki farklı asa kullanılması zamanla büyük bir kafa karışıklığına yol açmıştır.

Bu karışıklığın temel nedeni, ikinci asanın Olimpos tanrısı Hermes tarafından taşınmasıdır. Hermes, tanrıların habercisi olarak bilinmektedir. Elinde de Caduceus adı verilen bir asa taşırdı. Yunan mitolojisinde kurnazlığı ve hızıyla öne çıkan Hermes, zamanla Roma mitolojisinde Merkür adıyla anılmıştır.

Olimpos tanrısı Hermes genellikle geniş kenarlı bir şapka takan, kanatlı sandaletler giyen, bir habercisinin eşyalarını taşıyan ve elinde iki yılan içeren bir asa taşıyan genç bir adam şeklinde tasvir edilmektedir.

Hermes’in görevleri arasında ticaret yapanlara rehberlik etmek ve dünyanın her yerinde yolcuların özgür haklarını korumak da vardı. Bunun yanı sıra, ölenlerin ruhlarını yeraltı dünyasına götürmekle de sorumluydu. Ancak, tüm bu işlevlerine bakıldığında, onun tıpla doğrudan bir bağlantısı olmadığı açıkça görülmektedir.

Buna rağmen, zamanla bazı kurumlar Hermes’in Caduceus asası ile Asklepius’un Asası’nı karıştırdı. Bu hatanın sonucunda, tıbbi semboller konusunda ciddi bir yanlış anlama ortaya çıktı. Günümüzde bile, pek çok hastane, sağlık kurumu ve tıbbi organizasyon, gerçek tıp sembolü olan Asklepius’un Asası yerine Caduceus’u kullanmaya devam ediyor.

Günümüzde de tıbbi sembollere dikkatli bakarsanız, iki farklı sembol olduğunu göreceksiniz. Bunlardan biri Caduceus, diğeri ise Asklepios’un Asası’dır. Caduceus’a ait sembolde iki yılan yer alır. Ancak Asklepios’un Asası ise tek yılanlı bir semboldür. Sol taraftaki görüntü Asclepius’un Asası iken sağ taraftaki görüntü caduceus’tur.

Tıp Sembolü Olarak Hangisi Kullanılmalı?

Tıp sembolü olarak tek yılanlı Asa, uzun süre boyunca kullanılmıştır. Ancak çift yılanlı sembol, ilk kez 1518 yılında ortaya çıkmıştır. Bu sembolü ilk kullanan kişi, yayıncı Johann Froben olmuştur. Froben, Thomas More’un Ütopya adlı eserinin basımında mühür olarak çift yılanlı Caduceus’u kullanmıştır. Bu kullanım, zamanla yaygınlaşarak tıp sembolü konusunda süregelen karışıklığın temel taşlarından biri haline gelmiştir.

İki başlı yılan sembolünün 16. yüzyılda karşımıza çıkışı

Bu sembol, 1518’den sonra farklı yayınlarda da kullanıldı. Ancak hiçbir şekilde tıp ile doğrudan bir bağlantısı yoktu. Daha çok, Hermes’in tüccarların koruyucusu olarak kabul edilmesiyle ilişkili olduğu düşünülmektedir.

1856 yılında, Birleşik Devletler Kongresi, ordudaki cerrahlara ve doktorlara asistanlık yapacak askerleri atamaya başladı. Bu askerler, Caduceus sembolü taşıyan apoletler takıyordu. Daha sonra, 1902 yılında Yüzbaşı Frederick Reynolds’un önerisiyle yeni bir üniforma tasarlandı. Bu süreçte, çift yılanlı Caduceus tüm askeri sağlık personeli için yaka amblemi olarak seçildi. Böylece, tıpla doğrudan ilgisi olmayan bu sembol, askeri sağlık sisteminde kalıcı hale gelmiş oldu.

Görünen o ki, çift yılanlı sembolün tıp sembolü olarak benimsenmesi, klasik mitolojik sembollerin basit bir yanlış anlaşılmasından kaynaklanıyor. İAncak, zaman içinde bazı doktorlar ve akademisyenler bu hatanın farkına vardı. Bunun sonucunda, bazı sağlık kuruluşları ve tıp enstitüleri, gerçek tıp sembolü olan Asklepios’un Asası’nı logolarına dahil etmeye başladı.

Günümüzde Kullanılan Tıp Sembollerinin Çoğu Hatalı

1990 yılında ABD’de yapılan bir ankette, meslek kuruluşlarının yüzde 37’sinin ve ticari kuruluşların yüzde 76’sının kanatlı, iki yılanlı asa figürünü kullandığı tespit edildi. Bu, Caduceus’un tıp sembolü olarak yanlış şekilde benimsenmesinin ne kadar yaygın hale geldiğini gösteriyor.

Benzer şekilde, Türkiye’de de birçok tıp, veterinerlik, diş hekimliği ve eczacılık fakültesinin amblemlerinde bu sembol yer almaktadır. Bu durum, yanlış bir mitolojik algının günümüze kadar süregelen etkisini gözler önüne sermektedir.

Caduceus sembolü, Türk Tabipleri Birliği’nin logosunda yer alır. Asklepios asası da Dünya Sağlık Örgütü’nün ve Amerikan Tabipler Birliği’nin de sembolünde yer alıyor.

Yukarıda Türk Tabipler Birliği’nin sembolü görülebilir. Dikkat edildiğinde, aynı yanlış kullanımın burada da mevcut olduğu fark edilecektir. Günümüzde, bu tarihsel hata nedeniyle bazı doktorlar ve akademisyenler sembolün değiştirilmesi gerektiğini savunmaktadır. Ayrıca söz konusu tıp olduğunda karşımıza çıkan başka bir yanılgıya bu yazımızdan göz atabilirsiniz. Tıbbın Babası Hipokrat ve Yemini Hakkında Duyduklarınız Yanlış Olabilir

Kaynaklar ve ileri okumalar:

Why is the medical symbol a snake on a stick?. Yayınlanma tarihi: 11 Mart 2022; Bağlantı: https://www.livescience.com/
Prakash M, Johnny JC. Things you don’t learn in medical school: Caduceus. J Pharm Bioallied Sci. 2015 Apr;7(Suppl 1):S49-50. doi: 10.4103/0975-7406.155794. PMID: 26015747; PMCID: PMC4439707.
Bohigian G. The Caduceus vs. Staff of Aesculapius – One Snake or Two? Mo Med. 2019 Nov-Dec;116(6):476-477. PMID: 31911724; PMCID: PMC6913859.

Size Bir Mesajımız Var!

Matematiksel, matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.

Matematiksel

Etiketler