Bir kişinin belli bir konuda size yardım etmesini istiyorsanız, ondan yapmasını istediğiniz şeyin tam tersini isteyin. Ters psikoloji sayesinde size yardım etme olasılığı artacaktır.
Ters psikoloji aslında günlük hayatımızda sık biçimde kullandığımız ancak muhtemelen adını bilmediğimiz etkili bir ikna tekniğidir. Özellikle denilenin tam tersini yapan çocuklara sahip olan ebeveynler ters psikolojiyi sıklıkla kullanmaktadır. Ters psikoloji kimi zamanlarda bir manipülasyon yöntemi olarak da kullanılır. Bu nedenle ne olduğunu ve nasıl çalıştığını anlamak önemlidir.
Ters Psikoloji Nedir?
Psikoterapötik alanda, ters psikoloji daha doğru bir şekilde paradoksal müdahale olarak adlandırılmaktadır. Aslına bakarsanız ters psikoloji kelimeleri bir medya icadıdır. Paradoksal müdahalede, terapist, terapötik bir teknik olarak, davranışın ortadan kaldırmasından çok, problemin daha fazla yapılmasını ve kötüleştirilmesini amaçlamaktadır.
Burada terapist, danışanın farkındalık kazanarak yaptığı davranışın ne kadar kötü/saçma bir şey olduğunu bilmesini sağlayarak, yaptığı davranışı bırakmasını hedeflemektedir.
Ters psikolojinin işe yaramasının temel nedeni, insanların belirli bir şekilde davranma konusunda baskı hissettiğinde, özerkliklerini göstermek için genellikle tersini yapmayı tercih etmeleridir. Yani ters psikoloji, özellikle söylenenlere veya verilen emirlere katılmama eğiliminde olan insanlar üzerinde etkili olacaktır.
Örneğin, bir ebeveynin çocuğuna okuldan sonra video oyunu oynamasını yasakladığını düşünelim. Bu çocuk kendisine söyleneni yapsa bile bir süre sonra bu duruma tepki hissedecektir. Bu olduğunda, çocuk muhtemelen video oyunu oynamanın bir yolunu bulmaya çalışacaktır. Bu reaksiyon, ters psikolojinin merkezinde yer alır. Stratejinin amacı, belirttiğiniz taleplere karşı geri adım atmaları için birine bu tepki duygusunu hissettirmektir. İstemediğiniz şeyi talep ettiyseniz, muhtemelen tepki yoluyla istediğinizi yapacaklardır.
Ters Psikoloji Örnekleri Nelerdir?
Neredeyse herkesin, ters psikolojiyi birileri üzerinde nasıl kullandıklarına veya onlara uygulattıklarına dair bir hikayesi vardır. “Ters psikoloji” terimini kullanmayabilirler ama yöntem aynıdır. Günümüzde özellikle satış ve pazarlamada ters psikoloji karşımıza sıklıkla çıkmaktadır. Hatta bu konuda yazılmış kitapların bile olduğunu bilmek, neden durmadan daha fazla alışveriş yaptığınızın bir cevabı olacaktır. Ancak bizi bu yazıda ilgilendiren ebeveynlik ve eğitimde nasıl kullanılacağıdır.
Çoğu zaman, bir çocuğun neyin doğru olduğuna dair fikri bir ebeveyn ile çatışacaktır. Bazı ebeveynlerin bu mücadeleyi çözme yollarından biri olarak ters psikoloji kullanmaktır. Buna bir örnek, bir çocuğun sağlıklı yiyecekler yemek istememesidir. Ebeveyn havuç yemelerini talep etse de çocuk yapmak istemediği bir şeyi yapmaya zorlandığı için tepki verir. Ancak ebeveyn, buzdolabındaki havuçların yetişkinler için olduğunu ve çocukların onları yiyemeyeceğini söylerse, özellikle bu çocuk küçük ise bu söylem hızlıca işe yarar ve çocuk dolaptaki havuçları yemeye çalışır.
Öğretmenler de öğrencilerinin zor konulara ilgi duymasını sağlamak için ters psikoloji kullanabilir. Biliyoruz ki öğrencilerin çoğu ödev yapmayı sevmez. Ancak bir matematik dersinde öğretmen ödev olarak 10 soru verip, bu soruların aslında onlar için çok zor olduğunu, muhtemel hiçbirinin yapamayacağını ima ederse, muhtemelen öğrenciler eve gidince bu sorular ile uğraşmaya başlayacaktır.
Başka birini etkilemek için ters psikoloji kullanmak istiyorsanız, bunun için birkaç farklı taktik vardır. Tüm bunlar karşınızdaki kişinin tepkisel yaklaşmasına neden olacak ve hedeflediğiniz davranışın yapılmasını sağlayacaktır. Örneğin:
- İstenilen davranışın cesaretini kırın. (“Bunu yapmamalısın.”)
- İstenilen davranışı yasaklayın. (“Bunu yapma.”)
- Kişinin istenen davranışı yapamayacağını önerin. (“Bahse girerim bunu zaten yapamazsın.”)
- İstenen davranışı aşağılayın. (“Bunu asla seçmezdim.”)
- İstenen davranışı olumsuz bir şekilde başka bir şeyle karşılaştırın. (“Bunu yapmalısın çünkü bundan çok daha iyi.”) gibi…
Ters Psikoloji Kullanırken Dikkatli Olmak Önemlidir
Ancak elbette sizin de tahmin ettiğiniz gibi bu tekniği kullanmanın bazı dezavantajları da vardır. Sonucunda dönem dönem ters psikoloji geri tepebilir. Yani, amaçlanan tersine doğrudan önerilen eylem yolu tercih edilebilir. Bu durum özellikle karşınızdaki kişi fikirlerinize değer veriyorsa ortaya çıkacaktır.
Benzer bir zarar da ilişkilerinize zarar vermesi biçiminde olur. Diğer insanlar kasıtlı olarak onları manipüle etmeye çalıştığınızı hissederlerse, bu size olan güvenlerini yok edecektir. Bu nedenle, ters psikolojinin potansiyel faydaları çok yoksa ve potansiyel riskleri yüksekse, bundan kaçınmak ve bunun yerine daha doğrudan bir yaklaşım kullanmayı denemek daha mantıklıdır.
Ayrıca göz atmak isterseniz: Sahiplik Etkisi [Endowment Effect]: Neden Sahip Olduklarımıza Daha Fazla Değer Biçeriz?
Kaynaklar ve ileri okumalar
- What Is Reverse Psychology? Yayınlanma tarihi: 15 Ekim 2022; Bağlantı: https://www.verywellmind.com/
- How Reverse Psychology Works. Bağlantı: https://science.howstuffworks.com/
- Reverse Psychology: Getting People to Do Something By Asking for the Opposite. Bağlantı: https://effectiviology.com
- Reverse Psychology: What Is It, And Does It Work? Yayınlanma tarihi: 5 Ekim 2022; Bağlantı: https://www.betterhelp.com/
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
