Telefonun mucidi kim sorusunu, herhangi bir kişiye sorarsanız alacağınız cevap Graham Bell olacaktır. Oysa ki telefonun bulunuş hikayesi, arka planda zorlu bir savaşı saklamaktadır.
Telefondaki ilk konuşma 10 Mart 1876 tarihinde gerçekleşti. Bu konuşma telefonun mucidi olarak anılan Alexander Graham Bell (1847-1922) ve çalışmalarını birlikte sürdürdüğü Thomas Watson arasında oldu. Söylenen ilk sözcükler “Bay Watson buraya gelin. Sizi görmek istiyorum.” idi.
Ancak Elisha Gray gibi çeşitli bilim insanlarının ve mucitlerin çalışmaları olmasaydı bu an muhtemelen gerçekleşemezdi. İtalya’da pek çok kişi telefonu icat edenin aslında Antonio Meucci olduğunu iddia ederken, Almanya da onun Johann Philipp Reis olduğu konusunda ısrar ediyor.
Telefonun patent savaşı: Graham Bell miydi yoksa Elisha Gray mi?
7 Mart 1876’da Alexander Graham Bell, telefonun patentini aldı. Bell’in patenti aldığı gün, aslında bir telefonu çalıştırmayı başaramamıştı. 10 Mart 1876’da, patentinin kendisine verilmesinden üç gün sonra, Bell telefonunu çalıştırmayı başardı.
Elisha Gray, 14 Şubat 1876’da, Bell’in patent başvurusunun yapıldığı gün, ‘konuşan telgraf’ için bir patent sundu. Nihayetinde patent 7 Mart 1876’da Gray’den önce Bell’e verildi ancak önerilen iki buluş oldukça benzerdi. Elisha Gray de bu duruma elbette oldukça sinirlenecekti. Aslına bakarsanız Gray, Bell’in telefonun çalışmadığını bilseydi muhtemelen daha da sinirlenirdi. Aşağıdaki görselde Elisha Gray’in patent başvurusunda yer alan bir çizimi görüyorsunuz.
Aslına bakarsanız tarihin bu döneminde ne olduğunu kesin olarak kimse bilmiyor. Normal koşullarda Bell bir günlük tutar ve gelişmeleri günlüğüne not ederdi. Ancak günlüğünde patent başvurusu yaptığı hafta boş gözüküyor. Oysa ki Bell patent başvurusu kabulünü aldıktan sonra pek çok şey yazıp çizecekti. Gray’in patent başvurusunda kullandığı çizime benzer bir çizim de defterlerinde yer alacaktı.
Anlaşılan Gray’in başvurusu patent ofisine Bell’inkinden önce ulaşsa da, Bell’in avukatları Gray’in avukatlarından daha proaktif davranmışlardı. Başvuru ücretlerini mümkün olan en kısa sürede ödediler. Sonuç olarak, Bell’in başvurusu ilk önce görüldü ve Watson’la yaptığı ünlü görüşmeden üç gün önce, 7 Mart’ta onaylanıp kaydedildi.
Aslında her iki tarafın da amacı farklı bir telgraf türü geliştirmekti.
Telgraf 1870’lerin ABD’sinde bir mesajı iletmenin en popüler yoluydu. Ancak bu sistem hem yavaş hem de sürekli yeni telgraf hatları döşenmesini gerektirdiği için maliyetliydi. Sonucunda ABD’nın en büyük telgraf şirketi Western Union tek seferde daha fazla veriyi gönderecek telgrafı icat edecek mucide 1 milyon dolar vereceğini açıklayacaktı.
Bu yarışa katılanlardan birisi de Alexander Graham Bell olacaktı. Asıl mesleği öğretmenlik olan bu adam sorunu, ayrı sinyaller için ayrı frekanslara sahip harmonik telgraf ile çözeceğini düşünüyordu.
1873 ve 1874 yılları arasında, Bell, harmonik telgrafı üzerinde çalıştı. Finansörleri harmonik telgraf işini hızlandırmak için yetenekli bir elektrikçi olan Thomas A. Watson’ı işe aldı. Rakiplerinden biri daha öncesinde benzer bir cihazla müzik iletmeyi başaran Elisha Gray idi. İki mucit de birbirinin çalışmalarından haberdardı.
Telefonun anahtarı, sesin neden olduğu titreşimleri değişken bir elektrik akımına dönüştürmenin bir yolunu bulmak ve bu elektrik değişimlerini karşı uçta tekrar akustik titreşimlere dönüştürmekti. Bell’in asıl buluşu bunu güvenilir bir şekilde yapmanın bir yolunu bulmaktı. Ancak bu yarışmadan Elisha Gray payını alamayacaktı.
Patent savaşlarını Alexander Graham Bell kazansa da sanılanın aksine kısa sürede zengin olmadı. Westren Union nihai ürünü beğenmemiş ve potansiyelini görememişti. Bunun üzerine Bell ülkeyi dolaşmaya ve icadını tanıtmaya başladı.
Üç yılın sonunda kurduğu Bell telefon şirketi hala finansal başarı gösterememişti. Çünkü Bell’in telefonu pratik değildi. Aslında Edison telefona bir mikrofon ekleyene kadar da ilgi çekmedi. 1877’de Edison Bell’in patentini ihlal etmek pahasına kendi telefonunu tanıttı. Sonunda Edison ve Bell anlaştı ve bu günümüz telefonlarının önünü açtı.
İtalyanlar için telefonun mucidi Antonio Meucci’dir.
İtalya’da telefonu kim buldu? sorusuna sorarsanız cevap Antonio Meucci olacaktır. Meucci, tıbbi durumlarda yardımcı olmak için fikrini ilk kez 1849 gibi erken bir tarihte geliştirmişti. Buluşuna telettrofono adını vermişti.
Aslında bu sistemi hasta olan karısı ile kendisi laboratuvarında çalışırken iletişim kurabilmek adına tasarlamıştı. Yıl 1856’ydı. Bu, Bell’in asistanı Watson’a o ünlü sözleri söylediği zamandan yirmi yıl kadar önceydi. Ancak bir sorun vardı. İngilizce konuşamayan ve çok az parası olan bir İtalyan göçmen, muhteşem yeni icadının tanıtımını Amerika’da nasıl yapacaktı? Tahmin ettiğiniz gibi bu kolay bir iş olmadı.
Meucci, 1871’de icadı için bir patent başvurusu yaptı. Ancak mali sorunlar ve dil engelleri nedeniyle o dönemde patentini güvence altına alamadı. Bu süre zarfında Meucci, fon sağlamak için bir çok şirketler görüşmeler yapmıştı. Bunlardan birisi de Western Union Şirketi idi. Meucci şirkete, telefonunun çalışan bir prototipini bıraktı. Yıllar geçti ama Western Union bir daha Meucci ile iletişime geçmedi.
Ancak Meucci pes etmeyecekti. Alexander Graham Bell’i ve şirketini, telefonun patentini geri almak için mahkemeye vermeye karar verdi. Yıllarca süren yasal çekişmeden sonra, ikili nihayet 1886’da mahkeme önüne çıktı. Ama o zamana kadar Bell, arkasında büyük bir şirket olan zengin ve ünlü bir adamdı. Meucci hâlâ fakir bir İtalyan göçmeniydi.
Antonio Meucci, 1889’da beş parasız öldü. Alexander Graham Bell ise, telefonun mucidi olarak tarihe geçecekti. İtalyan mucit Antonio Meucci 2002’de telefonun gelişimine yaptığı katkılardan dolayı geç de olsa onurlandırılmıştır.
Daha bitmedi!
Aslına bakarsanız Alman mucit Johann Philipp Reis 1857’de, Alexander Graham Bell’in patentinden bir süre önce ve Antonio Meucci’nin çalışmalarına benzer bir zamanda Reis telefonunu geliştirdi. Tarihte kaydedilen ilk telefonla ses iletimi, oturma odasında izleyiciler tarafından gözlemlendi. Ancak o dönemde bir cihazın önemli bir kusuru vardı: Sesler ve melodileri iletilebiliyorken insan konuşması iletilmiyordu.
Gördüğünüz gibi, ampulün icadına benzer şekilde telefonun icadı da oldukça karışık Telefonun mucidi olarak kimin anılması gerektiği konusunda kimse hemfikir olmasa da, bunun Viktorya döneminin en etkili ve önemli icatlarından biri olduğu ise açık.
Kaynaklar ve İleri Okumalar:
- Who really invented the telephone? Yayınlanma tarihi: 14 Temmuz 2023. Bağlantı: https://www.sciencefocus.com/
- Bell did not invent telephone, US rules; yayınlanma tarihi: 17 Haziran 2002; Bağlantı: https://www.theguardian.com/
- B. L. Brown, “The Bell Versus Gray Telephone Dispute: Resolving a 144-Year-Old Controversy [Scanning Our Past],” in Proceedings of the IEEE, vol. 108, no. 11, pp. 2083-2096, Nov. 2020, doi: 10.1109/JPROC.2020.3017876.
Matematiksel
