Tavuk mu yumurtadan çıkar yumurta mı tavuktan? sorusu, insanların yüzyıllardır kafa yorduğu bir ikilemdir. Aslında, her iki cevap da doğru kabul edilebilir! Her şey, soruyu nasıl yorumladığınıza bağlıdır.
Detaylara girmeden önce şu soruyu soralım: Ekonomik durgunluk mu insanların daha az para harcamasına neden olur, yoksa insanların daha az para harcaması mı ekonomik durgunluğu tetikler? Bu sorunun kesin bir cevabı yoktur. Çünkü hangi etken önce ortaya çıktıysa, diğeri tarafından pekiştirilir ve süreç bir döngü halini alır. Benzer bir durum “tavuk mu yumurtadan çıkar, yumurta mı tavuktan” sorusunda karşımıza çıkar.
“Tavuk mu Yumurtadan Çıkar Yumurta mı Tavuktan?” Sorusu Temelinde Bir Felsefe Sorusudur
Tavuk ve yumurta paradoksu, yani klasik nedensellik ikilemi, bir şeyin diğerine bağlı olduğu ancak ikisinin de birbirinden önce gelmesi gerektiği durumları sıralamanın insan zihni için ne kadar zor olduğunu eğlenceli bir şekilde ortaya koyar. Aristoteles, MÖ 4. yüzyılda yazdığı eserlerde bu durumu sonsuz bir döngünün örneği olarak ele aldı. Yani gerçek bir başlangıcı olmayan bir süreç olarak düşündü. Ona göre bu, sonsuzluğun ne anlama geldiğini hayal etmenin bir yoluydu.
Daha sonra, Yunan tarihçi ve biyografi yazarı Plutarkhos, tavuk ve yumurta paradoksunu yorumladı. Ona göre bu soru, filozofları dünyanın bir başlangıcı olup olmadığı ya da sonsuza dek devam edip etmeyeceği konusunda düşünmeye yönlendiriyordu. Bir bakıma, tavuk ve yumurta tartışması, modern kozmoloji sorularının öncüsüydü.
19. yüzyılda, Charles Darwin ve Alfred Russel Wallace gibi bilim insanlarının doğal seçilim teorisini keşfetmesiyle biyologlar ve jeologlar, bu eski soruya kanıta dayalı bir bakış açısı sunmaya başladı. Günümüzde bir zooloğa “Tavuk mu önce geldi, yoksa yumurta mı?” diye sorduğunuzda alacağınız bilimsel yanıt büyük ölçüde bu keşiflere dayanır.
Tavuk mu Yoksa Yumurta mı? Sorusunun Cevabı Biyolojiye Göre Bellidir
Eğer yumurtayı, bir kaşıkla kırılabilen sert kabuklu bir şey olarak düşünüyorsanız, o halde yumurta tavuktan çok önce var olmuştur. Çünkü bütün kuşlar yumurtlar ve kuşların evrimsel tarihi milyonlarca yıl öncesine dayanır. Oysa tavuklar, DNA çalışmaları ve arkeolojik bulgulara göre 10.000 yıldan daha eski değildir. Dolayısıyla, paradoksun bilimsel yanıtı oldukça basittir: Yumurta kazandı. Hem de açık ara farkla.
Hatta kabuklu yumurtalar, yaklaşık 160 milyon yıl önce bazı dinozor gruplarında evrimleşti. Modern kuşların atası olan dinozorlar, bu süreçte kabuklu yumurtaları geliştirdi. Daha da geriye gidildiğinde, uzun boyunlu ilk dinozorlar olarak bilinen sauropodlar, muhtemelen 195 milyon yıl önce kabuklu yumurtalar üretmeye başladı.
Bu yüzden gerçek anlamda yumurta, yaklaşık 200 milyon yıldır varlığını sürdürüyor. Buna karşılık, tavuk sadece 10.000 yıl öncesine dayanıyor. Açıkça görülüyor ki yumurta tavuktan çok daha yaşlı.
Soruyu daha düşündürücü bir açıdan ele almanın bir yolu, şu şekilde sormaktır: “Önce yumurta mı vardı, yoksa yumurtayı üreten tüp mü?” Çünkü yumurtaları tavuklar değil, yumurtayı oluşturan tüpler (oviductlar) şekillendirir.
Tavuğun yumurta tüpü gerçekten de şaşırtıcı derecede karmaşık ve büyüleyici bir yapıdır. Bugüne kadar elinize aldığınız her tavuk yumurtası, oldukça dar, karmaşık ve yoğun bir hayat koridorundan geçerek şekillenmiştir. Kırıp bir karıştırma kabına döktüğünüz veya haşlayıp servis ettiğiniz her yumurta, öncesinde bu sürecin bir parçası olmuştur.
Tavuğun derinliklerinde, elinize aldığınız yumurta önce yapışkan ve sümüksü bir kütle olarak oluşur. Daha sonra, yumurta tüpünden geçerken, iç duvarlarda bulunan bezler tarafından işlemden geçirilir. Bu bezler, neredeyse bir araç yıkama tüneli gibi çalışarak yumurtaya farklı kimyasallar püskürtür. Sonunda, yumurta, adeta bir showroom’dan yeni çıkmış bir araç gibi dünyaya gelir. Peki, önce yumurta mı vardı, yoksa onu üreten tüp mü?
İlk Tavuk Yumurtası Sorumuzun Cevabını Verebilir
Gerçek şu ki, yumurta tüplerinin evriminden çok daha önce yumurtalar vardı. Ve bu fark milyonlarca yıl ile ölçülüyor. Fosil kayıtları, bunu açıkça gösteriyor.
Denizanaları, evrimleştiği bilinen ilk hayvanlardan biri olarak kabul edilir ve yumurtalarını doğrudan vücutlarının içinden suya bırakırlar. Belki de en eski yumurtalar, bu şekilde çevreye salınan hücresel yapılar olarak ortaya çıkmıştır. Antik deniz tabanlarında bulunan küre şeklindeki fosilleşmiş yumurta örnekleri, bu gerçeği destekler.
Bu fosil yumurtalar, hayvanların bildiğimiz anlamda gelişmesinden yaklaşık 100 milyon yıl öncesine aittir. Bu da demektir ki, yumurtalar ve sperm hücreleri, günümüz hayvanlarının evriminden çok daha önce, hatta yumurta tüplerinin varlığından bile çok önce gezegende bulunuyordu.
Sonuç olarak
Tarihler boyunca “tavuk” dediğimiz şey, genler ve genetik soy hatlarının zaman içinde sürekli değiştiği bir akıştan ibarettir. Bir ülkenin sınırları gibi, “tavuk” kavramı da yalnızca belirli bir dönemde, belirli bir türü isimlendirmek isteyen bir tür olarak bizim varlığımız sayesinde anlam kazanır.
Peki hayvanlar gerçekten nedir? Yoksa hayvanlar, yumurtaların evrimsel süreçte kendilerini devam ettirmek için kullandığı taşıyıcılar mıdır? Hayvanlar, daha fazla hayvan üretmek için yumurtlayan organizmalar mıdır? Tavuk mu, yumurta mı? Yumurta mı, yumurta tüpü mü? Yumurta mı, hayvan mı?
Bilimin egemen olduğu, kanıtların, akademik dergilerin ve yeni keşiflerin hızla arttığı bir çağda yaşıyoruz. Ve yine de bu basit soru, insan zihnini tatmin edici bir şekilde meşgul etmeye devam ediyor.
Kaynaklar ve ileri okumalar
- Chicken or egg? One zoologist’s attempt to solve the conundrum of which came first. Yayınlanma tarihi: 5 Mayıs 2024. Kaynak site: The Guardian. Bağlantı: Chicken or egg? One zoologist’s attempt to solve the conundrum of which came first
- Stein, K., Prondvai, E., Huang, T. et al. Structure and evolutionary implications of the earliest (Sinemurian, Early Jurassic) dinosaur eggs and eggshells. Sci Rep 9, 4424 (2019). https://doi.org/10.1038/s41598-019-40604-8
- Xiang H, Gao J, Yu B, Zhou H, Cai D. Zhang Y, Chen X, Wang X, Hofreiter M, Zhao X. Early Holocene chicken domestication in northern China. Proc Natl Acad Sci U S A. 2014 Dec 9;111(49):17564-9. doi: 10.1073/pnas.1411882111. Epub 2014 Nov 24. PMID: 25422439; PMCID: PMC4267363.
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
