1518 yılında bir Temmuz günü bir kadın, günümüzde dans vebası olarak bilinen ve üç ay süren bir dans maratonuna başladı. Peki bu garip olaya ne sebep oldu?
Çoğu insan “bulaşıcı” bir hastalığı mikroplar veya fiziksel yollarla yayılabilen bir şey olarak düşünür. Ancak, zihnin gücünü ve kendisini tehdit altında hissettiğinde bedenin kontrolünü ele geçirme yeteneğini asla küçümsememelisiniz. Tarihin tozlu sayfalarından buna bir çok örnek vermek mümkündür. Ancak kuşkusuz ki bunlar arasında en ünlüsü ve ilginci 1518 yılında yaşanan dans salgını diğer adıyla dans vebası olacaktır.
1518’de bir Temmuz günü, Frau Troffea adlı bir kadın, o dönemlerde Roma İmparatorluğu’nun bir parçası olan Strasbourg sokaklarında sessizce dans etmeyi başladı. Herhangi bir müzik olmamasına rağmen zıplamalar, kendi etrafından dönmeler biçiminde devam eden dansını neredeyse bir hafta boyunca uyumadan, yemek yemeden sürdürdü.
Kadın ayakları kanayana kadar dans etmeyi, tepinmeyi ve zıplamayı bırakamadı. Sonunda yorgunluktan yere yığıldı, ancak bu esnada bile uzuvlarını sallanmaya devam etti.
1518 Dans Vebası Zaman İçinde 400 Kişiyi Etkisi Altına Alacaktı
O dönemde Strasbourg sokaklarında yapılacak fazla da bir şey yoktu. Etrafındaki insanlar bir süre onu izlediler. Frau Troffee’nin kocası da dahil olmak üzere birçok insan hareket etmekten kanayan ve moraran ayaklara bakarak bu dansa mantıklı bir açıklama getirmeye çalışıyordu. Ancak devamında çoğunlukla kadınlar olmak üzere diğer insanlar da dans etmeye başladılar.
Böylece 1518 dans vebası başlamış oldu. İlk başta 34 kişi kadardılar. Ancak Ağustos ayına gelindiğinde, dans salgını 400 kişiyi etkisi altına almıştı. Sürekli dans ettikleri için insanlar yorgunluktan bayılamaya başlamıştı. Bir kısmı sadece bilinci yitirdi bir kısmı ise felç ve kalp krizi geçirdi. Ancak ölümüne dans durmadan devam etti.
Yerel doktorlar konuya bir açıklama getiremiyordu. En sonunda bunun kanın fazla ısınması ile ilgili doğal bir hastalık olduğuna karar verildi. Tedavisi de hastalıktan kurtulana kadar daha fazla dans etmekti. Bunun üzerine dansçılar için hemen bir sahne inşa edildi, profesyonel dansçılar getirildi. Hatta dansa eşlik etmesi için bir müzik grubu bile vardı.
Ancak işler planlandığı gibi gitmedi. Sonucunda performans daha fazla vatandaşı çılgın dansçılara katılmaya teşvik etti. Bazı kaynaklar, bu süreçte günde 15 kişinin dans etmek nedeniyle hayatını yitirdiğini iddia ediyor.
Son çare Eylül ayında bu dansçılar bir dağın tepesinde yer alan Aziz Vitus tapınağının önüne götürülecekti. Dansçılar, kan kırmızısı ayakkabılar giyerek türbenin etrafında dolaştılar. Sonrasında da dansçılar yavaş yavaş durdular.
Şu ana kadar dans vebası ile ilgili okuduklarınız size gerçek gibi gelmediyse yanılıyorsunuz. Yaşanan bu olay, 16. yüzyıla ait tarihi kayıtlarda iyi bir biçimde belgelenmiştir. Aynı zamanda türünün bilinen tek hadisesi de değildir.
Benzer çılgınlıklar İsviçre, Almanya ve Hollanda’da daha önce yaşanmıştır. Örneğin, 1374’te Ren Nehri kıyısındaki binlerce köylünün, yol boyunca acı içinde çığlıklar atarak dans ettiği de bilinmektedir. Ancak dans salgınları içinde en iyi belgelenen 1518’deki salgındır.
Kötü Ekmek mi, Orta Yaş Krizi mi, Nörolojik Bozukluk mu? 1518 Dans Vebasına Neden Olan Şey Neydi?
Peki bu duruma sebep olan şey neydi? Bir teori esasen gıda zehirlenmesidir. Bazı akademisyenler, köylülerin LSD’ye benzeyen ergot mantarlarının toksik ve psikoaktif kimyasal ürünleriyle dolup taşan tahılları yediklerini ileri sürüyor. Ergot mantarlarının, Salem cadı mahkemelerine yol açan psikozun da nedeni olduğuna inanıyor. Ancak, 1518 dans salgınının temel nedeni olarak bu hipotezi destekleyen somut bir kanıt yoktur.
Ancak kimi araştırmacılar da dans krizinin stres kaynaklı psikozun sonucu yani bir kitle histerisi vakası olduğuna inanıyor. Kitlesel histeri genelde belli bir nedeni olmadan çeşitli hastalık belirtilerinin gizemli bir şekilde ortaya çıkması ve yayılmasıdır. Çoğunlukla dışarıya izole topluluk ve gruplarda görülmektedir. Yayılması stres seviyesi yüksek topluluklarda daha olasıdır.
Orta Çağ’da Avrupa, yaşamak için pek eğlenceli bir yer değildi. Köylülerin çoğu hastalıktan, açlıktan ve yoksulluğun diğer çeşitli etkilerinden muzdaripti. Bu süreçte bazıları kendilerini ve sevdiklerini koruma umuduyla Aziz Vitus heykelinin önünde dans etmeye başlamıştı.
Bunun nedeni de o dönemde Aziz St. Vitus’un günahkarları dans ederek cezalandıracağına dair yaygın bir toplumsal inanış olmasıydı. Yani St. Vitus’un bir laneti vardı ve bu durum da toplumda bir endişe yaratıyordu. Neticede insanların kendilerini bu lanetten korumak adına dans edenlere katılmış olmaları da olasıdır.
Aynı zamanda, ellerde, ayaklarda ve yüzde hızlı, koordinasyonsuz sarsıntı hareketlerine neden olan nörolojik bir hastalık olan Sydenham koresi salgını da olabilirdi. İlginç bir şekilde bu salgın “Aziz Vitus’un dansı” olarak da bilinmektedir. Romatizmal ateşi olan kişilerin yaklaşık %20’sini etkiler ve ne olduğunu bilmediğiniz bir durumda kişiyi dans ediyor gibi algılamanız da olasıdır.
Sonuç Olarak;
Kitlesel histeri ile ilgili sorun, sahada gözlemlenemeyecek kadar ender olmaları ve ne zaman olacaklarını tahmin etmenin bir yolunun olmamasıdır. Onlara neyin sebep olduğu ve onları neyin ortadan kaldırdığı da tamamen bilinmezdir. Bu nedenle de 1518 dans salgınının tam olarak neden kaynaklandığını muhtemelen hiçbir zaman tam olarak bilemeyeceğiz.
Orta Çağ’ın kapanmasıyla dans vebası ortadan kaybolsa da tarih boyunca kitle histerisi vakaları meydana gelmeye devam etti. 1962’de yaklaşık 1.000 Tanzanyalı kontrolsüz bir şekilde gülmeye başladı. Salgın ancak 18 ay sonra sona erdi. Detaylar için: 1962 Tanzanya’da Yaşanan Gülme Krizi Salgını Yüzünden 14 Okul Kapatılacaktı!
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- What was the dancing plague of 1518?; Yayınlanma tarihi: 25 Mart 2020; Kaynak site: History. Bağlantı: What was the dancing plague of 1518
- Wright, Erin. “What Caused the Dancing Plague?” TheCollector.com, Jun 11, 2024, https://www.thecollector.com/what-caused-the-dancing-plague/.
- What were the ‘dancing plagues’ of the Middle Ages?. Yayınlanma tarihi: 30 Ocak 2019; Kaynak site: Big Think. Bağlantı: What were the ‘dancing plagues’ of the Middle Ages?/
- Waller J. A forgotten plague: making sense of dancing mania. Lancet. 2009 Feb 21;373(9664):624-5. doi: 10.1016/s0140-6736(09)60386-x. PMID: 19238695.
- 1518 Dancing Plague: The Mania Where Hundreds Danced For Days To The Point Of Injury. Yayınlanma tarihi: 24 Haziran 2020. Bağlantı: 1518 Dancing Plague. The Mania Where Hundreds Danced For Days To The Point Of Injury/
Matematiksel
