Hiç, sadece herkes yaptığı için sizin de yapma ihtiyacı duyduğunuz bir hobiniz oldu mu? Eğer cevabınız için için evet ise, psikologların bandwagon ( bando vagonu) etkisi adını verdiği, sürü psikolojisi olarak da tanımlanan bir durumu deneyimlemişsiniz.
Günlük yaşamımızda sık sık başkalarının seçimlerinden, fikirlerinden ve davranışlarından etkileniriz. Bu, popüler bir kıyafet trendine uymaktan sosyal medyada herkesin kullandığı bir platforma katılmaya veya yalnızca popüler olduğu için bir siyasi adayı desteklemeye kadar farklı şekillerde karşımıza çıkar.
Üstelik, bir eğilimi ne kadar çok insan benimserse, diğer insanların da katılma olasılığı artar. İşte bu durum sürü psikolojisi olarak bilinen psikolojik bir fenomenin sonucudur.
Bandwagon ( Bando Vagonu) Adı Nereden Geliyor?
“Bandwagon” terimi, 19. yüzyılda Amerika’daki siyasi kampanyalardan gelir. Politikacılar, insanları etkilemek için müzik çalan arabalar (bandwagon) kullanırdı. “Bandwagon’a atlamak” deyimi, popüler bir harekete veya trende katılmayı ifade ederdi. Zamanla bu terim, bireylerin çoğunluğun davranışlarına uyma eğilimini açıklamak için kullanılmaya başlandı.
Onlarca yıllık araştırmalar film, televizyon veya radyo; hangisi olursa olsun, tüm medyayla olan ilişkimizin simbiyotik olduğunu göstermiştir. Yani insanlar onları tüketmekten; kaçış, rahatlama ve arkadaşlık gibi faydalar gibi nedenlerle hoşlanırlar. Ayrıca insanlar onları ne kadar çok kullanırsa, o kadar çok tatmin arar ve elde ederler.
Facebook, Twitter, Google gibi platformlar, tüketimimiz için içerik sağlamanın yanı sıra, platform üzerinde etkileşim için bize yeni olanaklar da sunar. Bu sayede de, doğuştan gelen insani isteklerimizin bir kısmını tatmin eder. Sosyal medya, tıklamanızı sağlamak için ortak psikolojik eğilimlerden yararlanır. Bu eğilimlerden birisi de bizi sürü psikolojisine götürür.
Sürü Psikolojisi İle İlgili Bazı Örnekler
Sürü psikolojisini, basitçe, bir şeyi yapmamızın temel sebebinin kendi değerlendirmemiz değil, başkalarının da aynı şeyi yapıyor olması olarak açıklayabiliriz. Bu durum, gruba uyma, yalnız kalmaktan kaçınma ve daha büyük bir topluluğun parçası olma isteğimizden kaynaklanır.
Bir topluluğa uyum sağlama baskısı, insanların ne giydiğinden siyasi yarışlarda kime oy verdiğine kadar bir çok farklı biçimde karşımıza çıkacaktır. Örneğin;
- Sağlık ve Yaşam Tarzı Seçimleri: Belirli diyetlerin (örneğin keto, veganlık) veya egzersiz programlarının benimsenmesi, daha fazla insan bu trendleri destekledikçe artar. Bu etki, ünlüler ve influencerlar tarafından da güçlendirilir.
- Seçimler: İnsanların kazandığını düşündükleri adaya oy verme olasılıkları daha yüksektir.
- Moda: Pek çok insan, başkalarının da aynı modayı benimsediğini gördükçe belirli bir giyim tarzını giymeye başlar.
- Müzik: Giderek daha fazla insan belirli bir şarkıyı veya müzik grubunu dinlemeye başladıkça, diğer bireylerin de dinlemesi daha olası hale gelir.
- Sosyal Medya Trendleri: Sosyal medyada viral meydan okumalar veya trend hashtagler, Bandwagon Etkisi’nin yaygın bir örneğidir. TikTok veya Instagram gibi platformlar, kullanıcıları bir trende katılarak topluluğun bir parçası olmaya teşvik eder.
Çoğunluk etkisi trendlerin kolayca oluşmasına neden olsa da, bu davranışlar aynı zamanda bir şekilde kırılgan olma eğilimindedir. İnsanlar hızlıca bir trendi kabul eder. Ancak aynı zamanda aynı hızla da vazgeçeceklerdir. Trendlerin geçici olmasının ve sürekli değişmesinin nedeni de budur
Neden Çoğunluğa Uyma İhtiyacı Hissederiz?
Sürü psikolojisi, bireylerin grup baskısı ve grup normlarından kolayca etkilenmesi nedeniyle ortaya çıkar. Eğer bir grubun çoğunluğunun belli bir şeyi yaptığını görürsek, o şeyi yapmamak giderek zorlaşır.
İnsanlar doğası gereği sosyal varlıklardır. Çoğunluk tarafından benimsenen davranışları veya fikirleri benimsemek, dışlanma korkusundan kaçınmaya yardımcı olur. Grubun bir parçası olma isteği, sürü psikolojisini tetikleyen en güçlü etkenlerden biridir.
Gruplar, kabul edilebilir davranışları belirleyen normlar oluşturur. Bu normlara uymamak, izolasyon veya reddedilme hislerine yol açar. Bu nedenle insanlar, sosyal uyumu korumak için çoğunluğa uymayı tercih eder. Belirsizlikle karşılaşıldığında, çoğunluğun davranışına uyum sağlamak kolay bir zihinsel kısayol olur. “Herkes bunu yapıyorsa doğru olmalı” düşüncesi, karmaşık değerlendirmelerin yerine geçer.
Sürü psikolojisi her zaman olumsuzluk anlamına gelmez. Moda, müzik veya popüler kültür ile ilgili konularda karşımıza çıkan sürü psikolojisi genellikle zararsızdır. Ortak davranışlar benimsemek, bir toplulukta dayanışma ve işbirliği duygusunu artırabilir. Diğer insanları belirli aktiviteleri yaparken görmek, bireyleri merak etmeye ve yeni şeyler denemeye teşvik edebilir.
Sürü Psikolojisinin Olumsuz Yönleri Nelerdir?
Gruba uyma isteği, bireylerin kendi tercihlerini ve fikirlerini bastırmasına neden olacaktır. Bu durum, yaratıcılık ve özgünlüğün azalmasına yol açar. Sosyal medyada, bu etki yanlış bilgilerin hızla yayılmasına neden olabilir. Popülerlik, bir bilginin doğruluğu için bir ölçüt değildir.
Bazı trendler tehlikelidir. Örneğin, sağlıksız diyetler veya sosyal medyada görülen riskli meydan okumalar fiziksel ve psikolojik zarar verir. Seçim dönemlerinde, sürü psikolojisi etkisi sıkça gözlemlenir. Anketlerde önde giden bir aday, daha fazla destek alabilir çünkü insanlar kazanan tarafta olmayı tercih eder.
Sonuç Olarak;
Bandwagon etkisinin nedenlerini anlamak ve bu etkinin üzerimizdeki etkisini en aza indirmek, daha özgün ve bilinçli seçimler yapmamızı sağlar. Unutmayın: “Herkes bunu yapıyor” düşüncesi, bir şeyin sizin için doğru olduğu anlamına gelmez.
Sonuç olarak Mark Twain’in dediği gibi “ Çoğunluğun tarafında olduğunuzu fark ettiğiniz her an, durup düşünme zamanıdır.” Konu ile ilgili Suskunluk Sarmalı “Kral Çıplak” Demenin Neden Zor Olduğunu Açıklar! başlıklı yazımızı da okumanızı öneririz.
Kaynaklar ve ileri okumalar
- The Bandwagon Effect: Why People Tend to Follow the Crowd. Bağlantı: https://effectiviology.com/bandwagon/
- O’Connor N, Clark S. Beware bandwagons! The bandwagon phenomenon in medicine, psychiatry and management. Australas Psychiatry. 2019;27(6):603-606. doi:10.1177/1039856219848829
- Baddeley M. Herding, social influences and behavioural bias in scientific research. Simple awareness of the hidden pressures and beliefs that influence our thinking. Can help to preserve objectivity. EMBO Rep. 2015;16(8):902–905. doi:10.15252/embr.201540637
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
