Adını şarkıcı Barbra Streisand’dan alan Streisand Etkisi, bir kişinin veya kuruluşun bilgiyi bastırma girişimlerinin, bilgiye normalden daha fazla ilgi gösterilmesine yol açtığı bir durumu tanımlar.
Birisi Google’a adınızı yazdığında, ilk bağlantının 15 yıl önce iflas ettiğinizi anlatan bir gazete makalesine, 20 yıl önce sigara içtiğiniz bir YouTube videosuna veya sadece şu anki ev adresiniz, doğum tarihiniz veya Sosyal Güvenlik numaranız gibi kişisel bilgilerinizi içeren bir web sayfasına yönlendirdiğini varsayalım. Ağlamaktan başka ne yapabilirsiniz?
Elbette bu bilgilerin kaldırılmasını talep edebilir ve bunun için gerekli olan hukuksal süreci başlatabilirsiniz. Ancak kimi durumlarda gizlilik çabaları ters teper. Bunun bir dönüm noktası örneği 2003’te aktris ve şarkıcı Barbra Streisand’ın başına gelmişti.
Streisand Etkisi Nedir?
2002’de Kaliforniya sahili boyunca kıyı erozyonunu inceleyen bir fotoğrafçı, helikopterden kıyı şeridinin binlerce fotoğrafını çekmiş ve bu görüntüleri, konuyla ilgili farkındalığın artması için çevrimiçi bir veri tabanına yerleştirmişti.
Çektiği fotoğraf karelerinden birinde tesadüfen Barbara Streisand’ın evi de yer almıştı. Görüntü, veri tabanındaki 12.000’den fazla görüntüden yalnızca biriydi. Ancak Streisand özel hayatının görüntülenmesinden çok da memnun olmamıştı. Bunun sonucunda 2003’ün başlarında, fotoğrafçıya ve ilgili diğer birkaç şirkete karşı 50 milyon dolar tazminat talep eden bir dava açtı. Ancak bu dava işleri daha da karıştırdı.
Davanın konusu, medyanın oldukça ilgisini çekmiş ve dava konusu olan fotoğraf bir ayda 420.000 kişi tarafından ziyaret edilmişti. İşin ilginç tarafı Barbra Streisand davayı açana kadar malikânesinin bulunduğu fotoğrafın yalnızca 6 kez görüntülenmiş ve bu ziyaretlerin ikisi avukatları tarafından yapılmıştı.
Streisand’ın mahremiyetine ilişkin endişesi yersiz değildi; daha önce de takip edilmişti. Ancak bu durumda, her şeyi olduğu gibi bırakmak onun için daha iyi olurdu. Streisand sonunda davayı kaybetti ve Adelman’ın avukatlık ücretlerini ödemek zorunda kaldı. Yine de Adelman fotoğrafı silmeye karar verdi. Ancak anlaşılan artık çok geçti.
Günümüzde Google Görsel Arama, fotoğrafın çevrimiçi olarak binlerce kopyası olduğunu ve muhtemelen şu anda bile günde on binlerce kez görüntülendiğini bildiriyor. İşte bu olay günümüzde, benzer durumları tanımlamak için, Streisand Etkisi olarak bilinmektedir.
Streisand Etkisi İle İlgili Bazı Örnekler
Streisand Etkisi ile, birisi bilgiyi gizlemeye, kaldırmaya veya sansürlemeye çalışırsa, bu ters tepebilir. Aslında, bastırmaya çalıştıkları şeye daha fazla dikkat çekmek gibi beklenmeyen bir sonuca da yol açar. Biraz düşündüğünüz zaman buna bir çok örnek vermemiz olasıdır.
Örneğin Ocak 2008’de Scientology Kilisesi, Tom Cruise’un Scientology hakkında olumsuz konuştuğu bir videosunu silmesini istemişti. Hatta videoların kaldırılması için bir telif hakkı talebinde de bulundu. Ancak bu çaba videoya çok daha fazla ilgi çekecekti. Hatta Scientology karşıtı bir kampanya olan Chanology Projesi’nin yaratılmasıyla sonuçlandı.
Streisand etkisinin bir başka örneğini de İspanya’dan verebiliriz. Nacho Carretera adlı bir gazeteci, Fariña adlı bir kitap yazdı. Kitap İspanya’nın kuzeyinde bulunan Galiçya’daki uyuşturucu kaçakçılığıyla ilgiliydi. Kitap 2015’te piyasaya çıktı. 2016’da El Grove belediyesinin eski belediye başkanı kitap hakkında dava açtı. 2018’de dava sonucunda kitabın yasaklanması kararı çıktı. Ancak hemen ardından kitaba olan talep ve ilgi katlanarak arttı.
Streisand Etkisi Neden Kaynaklanıyor?
Her sınırlama, kuralların sınırlarını aşmaya çalışan kişiler için bir meydan okumadır. 1980’lerde New York’ta düzenlenen Robert Mapplethorpe fotoğraf sergisine, müstehcen olduğu düşünüldüğü için sansür uygulanmıştı. Sonuç olarak, normalde fazla da dikkat çekmeyecek bu sergiyi, ilk hafta sonu 40 bin kişi ziyaret etti.
Streisand Etkisi’ne katkıda bulunan birkaç faktör vardır. İnsanlar birinin -özellikle ünlü veya tanınmış birinin- bilgiyi gizlemeye veya sansürlemeye çalıştığını keşfettiklerinde meraklı ve asi olurlar. Bu, yasaklanmış veya kısıtlanmış bilgiyi arama, ilgiyi ve yayılımı artırma yönündeki temel bir insan içgüdüsü tarafından yönlendirilir.
Ayrıca insanlar bilgiye erişimlerinin engellendiğini algıladıklarında, o bilgiyi elde etme arzuları yoğunlaşır. Aslında belli bir durumu muhtemelen kendiniz de yaşamışsınızdır. Belirli bir alana girmemizi yasaklayan bir işaret gördüğümüzde, hemen neden oraya girmemize izin verilmediğini merak etmeye başlarız. arzusudur.
İnsanların kendisinden saklanan şeyi merak etme arzusu kaçınılmazdır. Üstelik günümüz dijital dünyasında merak ettiğimiz şeylere cevap almamız da her zamankinden daha kolaydır. Sonucunda yaşadığımız dijital çağda ne yaparsak yapalım, gerçekleri ört pas etmek neredeyse olanaksızdır.
Kaynaklar ve ileri okumalar
- The Streisand Effect: Why Hiding Information Backfires. Yayınlanma tarihi: 31 Ağustos 2024. Kaynak site: Very Well Mind. Bağlantı:The Streisand Effect: Why Hiding Information Backfires
- The Streisand Effect: When censorship backfires. Yayınlanma tarihi: 15 Haziran 2021; Bağlantı: https://www.bbc.com/news/uk-18458567
- Jansen SC, Martin B. The Streisand effect and censorship backfire. International Journal of Communication. 2015;9:16.
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi artırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak, bilimin bütünsel yapısı itibarıyla diğer bilim dallarıyla ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı, sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak, ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca, yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım
Matematiksel
