İngiliz matematikçi Roger Penrose, genel görelilik teorisine göre kara deliklerin var olabileceğini matematiksel olarak kanıtladığı için 2020 yılında Nobel ödülünü kazanmıştı. Ancak bir çok kişi bu ödülün çok geç geldiğini düşünüyordu. Çünkü 2018’de hayatını kaybeden astrofizikçi Stephen Hawking tüm katkılarına rağmen bir Nobel ödülü kazanamamıştı.
Zamanın Kısa Tarihi kitabının yazarı Hawking, kozmoloji alanında yaşayan bir efsaneydi. Evreni görme ve inceleme biçimimizde devrim yaratan kara delikler ve görelilik üzerine yaptığı çalışmalarla ünlüydü. Sir Roger Penrose ile birlikte Einstein’ın genel görelilik teorisi üzerine yaptığı çalışma, uzay ve zamanın bir başlangıcının (Büyük Patlama) ve kara delikler yoluyla bir sonunun olduğunu gösterdi.
Ancak tüm şöhretine ve teorik fizik üzerindeki etkisine rağmen, Hawking, alanının en ünlü ödülünü hayatı boyunca elinden kaçırdı. Peki neden bilimin en ikonik öncülerinden biri hiçbir zaman Nobel Fizik Ödülü’nü kazanamadı? Aslında cevap oldukça basit. Çünkü bu cevap Nobel ödülünün tanımlanma biçimi ile ilişkili.
Nobel Fizik Ödülü’nü kazanabilmek için, ortaya atılan teorinin gözlemlenebilir deneylerle kanıtlanması gerekiyor. Ve bir kara deliği gözlemlemek biraz zordur. Teorik keşifleri test edecek bilimsel ekipmanı oluşturmak onlarca yıl alır. Bunu bir bağlama oturtmak gerekirse, Einstein’ın ilk kez 1920’lerde öne sürdüğü uzaydaki kütleçekim dalgaları teorisi ancak yakın zamanda 2016’da kanıtlandı.
Hawking Radyasyonu (Işıması) Nedir?
Hawking’in en önemli bulgularından biri, kara deliklerin tamamen kara olmadığını, sonuçta onların yok olmasına neden olan radyasyonlar yaydığını öne süren teori olan “Hawkings Radyasyonu” idi. Sorun şu ki, bu radyasyonu gözlemlemek için gereken teknoloji, Hawking’in teorisinin doğrulanması için yıllar alacak ve milyonlara mal olacak.
1974 yılında Hawking’in makalesi fizikte bir dönüm noktası olmuştu. Bu makalesinde Hawking, Einstein’ın genel göreliliği ile kuantum fiziğini bir araya getirmişti. Bu dahice kombinasyonu sayesinde Hawking, kara deliklerin olay ufkunda hipotetik parçacıklar oluşacağını öngörmüştü. ( Hipotetik varsayımsal anlamına gelir)
“Hiçlik Nedir?” yazımızda da bahsettiğimiz gibi kuantum alan teorisinde boş vakum diye bir şey yoktur. Onun yerine, yeterli enerjiyle dolu olduğunda rastgele sanal parçacıklar ve düşük enerjili fotonlar üreten küçük titreşimlerle dolu bir şey vardır. Stephen Hawking işte tam da bu yüzden olay ufkunda hipotetik parçacıklar oluşacağını düşünüyordu.
Özetle Hawking radyasyonu, bir kara deliğin olay ufku ve civarında oluşan hipotetik parçacıklar yoluyla gerçekleşen kara cisim ışımasını ifade eder. Bu teoriye göre kara deliklerin kütlesi ile sıcaklığı ters orantılıdır. Yani bir kara delik ne kadar küçükse o kadar fazla ışıma yapıp bir o kadar da hızlı buharlaşacaktır.
Stephen Hawking Bir Nobel Kazanamasa da Halkın Sevgisini Kazandı
Hawking, hayatının sonuna kadar kuantum-yerçekimi problemi ve kozmolojinin ilgili meseleleri üzerine araştırmalarına devam etti. Ancak eşzamanlı olarak, bilimin ve özellikle de kendi fikirlerinin popülerleştirilmesiyle giderek daha fazla ilgilenmeye başladı.
Bu, 40 kadar dile çevrilen ve dünya çapında 25 milyondan fazla satan, şaşırtıcı derecede başarılı Zamanın Kısa Tarihi (1988) kitabının yazılmasıyla başladı. Sonrasında da diğer kitapları geldi. Stephen Hawking hiçbir zaman Nobel kazanmadı, ancak bir bilim elçisi olarak etkisi derindi. Hepimizin kalbinde bir yer edindi ve adını ölümsüz fizikçiler arasına yazdırdı.
Kaynaklar ve ileri okumalar
- Physics Nobel for black holes too late for Hawking. Yayınlanma tarihi: 6 Ekim 2020. Kaynak site: Phys.org. Bağlantı: Physics Nobel for black holes too late for Hawking
- Here’s Why Stephen Hawking Never Won the Nobel Prize in Physics. Yayınlanma tarihi: 14 Mart 2018. Kaynak site: Time. Bağlantı: Here’s Why Stephen Hawking Never Won the Nobel Prize in Physics
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
