Eğer hala zamanınız olmadıysa bu gece “The Theory of Everything” adlı filmi izlemeye ne dersiniz? The Theory of Everything (Her Şeyin Teorisi), çok genç yaşlarda ALS hastalığından çökmeye başlayan fizik doktora öğrencisi Stephen Hawking’in bir biyografisidir.
Stephen Hawking, ALS hastalığı sebebiyle günlük hayatında yaşadığı tüm zorluklara rağmen kuramsal fiziğe önemli katkılar yapmayı başarmış bir bilim insanıydı. Kendisi özellikle karadelikler üzerine yaptığı çalışmalarla karadelikler ile ilgili mevcut anlayışımızı oluşturdu.
Diğer şeylerin yanı sıra, merkezi tekilliği çevreleyen dönüşü olmayan sınır olan bir kara deliğin olay ufku kavramını keşfetti. Tüm bunlar bile bir fizikçiyi efsaneleştirmek için yeterli. Ancak o sıradan bir fizikçi değildi. Fiziksel engeli, zihninin özgürce dolaşmasına neden olamadı.
Hawking’in 1970’lerde kuantum mekaniği kullanarak yaptığı hesaplar, karadeliklerin adlarının ima ettiğinin aksine gerçekten de kara olmadıklarını, az da olsa ışıma yaptıklarını gösterdi. Bugün Hawking ışıması olarak anılan bu ışıma, karadeliklerin zamanla kütle kaybetmesine ve yok olmasına sebep oluyordu.
Hawking’in kara delikler üzerindeki çalışması, karadelikler ile ilgili mevcut anlayışımızı da oluşturdu. Diğer şeylerin yanı sıra, merkezi tekilliği çevreleyen dönüşü olmayan sınır olan bir kara deliğin olay ufku kavramını keşfetti. Tüm bunlar bile bir fizikçiyi efsaneleştirmek için yeterliydi.
Ölümünden sonra en çok konuşulan makalelerinden birisi de kara delik bilgi paradoksu idi. Hawking, hayatının sonuna kadar kuantum-yerçekimi problemi ve kozmolojinin ilgili meseleleri üzerine araştırmalarına devam etti.
Stephen Hawking, ALS (ya da amiyotrofik lateral skleroz) ile ömür boyu verdiği mücadeleyle de ünlüydü. 14 Mart 2018’de 76 yaşında ölen fizikçi, zayıflatıcı bir hastalıkla üretken bir şekilde yaşamanın farkında olmadan bir sembolü haline geldi.
ALS Hastalığı Nedir?
1942 yılında dünyaya gelen Stephen Hawking lisans eğitimini Oxford Üniversitesi’nde tamamladıktan sonra Cambridge Üniversitesi’nde doktora yapmıştı. Ancak henüz 21 yaşındayken, doktora eğitimine devam ettiği sırada ALS hastalığına yakalandı. Motor nöronların ölmesi sebebiyle beynin kasları kontrol edemediği bu hastalığa yakalananlara genellikle birkaç yıl ömür biçilmektedir.
Lou Gehrig Hastalığı olarak da bilinen ALS, her 100.000 kişiden yaklaşık ikisini etkiler. Ortalama başlangıç yaşı yaklaşık 60’tır. ALS hastalığının nedeni tam olarak bilinmemektedir. Tüm vakaların yalnızca yüzde 10 ila 15’inde kalıtsal bir bağlantı vardır. Sebebini bilmediğinizde, hastalığın ilerlemesini durdurmak zordur.
Ortalama yaşam süresi genellikle semptomların başlamasından itibaren üç ila beş yıldır. Hastalığı durduracak veya tersine çevirecek bir tedavi ise henüz ne yazık ki tanımlanamamıştır. Tedavisi olmasa da, tıbbi bakım hastanın ömrünü uzatmaktadır. Stephen Hawking buna iyi bir örnektir.
Erken teşhis konulan ve ailesi tarafından desteklenen Hawking, zorluklara meydan okudu. Bunun sonucunda beklenenden 50 yıl daha uzun süre hayatta kaldı. İki kez evlendi, üç çocuk babası oldu. Bu esnada çeşitli popüler bilim kitapları yazdı ve evrenin sırlarını araştırdı.
“Star Trek”, “The Simpsons”, “Futurama” ve “Big Bang Theory” gibi şovlarda konuk oyuncu olarak yer aldı. Bu esnada ALS, nefes alma, konuşma ve yutkunma yeteneğini etkileyen uzuvlarını aşamalı olarak zayıflattı. Sonunda da felç etti. Bu durumdan sonra da konuşmak için bir düzenek kullanmak zorunda kalacaktı.
Hawking ALS Hastalığı Hakkında Farkındalık Sağladı
ALS’nin erken belirtileri hafiftir. Hastalar ağrısız kas seğirmelerinin yanı sıra halsizlik ve kaslarda erime fark ederler. İlk belirtiler konuşma, yutma veya nefes almada bozulma biçiminde de olabilmektedir. Kavanoz açmada zorluk veya sık sık tökezleme gibi tekrarlayan durumlar, bir nörolog tarafından değerlendirilmesi gereken işaretleridir.
ALS hastalarının çoğu normal bilişsel yeteneğe sahiptir. Ancak fiziksel olarak tükenmekte olan bir vücudun içinde hapsolmuştur. Stephen Hawking, The Ice Bucket Challenge ve Community ALS Walks gibi etkinlikler aracılığı ile toplumun bu hastalık hakkında farkındalık sağlamasını sağlamıştı.
Bu, birçok nedenden dolayı önemlidir. Sonucunda ALS hastalığında erken teşhis çok önemlidir. Semptomları olan ancak motor nöron hastalığını hiç duymamış olanlar Hawking sayesinde bu konu hakkında bilgi sahibi olmuştur. Sonucunda biliyoruz ki uygun tıbbi bakıma erişim, hastaların yaşam kalitesini uzatacak ve iyileştirecektir.
Kaynaklar ve ileri okumalar
- What Stephen Hawking Can Teach Us About ALS; bağlantı: https://www.orlandohealth.com/
- Stephen Hawking May Have Been the Longest-Living ALS Survivor. Here’s What We Know. Yayınlanma tarihi: 14 Mart 2018; Bağlantı: https://time.com/5199001/stephen-hawking-als/
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
