İspanyol Sürrealist sanatçısı Salvador Dali uzun süredir psikanalist Sigmund Freud’un hayranıydı. Sonunda ikili 1938’de tanışma fırsatını yakaladı. Dali buluşmaya tablolarından birini de götürmüştü. Bu tablo Metapmorphosis of Narcissus yani Narcissus’un Metamorfozu ya da Nergis Metamorfozu isimli eseri idi.
Mitolojide Narcissus Kimdir?
Narcissus, Yunan mitolojisinde suya yansıyan suretine âşık olup, aşkından ölerek nergise dönüşen bir gencin öyküsüdür. Mitin çok odaklı yapısı farklı bilim alanları yanında sanat ve sanatçılar için de araştırma konusu olmuştur. Ayrıca farklı zamanlarda ve biçimlerde sanatçıların eserlerine yansımıştır. Ayrıca, Narsisizm kelimesinin kökeninin Narcissus adlı bu mitolojik karaktere dayandığı bilinmektedir.
Bir peri kızı olan Echo, bir gün Narcissus adında son derece yakışıklı bir avcı görür. Echo bu genç avcıya aşık olur. Ancak Narcissus bu sevgiye karşılık vermez ve peri kızını umursamayarak yanından uzaklaşır. Echo bu durum karşısında günden güne erir ve sonunda da içine kapanarak ölür. Echo’nun vücudundan arta kalan kemikleri kayalara, sesi ise bu kayalarda yankılara dönüşür.
Bunun sonucunda intikam Tanrıçası Nemesis, Narcissus’u kusuruna uygun bir şekilde cezalandırmaya karar verir. Bir gün bir su havuzunun yanından geçerken kendi yansımasını gördü ve hemen aşık oldu. Gözlerini asla kendinden alamaz ve kendi güzelliğine tapar. Narcissus sonucunda suyun başından ayrılamaz ve bir hiçliğe mahkum olur. Sonunda da Tanrılar Narcissus’u bir çiçek olarak ölümsüzleştirir.
Bu mitolojik öykü Publius Ovidius Naso isimli Romalı şairin Metamorphoses adlı eserinde yer almaktadır. Ayrıca bu hikayenin günümüzdeki Karaburun’da Mimas Dağı’nda geçtiği söylenir. Aşağıda göreceğiniz eser de Salvador Dali’nin sürreal bakış açısıyla bu mitolojik hikayeyi yorumlamış halidir. Narcissus hikayesi, çok kez tuvale yansımıştır. Ancak hiçbiri Dali’nin yorumu kadar benzersiz değildir.
Nergis Metamorfozu Bize Ne Anlatıyor?
Dali Nergis Metamorfozu isimli çalışmasında, yansımalı çift görüntüler kullanmıştır. Başta heykel formunda çaresizce kendine kavuşmayı beklerken taşlaşmış ve başını dizine koymuş gibi algılanan Narcissus, aslında elinde yumurtayı tutan gri bir eldir. Dali’nin “Nergis Metamorfozu”, paranoyak-eleştirel dönemini içeren ilk eser olarak kabul edilmektedir.
Dali ve Paranoyak Eleştirel Yöntem
İkili görüntünün kullanımı, Dalí’nin 1930’ların başından beri geliştirmekte olduğu paranoyak eleştirel yöntemin etkisinin bir sonucudur. Bunu, illüzyon ve gerçeklik arasındaki ayrım çizgisini çarpıtmayı amaçladığı bir “akıl yürütme çılgınlığı” biçimi olarak tanımladı. Ancak Nergis Metamorfozu sanatçının psikanalize olan ilgisiyle yakından bağlantılı olduğu için çok daha karmaşık ögeler içeriyordu.
Salvador Dali, eserinde yan yana duran iki el betimlemiştir. Bir elde yumurtanın çatlamasıyla açan bir nergis çiçeği diğer elde ise ölen bir nergis çiçeği vardır. İki el arasındaki ilişki, biri ölümü, diğeri ise doğumu temsil etmektedir.
Dali’nin resim ile beraber yazdığı ve beraber sergilenmesini istediği şiiri hem eser hem de sanatçı hakkında bilgiler içermektedir. Kendisini Narkissos figürü olarak çiçeği ise ilhamı olan eşi ve hayatının aşkı Gala olarak sembolize etmektedir. Onun diğer çalışmalarında olduğu gibi bu resimde de görüntü belirsiz ve kişisel yorumlara açıktır.
Salvador Dali ve Sigmund Freud Buluşması Nasıl Gerçekleşti?
Buluşmalarından önce Dali, Viyana’da Freud’la birkaç kez buluşmayı denemiş fakat başarısız olmuştu. Sonunda Dali, ortak arkadaşı Avusturyalı yazar Stefan Zweig sayesinde nihayet kahramanıyla tanışabildi. Toplantıları, 19 Temmuz 1938’de, Freud’un evinde gerçekleşti.
Tanıştığı zaman yanına Nergis Metamorfozu isimli resmini de aldı. Bu resmi ile Freud’u etkileyeceğini düşünüyordu. Dali, Freud’un bir akademisyen olarak kendisini ciddiye alacağını umarak paranoya üzerine yazdığı bir makaleyi de yanında getirdi. Ne yazık ki Dali ile Freud’un görüşmesi, Dali açısından pek de hayal ettiği gibi gerçekleşmedi.
Ancak Dali’nin hayal kırıklığına rağmen Freud, genç İspanyol sanatçıdan garip bir şekilde etkilenmişti. Freud onu bu denli seven Dali’yi “içten ve fanatik” olarak tanımlar. Ayrıca Dali’ye ziyaret sırasında Freud’un bir portresini çizme izni de verildi. Bu çizimler Ressam Salvador Dali tarafından kurulan özel bir kültürel kurum olan Gala-Salvador Dali Vakfı’nda sergilenmektedir.
Kaynaklar ve ileri okumalar
- Freud, Dalí and the Metamorphosis of Narcissus; Yayınlanma tarihi: 24 Şubat 2019; Bağlantı: https://www.freud.org
- Dali’s Metamorphosis of Narcissus: A Classic Greek Myth Told in Surreal Art; https://theculturetrip.com
- Lesso, Rosie. “What Happened When Salvador Dali Met Sigmund Freud?” TheCollector.com, November 16, 2022, https://www.thecollector.com/when-salvador-dali-met-sigmund-freud/.
- Metin Uçar. NARKİSSOS MİTİNİN GÖRSEL SANATLARA YANSIMASI; Güzel Sanatlar Fakültesi Sanat Dergisi. Haziran’19 Cilt:12 Sayı:23, ISSN 1308-2698, https://dergipark.org.tr
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
