Bir mürekkep lekesi her zaman sadece bir mürekkep lekesi midir? Yoksa kişiliğimiz ve psikolojimiz hakkında ipuçları barındırır mı? İsviçreli psikiyatrist Hermann Rorschach bu soruya evet cevabını vermişti. Onun tarafından geliştirilen mürekkep lekesi testi günümüzde Rorschach Testi olarak bilinir ve popüler kültürde önemli bir yere sahiptir.
Kısaca Rorschach testi olarak bilinen bu test, dünyadaki en ünlü psikolojik test olmasına rağmen, psikoloji çevrelerinin dışında çok az anlaşılmıştır. Bunun sonucunda da testi güvenilirliği hakkında uzun süredir devam eden tartışmalar ortaya çıkmıştır. Bunun en önemli nedeni hem testin hem de testin mucidinin amacının yeterince anlaşılamamış olmasıdır.
Şimdi aşağıdaki görsele iyi bakın. Ne görüyorsunuz? Dans eden iki tane fili gördünüz mü? Belki de korkunç bir canavara benzettiniz. Ya da apayrı bir şey. Yaklaşık bir yüzyıl boyunca bunun gibi görsellere bakan insanların kişiliği hakkında, gördükleri şeylerden yola çıkarak değerlendirmeler yapıldı.
Aslında bakarsanız günümüzde de yapılmaya devam ediyor. İşte bu noktada şüpheci zihinler sormadan duramıyor. Rorschach Testi tam olarak nedir ve nasıl çalışır? Ve elbette en önemlisi ne kadar güvenilirdir?
Rorschach Testi Nedir?
İsviçreli psikiyatrist Hermann Rorschach, başlangıçta bu testi tanı amaçlı değil, algısal bir deney olarak düşünmüştü. Amatör bir ressam olan Hermann, görsel algının kişiden kişiye değişiminden etkilenmişti. Tıp eğitimi boyunca tüm duyularımızın birbiri ile bağlantılı olduğunu fark etti. İlerleyen süreçte bir dizi kafa karıştırıcı resimler çizmeye başladı. Çizdiği bu resimleri kullanarak yüzlerce hasta ve sağlıklı insana çizdiği bu resimlerde ne gördüklerini sordu.
Aslında Hermann Rorschach deneklerin ne gördükleri ile ilgilenmiyordu. Onun için önemli olan kişilerin resmin neresine odaklandığı, neresini görmezden geldiği, mürekkep lekelerindeki renklerin daha iyi cevap vermelerine neden olup olmadığı gibi ayrıntılardı. Sonrasında elindeki yorumları analiz ederek insanların cevaplarını kodlamak için bir yöntem geliştirdi.
Ancak yavaş yavaş, farklı kişiliğe sahip kişilerin cevaplarda sistematik farklılıklar gösterdiğini fark etti. Zaman içinde daha fazla insanı test etti ve elinde daha fazla veri birikti. Sonrasında aynı kişilikteki sağlıklı insanların şaşırtıcı bir biçimde görsellere benzer tepkiler verdiğini ortaya koydu. Aynı şey zihinsel rahatsızlığı olanlar için de geçerliydi.
Sonunda 1921 yılında, bunun yeterince güvenilir bir tanı sistemi olduğuna ikna olan Hermann Rorschach, 5’i siyah beyaz, 5’i renkli olmak üzere 10 simetrik mürekkep lekesi ile birlikte kodlama sistemini yayınladı. Ancak testin mucidi 1922’de, 38 yaşında, testini yayınladıktan bir yıldan kısa bir süre sonra öldü. İlerleyen süreçte test diğer psikologlar tarafından övgü ile kabul gördü.
Hatta 1940’larda ve 1950’lerde psikologlar Lawrence Frank ve Bruno Klopfer, Rorschach bu testi “psikolojik bir röntgen” olarak tanımladılar. 1992 yılında yapılan bir çalışmada yaklaşık olarak dünya çapında yılda 6 milyon Rorschach testi uygulandığı anlaşıldı.
Rorschach Testi Nasıl Uygulanır?
Testin uygulanması aslında oldukça basit. Tek yapmanız gereken sizlere gösterilen her bir mürekkep lekesine bakmak ve neye benzediğini söylemektir. Testin uygulanması yaklaşık 45 dakika kadar sürer. Yorumlanması ise 1-1,5 saat kadar zaman alır. Vereceğiniz yanıtlara testi uygulayan kişi yanıtlarınızı puanlayacaktır.
Örneğin, mürekkep lekelerinde küçük ayrıntılara odaklanan insanların muhtemelen obsesif-kompulsif eğilimi vardır. Renklere tepki veren insanlar daha duygusaldır; ve lekelerdeki yansımaları gören insanlar narsist (ben-merkezci) olma eğilimindedir. Daha sonra bu puanlama toplamından yola çıkılarak da kişi hakkında bir değerlendirme yapılacaktır.
Mürekkep Lekesi Testi Yeterince Güvenilir mi?
Yaygın kullanımına rağmen, Rorschach testi bilimsel olarak tartışmalıdır. Güvenirliği ve geçerliği konusunda bu çalışmayı destekleyenler olduğu kadar onu eleştirenler de vardır. Bunun nedenlerinden biri testi puanlayan kişilerin güvenilirliği ile ilgilidir.
Ayrıca, psikologlar Rorschach’ı psikiyatrik tanı koymada kendilerine yardımcı olmak için yaygın olarak kullansalar da, çoğu zihinsel bozukluğun özelliklerini geçerli bir şekilde tespit ettiğine dair çok az kanıt vardır. Bunun için tek istisna şizofreni ve bipolar bozukluk gibi durumlardır. Ancak bu gibi bozukluklara sahip olan kişilerin de teste kasıtlı farklı yanıtlar verdiği ve testi kandırabildiği bilinmektedir.
Her ne kadar tıp camiasında geçerliliği halen tartışmalı olsa da 2013 yılında yapılan mevcut tüm test uygulamalarının kapsamlı bir incelemesi, düzgün uygulandığı zaman testin akıl hastalıklarını teşhis etmeye yardımcı olabilen ve hastanın psikolojik profilini çıkaran mantıklı sonuçlar verdiğini ortaya çıkardı.
Elbette bu test de dahil olmak üzere hiçbir test insan zihni için bir anahtar sayılmaz. Ancak psikologlara insanların dünyayı nasıl gördüğünü anlamaları açısından ipuçları verebilir. Bu sayede onlar da algılarımızın ardındaki kalıpları anlayabilirler. Ayrıca göz atmak isterseniz: Bilişsel Yansıma Testi: Dünyanın En Kısa Zeka Testi
Kaynaklar ve İleri Okumalar için:
- Can we trust the Rorschach test?; Yayınlanma tarihi: 21 Şubat 2017; Bağlantı: https://www.theguardian.com/
- Damion Searls; How does the Rorschach inkblot test work?; Bağlantı: https://ed.ted.com/
- Hertz, M. R. (1941). Validity of the Rorschach method. American Journal of Orthopsychiatry, 11(3), 512–519. https://doi.org/10.1111/j.1939-0025.1941.tb05835.x
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
