Sarı bir odada endişeli hissedebilirsiniz. Mavi renk sizi sakin ve rahat hissettirecektir. Kırmızı ise kalbinizin daha hızlı atmasına neden olacaktır. Farklı renklerin insan zihni ve bedeni üzerindeki etkilerine dair bu ve benzeri iddialara sıklıkla rastlayacaksınız. Peki bu iddiaları destekleyecek herhangi bir bilimsel kanıt ve veri var mı? Bu yazıda oldukça yanlış anlaşılan renk psikolojisinin gerçekte ne olduğuna göz atalım.
Renk psikolojisi, renklerin günlük yaşamdaki düşünce, duygu ve davranışlarımız üzerindeki etkisini inceleyen alandır. Mısırlılar, Yunanlılar ve Romalılar gibi eski uygarlıkların tümü, farklı renklerin davranış üzerindeki etkisini incelemiştir. Ayrıca, psikolog Carl Jung, psikoterapi tedavilerinde renklerin olası kullanımıyla özellikle ilgilenmiştir.
Ancak, renk psikolojisini ana akım haline getiren gerçekten de pazarlama ve markalaşma dünyasıdır. Rengin tüketicilerin bir marka hakkında nasıl hissettiklerini etkileyebileceği fikri, reklamcılara onlarca yıldır ilham vermektedir. Yapılan araştırmalar gerçekten de renklerin bir kişinin fiziksel bir alana veya bir nesneye karşı vereceği tepki türünü etkileyebileceğini bizlere göstermektedir. Sakinleştirici etkisi olduğu için kimi ülkelerde hapishanelerin pembe renge boyanması da bu nedenledir.
Kısacası renklerin bir etkisi olduğu fikri doğrudur. Renkler duygularınızı ve davranışlarınızı etkileyebilir ancak “renk psikolojisi” kişiliğiniz hakkında gerçek bir fikir vermez. Yani bir insanı en sevdiği renkten yola çıkarak anlayamazsınız. Yatak odanızı boyamayı tercih ettiğiniz renk ile kişiliğiniz arasında bir ilişki yoktur.
Renk Psikolojisi Üzerine Yapılan Çalışmalar
Renk psikolojisini anlamak için Leeds Üniversitesindeki bir grup araştırmacı tarafından yapılan çalışmanın sonuçları renklerin sadece psikolojik değil, fizyolojik de etkileri olabileceğini ortaya çıkarmıştır. Çalışma renklerin kalp atışı ve tansiyon üzerinde küçük de olsa bir etkiye sahip olduğunu bulmuştur. Kırmızı ışığın olsa kalp atışını hızlandırdığını, mavi ışığın ise kalp hızını yavaşlattığını göstermiştir.
Araştırmalar, renklerin insanları çeşitli şekillerde etkileyebileceğini de göstermektedir. Örneğin, bazı renkler bizi harekete geçmeye zorlar. Bunun için aracı bozulan bir otostopçunun yoldan geçen arabalar tarafından görülme ve yardım edilme ihtimalini karşılaştıran bir araştırmaya bakalım. Aslında araştırma ekibinden biri olan bir gezgin zor bir durumda kalıp yardım istediği rolü oynadığı bir senaryoda kırmızı bir gömlek giydi. Bir çok kişi ona yardım etti. Ancak farklı renkten gömlekler giydiğinde durum değişti. Bunun sonucunda da kırmızı rengin daha fazla duygusal tepki ürettiği ileri sürüldü.
Renklerin İnsan Psikolojisi Üzerindeki Etkileri
Renk psikolojisi, renklerin çok çeşitli etkilere sahip olabileceğini öne sürse de, rengin insan davranışını nasıl etkilediğine dair araştırmaların çoğu çelişkilidir. Aşağıda öne sürülen bazı teorileri görebilirsiniz.
- Beyaz renk: Saflığı, temizliği ve sürekliliği, yani istikrarı simgeler. Genellikle gençlik ve modernlik duygusu yaratır.
- Siyah renk: Güçlü duygular yaratır ve otoriteyi simgeleyen bir renktir. Bazı markalar ürünlerinde siyahı bilinçli olarak o ürünün elit bir ürün olduğu ve ucuz bir ürün olmadığı algısı yaratmak için kullanırlar.
- Mavi renk: Sonsuzluk ve özgürlük simgesi olarak kabul görür. Güven ve sadakati de simgeler. Ayrıca mavi renk sakinleştirici bir etkiye de sahiptir. Kendinden emin bir duygu yarattığı için sosyal medya sitelerinin çoğunlukla bu rengi kullandığını görebiliriz.
- Yeşil renk: Doğanın ve huzurun rengidir. Tazeliği çağrıştırdığı için organik ürünlerin pazarlanmasında bu renge rastlayabiliriz. Ayrıca, koyu yeşil para ve itibar rengidir. Bu yüzden bazı bankaların renklerinde bu rengi ve tonlarını görebilirsiniz.
- Kırmızı renk: Bu renk en dikkat çekici renktir. Canlılığın, hareketin rengidir. İnsanlarda bir acil durum hissi yaratır. Bu nedenle, özellikle gıda sektöründe, kırmızı renk kullanılmaktadır.
- Sarı renk: Neşeyi, zekâyı, inceliği ve pratikliği simgeler. Altının, zenginliğin ve lüksün sembolüdür. Pazarlamada iyimserlik ve gençliği temsil eder.
- Mor renk: Asalet, lüks ve itibarın rengidir. Kendine güveni simgeler. Pazarlamada güzellik veya yaşlanma karşıtı ürünler için genelde mor renk tercih eder.
- Turuncu renk: Heyecan verici bir renktir. Canlılık, yaratıcılık ve iletişimin temsilcisidir.
- Kahverengi: Toprağın ve doğallığın rengidir. Sağlıklı, doğal ve organik ürünleri çağrıştırdığı için bu sektörde tercih edilmektedir.
Birden fazla araştırma, rengin tüketici algıları üzerinde etkisi olduğunu göstermiştir. 2013’te yapılan bir araştırma, ürün ambalajının algılanan ‘çekiciliğinde’ rengin büyük bir rol oynadığını gösteriyor. Araştırma, parlak renkli ambalaj tasarımlarının, çalışma katılımcılarında düz ambalajlara göre daha fazla anlık satın alma davranışına ilham verdiğini buldu. Ancak burada durmamız gerek.
Renk Psikolojisi İle İlgili Sorun Nedir?
Bunun sosyalleşme ve geçmiş deneyimler yoluyla pekiştirilmiş olması çok daha olasıdır.
“Renk psikolojisi” ile ilgili en büyük sorun, nedensellik hakkında söylenebilecek çok az şeyin olmasıdır. Yukarıda listelenen tüm çalışmalar yalnızca belirli korelasyonları vurgulayabilir ve bunların nedenleri hakkında hipotez kurmak bize kalır. Ancak renkleri algılama veya ilişkilendirme şeklimiz kültürden kültüre büyük ölçüde değişecektir. Batı kültürlerinde kırmızı, heyecanı, tehlikeyi, tutkuyu temsil eder. Ancak Çin’de kırmızı, şans ve mutlulukla olan ilişkisi nedeniyle kutlamalarda kullanılmaktadır.
Hindistan’da turuncu kutsal bir renktir ancak Mısır’da yasın rengidir. Sizin için mavi, denizleri ve okyanusları çağrıştırabilir, ancak bir Katolik için Meryem Ana anlamına gelir. Tek bir kültürün içinde bile renk ile algılarımız değişir. Buna bir örnek “kız için pembe”, “erkek için mavi” ilişkisinin yıllar içinde değişimidir. Örneğin eskiden pembe erkek çocuklarına, mavi ise kız çocuklarına aitti. 1940’larda durum tersine döndü.
Sonuç olarak
Gördüğünüz gibi, her birimiz renkleri nasıl algıladığımız konusunda belirli ve güçlü çağrışımlara sahibiz. Bu nedenle renk psikolojisi ile ilgili konuşurken verilerin ötesine geçmemeye dikkat etmeliyiz. Bu nedenle birisi size kırmızı tercihinizin “heyecan arayan” biri olduğunuz anlamına geldiğini veya moru sevdiğiniz için “ilginç” olduğunuzu söylerse bunu fazla da ciddiye almayın.
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- Color Psychology: Does It Affect How You Feel?; yayınlanma tarihi: 28 Mayıs 2020; Bağlantı: https://www.verywellmind.com/
- Elliot AJ. Color and psychological functioning: a review of theoretical and empirical work. Front Psychol. 2015 Apr 2;6:368. doi: 10.3389/fpsyg.2015.00368. PMID: 25883578; PMCID: PMC4383146.
- How your favourite colour affects how you think; Yayınlanma tarihi: 14 Temmuz 2022; Bağlantı: https://www.bbc.com/
- Al-Ayash, Aseel & Kane, Robert & Smith, Dianne & Green‐Armytage, Paul. (2016). The Influence of Color on Student Emotion, Heart Rate, and Performance in Learning Environments.
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
