Romalı filozof Seneca, “Öğretirken öğreniyoruz” demişti. Aslında binlerce yıldır insanlar bir kavramı anlamanın en iyi yolunun onu başka birine açıklamak olduğunu biliyorlar. Şimdilerde ise bilim insanları bu eski bilgeliği güncel hale getiriyor. Öğretmenin öğrenme açısından neden bu kadar verimli olduğunu belgeliyor. Hatta günümüzde bu olgunun bir adı bile var: Protege effect yani çırak etkisi.
Bir şeyi öğrenme ve öğretme söz konusu olduğundan bunun tek yönlü bir akış olduğu düşünülür. Yani öğreten kişi öğretmendir, öğrenen kişi de öğrencidir. Ancak önemli sayıda araştırma aslında bu görüşün yanlış olduğunu bizlere gösteriyor. Yani aslında herkes öğretebilir, hatta öğretmek vasıtasıyla da daha iyi öğrenebilir.
Bildiğiniz bir konuyu bir başkasına açıklamak, o konuyla ilgili bilgiyi hafızanızdan geri çağırmanızı gerektirir. Konuyla ilgili düşüncelerinizi hafızanızda net bir şekilde düzenlemenizi sağlar. Albert Einstein’ın “Yeterince basit bir şekilde açıklayamıyorsanız, henüz kendiniz anlamamışsınız demektir” sözünü hatırlarız.
Bu söz gerçek bir bilimsel bulguyu yansıtmaktadır. Çünkü araştırmalara göre bir konuyu başkalarına anlatmaya çalışmak, mevcut bilgiyi daha iyi kavramamızı sağlar. Protégé Etkisi, aşağıdaki nedenlerden dolayı buna yardımcı olur.
- Başkalarına öğretmeye çalışmak bizi daha yapılandırılmış bir şekilde öğrenmeye teşvik eder. Böylece mevcut materyalden bilgi parçacıkları aramaya başlarız.
- Öğretme amacıyla öğrenme bizi kendi başımıza öğrenirken kullandığımızdan farklı teknikler kullanmaya sevk eder. Bu da materyalin daha kapsamlı bir şekilde anlaşılmasına yol açar.
- Öğretmek aynı zamanda öğrenme motivasyonunu da arttırır. Yani kendimiz için değil de birine anlatmak için öğrendiğimizde öğrenmek için daha fazla çaba gösteririz. Bilgileri iyi anlamaya çalışır ve konuya ilişkin açıkta kalan yerleri kapatmaya çalışırız.
Üstelik bu faydalar akademik bilgilerle sınırlı değildir. Söz konusu olan motor beceriler ile ilgili kazanımlar (voleybol, yüzme vb. her türlü spor) olduğunda dahi öğretme amacıyla öğrenme, performans artışı sağlamaktadır.
Protege Etkisi İle İlgili Yapılan Bir Çalışma
Aristoteles, bir kavramı anlamanın en etkili yolunun öğretim olduğunu kısaca şöyle özetlemiştir: “Bilenler yapar; anlayan öğretir”. Uzun zamandır bilinen bu yöntem 1980’lerde Jean-Pol Martin tarafından bir kez daha bizlere hatırlatıldı. Dediğimiz gibi hatırlatıldı çünkü öğrencilerin daha küçük sınıflardakilere öğretmesi aslında oldukça bilinen bir uygulamadır.
Öğrencilerin kendilerinin küçük olanlara ders anlatmasının faydaları üzerine yapılan 65 bağımsız çalışmanın 1982 tarihli bir meta-analizi, bunun sadece ders alanlar için akademik bir fayda sağlamadığını, aynı zamanda anlatanların da kendilerini geliştirdiğini ve materyale karşı daha olumlu tutumlar sergilediklerini kanıtladı.
O zamandan beri, öğreterek öğrenmenin etkili olduğu gerçeğini daha da doğrulayan oldukça fazla sayıda kanıt topladık. Yapılan bazı araştırmalarda, kendisinden küçük kardeşi olan ve kardeşlerinin öğrenmelerine destek olan çocukların, IQ seviyesinin yükseldiğini gösteren bulgular da elde edildi. Bu araştırmalar, protege etkisinin uzun dönemli faydalarını gözler önüne serdi.
Öğrenme Stilleri Eğitimin En Önemli Miti Olarak Kabul Edilmelidir
Protege Etkisinden Nasıl Fayda Sağlayabiliriz?
Bu etkiden fayda sağlamak için illa sınıfta bir başkasına ders anlatmamız gerekmiyor. Öncelikle, bir konuyu öğrenmeye çalışırken, sanki öğretmek için hazırlık yaptığınızı düşünün. Bu sayede gelecek soruları yanıtlama konusunda, kendinizi rahat hissedeceğiniz düzeye kadar ilerlemiş olursunuz. Çalışırken sanki ders anlatıyormuş gibi davranın.
Yani konuyu yüksek sesle tekrarlayın, sanki ders anlatıyormuş gibi rol yaparak çalışın. Ayrıca imkanınız varsa gerçekten başkalarına öğretin. Bir çalışma grubunuz varsa bu fazla zor olmayacaktır. En kötü ihtimal ile ailenizden bir ferdi ya da bir arkadaşınızı seçebilirsiniz.
Sonuçta fazladan bir kaç bilgiye kimse hayır demeyecektir. Ayrıca başkalarına bir şeyler öğretmek, materyali öğrenme becerinizi geliştirmenin yanında size iletişim ve liderlik becerilerinizde, özgüveninizde de artış sağlayacaktır. Tüm bunlar da önemli sonuçlardır. Yazının devamında Yeni Bir Beceriyi 20 Saatte Öğrenme Nasıl Mümkün Olabilir? başlıklı yazımıza da göz atabilirsiniz.
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- The Protégé Effect: How You Can Learn by Teaching Others; Bağlantı: https://effectiviology.com/
- Teachable Agents and the Protégé Effect: Increasing the Effort Towards Learning; https://link.springer.com
- Expecting to teach enhances motor learning and information processing during practice; https://www.sciencedirect.com/
- Learning pyramid; https://en.wikipedia.org
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
