Pollyanna ilkesi ve Wobegon Gölü Etkisi aslında kişinin gerçeklikten uzaklaşmasına kolayca neden olacaktır.
1990’larda Martin Seligman adlı bir psikolog, insan mutluluğunun incelenmesini psikoloji araştırma ve teorisinin tam merkezine yerleştiren pozitif psikoloji hareketine öncülük etti. O tarihten bu yana, insanların refahını artırma ve daha tatmin edici bir yaşam sürmelerine yardımcı olma amacıyla binlerce çalışma ve yüzlerce kitap yayınlandı.
Neden Mutlu Değiliz?
Peki neden daha mutlu değiliz? Neden mutlulukla ilgili kendi kendine bildirilen ölçümler 40 yıldır durağan kaldı? Cevap, mutluluğu artırmaya yönelik bu tür çabaların, akıntıya karşı yüzmek için boşuna bir çaba gibi olması olabilir. Çünkü mutluluğun net bir tanımı yoktur. Ayrıca tek bir mutluluk da yoktur. Hatta bazı mutluluk türleri birbirleriyle çelişir. Bu nedenle tüm mutluluk türlerine aynı anda büyük miktarlarda sahip olmamız imkansızdır.
Örneğin, başarılı bir kariyer ve iyi bir evlilik üzerine kurulu mutlu bir hayat, çok fazla çalışma ve genellikle kişisel zevklerden uzaklaşma gerektirir. Yani hayatın bir alanındaki mutluluk artarken, başka bir alanındaki mutluluk genellikle azalır. Bu ikilem, beynimizin mutluluk deneyimini işleme biçimiyle daha da karmaşıklaşır.
Örneğin geçmişimiz ve geleceğimiz şu andan her zaman daha iyi değildir. Ama yine de durumun böyle olduğunu düşünmeye devam ederiz. Bunun sonucunda da çoğumuz iyimserlik önyargısı adı verilen bir şeye sahip oluruz. Bu nedenle, geleceğimizin bugünden daha iyi olacağını düşünürüz. Bilişsel psikologlar ayrıca Pollyanna İlkesi adı verilen bir şeyi de tanımlamışlardır.
Pollyanna İlkesi Nedir?
“Pollyanna İlkesi” adını Eleanor Porter’ın (1913) bir tarihli kitabının çocuk kahramanı Pollyanna Whittier’den almıştır. Bir ilke olarak da 1970’lerde, araştırmacılar Margaret W. Matlin ve David Stang tarafından tanımlanmıştır.
Pollyanna ilkesi, geçmişten gelen hoş bilgileri, hoş olmayan bilgilerden daha fazla işlediğimiz, tekrarladığımız ve hatırladığımızı bize söyler. ( Bunun bir istisnası, genellikle geçmiş başarısızlıklara ve hayal kırıklıklarına odaklanan depresif bireylerde görülür.)
Ancak çoğumuz için eski güzel günlerin bu kadar güzel görünmesinin sebebi, keyifli şeylere odaklanmamız ve günlük tatsızlıkları unutma eğiliminde olmamızdır.
İyimser olma ve olumlu yanları bulma eğilimi şüphesiz arzu edilen bir özelliktir. Öte yandan, “Pollyanna” olmak genellikle iyi bir şey olarak görülmez. Hayatın olumsuz yönlerini tamamen görmezden gelmek sizi daha mutlu, başarılı ya da sağlıklı yapmaz. Sonuçta hayatın zorluklarının, tehlikelerinin ve adaletsizliklerinin farkında olmalıyız. O zaman onlarla yüzleşmek zorunda kaldığımız zamanlarda daha sağlam bir biçimde hayata tutunabiliriz.
Wobegon Gölü Etkisi: Kendini Ortalamanın Üstünde Görmek
İnsanların çoğu, sahip oldukları özellikler ve gösterdikleri performansa fazlasıyla güvenirler. Kendilerine üstün görmelerine ek olarak, yanılıyor olabileceklerini de asla düşünemezler. Bir şeyi bilmediklerini ya da bir şeye dair becerileri olmadığını kabul etmeleri imkansızdır. Hepimiz kendimizi göz göre göre kandırıyor sayılmayız ama hepimiz birden ortalamanın üzerinde de olamayız.
Psikologlar buna Wobegon Gölü etkisi adını verir. Wobegon Gölü etkisi, kişinin diğerlerine göre başarılarını ve yeteneklerini abartma eğilimidir. Wobegon Gölü Kasabası, Amerikalı radyocu Garrison Keillor tarafından uydurulmuş Minnesota’da bulunduğu varsayılan küçük bir kasabadır. Bu kasabada “tüm kadınlar güçlü, tüm erkekler yakışıklı ve tüm çocuklar ortalamanın üzerindedir.
Deneyler ve anketler, çoğu insanın ortalamadan daha iyi veya daha fazla arzu edilen özelliklere sahip olduğuna inandığını defalarca göstermiştir. Yani Wobegon Gölü etkisi, çalışmalarla belgelenmiştir.
Örneğin, bir çalışmada motosiklet sürücülerinin yüzde 95’i sürüş yeteneklerinin ortalamanın üzerinde olduğunu dile getirmiştir. Bir başka çalışmada da akademisyenlerin yüzde 94’ünün alanlarındaki en iyilerden biri olduklarını düşündükleri anlaşılmıştır.
Hatta öğrenciler bile performanslarını değerlendirme konusunda fazlaca iyimserdirler. Bir deneyde öğrencilere bazı sözcükleri hecelemeleri söylenmiş ve her seferinde doğru hecelediklerinden emin olup olmadıkları sorulmuştur. Sözcüklerin tamamını doğru hecelediğinden emin olduğunu söyleyen öğrencilerin gerçek başarı oranının ise sadece yüzde 80 olduğu ortaya çıkmıştır.
Bir başka çalışmada da ebeveynlerinin yüzde 90’ının çocuklarının hem matematik hem de okumada sınıf seviyesinin üzerinde performans gösterdiğini düşündüğü görülmüştür. Ebeveynler kendi gelirleri, eğitim düzeyleri ve etnik kökenleri ne olursa olsun bu inanca sıkı sıkıya bağlı kalmışlardır.
2008 yılında yapılan bir çalışma da, doktorların teşhislerinin doğruluk oranını incelemiştir. Sonucunda koydukları teşhisin doğruluğundan emin olan doktorların, vakaların yüzde 40’ında hatalı oldukları ortaya çıkmıştır.
Sonuç olarak
Sağlıklı bir dozda iyimserlik ( Pollyanna ilkesi) veya kendini beğenmişlik ( Wobegon Gölü Etkisi) yaşamlarımızı sorunsuz bir biçimde sürdürmemiz için faydalıdır. Bunlar, güçlüklerle baş etmemizde bize yardımcı olmaktadır. Ancak eleştirisel olmak ve gerçeklikten kopmamak da önemlidir.
Sonucunda karar alma ve strateji üretme konusunda çok yetenekli olduğunu düşünen biri, bir şirketi ve hatta bir ülkeyi felakete sürükleyebilir. Bu duruma sürekli iyimser bakan bir toplum ise gerçekte ne olup bittiğini anlayana kadar iş işten geçmiş olacaktır.
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- Why you shouldn’t want to always be happy. Yayınlanma tarihi: Kaynak site: Conversation. Bağlantı: Why you shouldn’t want to always be happy
- The Lake Wobegon Effect: Considering Yourself to be Above Average. Yayınlanma tarihi: 18 Mayıs 2024. Bağlantı: The Lake Wobegon Effect: Considering Yourself to be Above Average/
- Berner ES, Graber ML. Overconfidence as a cause of diagnostic error in medicine. Am J Med. 2008 May;121(5 Suppl):S2-23. doi: 10.1016/j.amjmed.2008.01.001. PMID: 18440350.
- Dember, William & Penwell, Larry. (1980). Happiness, depression, and the Pollyanna principle. Bulletin of the Psychonomic Society. 15. 321-323. 10.3758/BF03334546.
Matematiksel
