Pisagor, klasik matematiğin en ünlü isimlerinden biridir ve çoğu öğrenci onu geometri derslerinde kısaca öğrenir. Ancak, yaşamı ve çalışmaları bundan çok daha karmaşıktır. Onun felsefi düşünceleri, yalnızca yaşadığı dönemde değil, tarih boyunca pek çok büyük düşünürü etkiledi. Matematiksel prensiplerle mistik öğretileri birleştiren bu tuhaf ve batıl inançlarla dolu dünyaya adım atarak, tarihin en ünlü ama en az anlaşılan matematikçilerinden birini daha yakından keşfedin!
Pisagor Kimdir?
Pisagor’un erken yaşamı hakkında kesin bilgiler oldukça sınırlıdır, çünkü hakkındaki biyografik detayların çoğu, ölümünden sonra öğrencileri ve takipçileri tarafından yazılmıştır. Ancak, yaklaşık MÖ 570 yılında, Antik Yunan’da Samos Adası’nda doğduğu düşünülmektedir.
Doğumundan önce, annesine bir kâhinin karnındaki çocuğun bilge olacağını ve insanlığın gelişiminde önemli bir rol oynayacağını söylediği rivayet edilir. Bu mistik kehanet, onun yaşamına dair anlatılan efsanelerden yalnızca biri olup, Pisagor’un hem bir matematikçi hem de bir filozof ve ruhani lider olarak bilinmesine katkıda bulunmuştur.
Pisagor, birçok önemli Yunan düşünürü gibi Orta Doğu’ya seyahat etti ve farklı kültürlerden etkilendi. Uzun bir süre Mısır’da, Teb kentindeki rahiplerden eğitim aldığı bilinir. Ayrıca bazı kaynaklar, onun Pers, Girit ve hatta Hindistan’da da eğitim gördüğünü öne sürer.
Pisagor, özellikle Orfeusçuluk olarak bilinen dini öğretilerden derinlemesine etkilendi. Orfeusçuluk, mitolojik figür Orfeus’un öğretilerine dayanan bir inanç sistemiydi. Pisagor’un ruh göçü ve evrenin matematiksel düzeni hakkındaki düşüncelerinin, bu öğretilerden ilham aldığı düşünülmektedir. Ayrıca Pisagor’un Mısır’da geometri ve matematiğin temellerini öğrendiği konusunda da bir fikir birliği vardır.
Otuzlu yaşlarında memleketi Samos’a döndüğünde, adanın Polykrates adlı bir tiran tarafından yönetildiğini gördü. Özgürlüğe olan inancı nedeniyle, bu yönetim biçimiyle uyuşmadı ve Samos’tan ayrılmaya karar verdi. Güney İtalya’daki Yunan kolonisi Kroton’a yerleşerek burada kendisiyle benzer düşünen insanlardan oluşan bir topluluk kurdu. Bu topluluk, Pisagor’un felsefi ve dini öğretilerine bağlı bir yaşam sürmeyi amaçlayan kapalı bir grup hâline geldi.
Pisagor Okulunun İlginç Kuralları ve İnanışları
Pisagor’un inançları, gezdiği yerlerden, karşılaştığı kültürlerden ve filozoflardan etkilenmişti. Ona göre, tüm ruhlar ölümsüzdü ve ölümden sonra yeni bir bedende yeniden doğuyordu.
Matematik ve doğanın bir uyum içinde olduğuna inanıyordu. Bu düşünce, onun gökyüzünün harmonisi fikrine ilham verdi. Pisagor’a göre gezegenler ve yıldızlar belirli matematiksel oranlara göre hareket ediyordu. Bu oranlar müzikal notalarla uyum içinde bir melodi oluşturuyordu. Ancak insanlar, doğumlarından itibaren bu kozmik müziğe maruz kaldıkları için onu algılayamıyordu.
Ona göre bir sayısı her şeyin başlangıcını, üç sayısı ise mükemmel bir yapıyı temsil ediyordu, çünkü bir başlangıç, bir orta nokta ve bir sona sahipti. Tek sayılar eril, çift sayılar ise dişildi. Ancak en mükemmel sayı ondu. Bu nedenle Pisagorcular hiçbir zaman on kişiden büyük gruplar hâlinde toplanmıyordu.
Pisagor’un Kroton’daki topluluğu, radikal bir ortak yaşam anlayışına sahipti. Üyeler tüm mal varlıklarını paylaşıyor, birlikte yemek yiyor ve topluluğun sıkı kurallarına uymaya yemin ediyordu. Bu yönüyle Pisagorcu yaşam tarzı, bir manastır hayatını andırıyordu.
Sadelik ve aşırılıktan kaçınmak, günlük yaşamlarının temel ilkelerinden biriydi. Spor yapmanın ve sessiz yürüyüşlerin zihinsel dengeyi sağladığı kabul ediliyordu. Belirli yiyeceklerden uzak duruyorlardı. Özellikle bakla yemekten kaçınmaları, bu topluluğun en dikkat çekici yasaklarından biriydi. Yünlü giysi giymemek gibi bazı keyfi kuralları olsa da aslında Pisagorcular fazla sıra dışı bir yaşam sürmediler. Pisagorcular eşitlikçiydi. Bu kurallar hem kadınlar hem de erkekler için geçerliydi.
Topluluğa kabul edilen her üye, öğretileri dış dünyayla paylaşmaması gerektiği konusunda kesin bir uyarı alıyordu. Kurallara uymayanlar topluluktan çıkarılıyordu. Hatta bu kişilerin adlarına mezar taşları dikerek varlıklarını tamamen yok sayıyorlardı.
Pisagor’un, mistik öğretileri Antik Yunan felsefesini, Erken Hristiyanlık düşüncesini ve Orta Çağ doktrinlerini derinden etkiledi. Sayıların mistik gücüne olan inancı, Yunan ve Erken Hristiyan mimarisine yön verdi ve yapıların tasarımında belirleyici bir rol oynadı.
Pisagor Okulunun Sonu Nasıl Geldi?
Pisagor’un ölümü, hayatının birçok diğer detayı gibi kesinlikten uzaktır. Ancak, MÖ 510 civarında Kroton’da yaşanan bir isyanla bağlantılı olduğu genel olarak kabul görür. Bir askeri zaferin ardından, Kroton’daki bazı önde gelen vatandaşlar demokratik bir yönetim sistemi önerdi.
Ancak Pisagor, bu fikre kesin bir şekilde karşı çıktı. Demokrasi yanlıları halkı örgütleyerek Pisagor ve takipçilerine karşı kışkırttı. Öfkelenen kalabalık, Pisagorcuların toplantı yerini bastı ve içerideyken binayı ateşe verdi.
Bazı tarihçiler, Pisagor’un bu yangında öldüğünü savunurken, bazıları ise kaçmayı başardığını ancak saklandığı yerde yaralarından ya da açlıktan hayatını kaybettiğini ileri sürer. Pisagor’un ölümünden sonra, öğretileri ve yaşam tarzı hakkındaki tartışmalar, Pisagorculuk içinde iki yeni felsefi gelenek yaratarak topluluğu böldü: akousmatikoi ( dinleyiciler) ve mathēmatikoi (öğrenenler).
Akousmatikoi, Pisagor’un öğretilerini ilahi dogma olarak gören ve Pisagorculuğu ilerletmeye veya yeniden yorumlamaya yönelik her türlü girişime direnen muhafazakar bir gruptular. Mathēmatikoi ise matematiksel ve bilimsel ilkeleri geliştirmeye odaklanacaktı. Her iki grup da bir asırdan fazla varlığını sürdürdü. MÖ dördüncü yüzyılda, mathēmatikoi grubundakiler Platoncu felsefe okuluna dahil oldu.
Pisagor’un Matematik ve Doğa Bilimlerine Etkisi Nedir?
Pisagor’un en ünlü matematiksel katkısı, onun adıyla anılan ünlü teoremidir. Bu teorem, bir dik üçgende hipotenüsün karesinin, diğer iki kenarın kareleri toplamına eşit olduğunu ifade eder. Geometrinin temel taşlarından biri olan bu kavram, matematikte pek çok farklı alanda uygulanmaktadır.
Ancak, bu teoremin gerçekten Pisagor tarafından keşfedilip keşfedilmediği konusunda bazı tartışmalar vardır. Antik Babil ve Hint matematikçilerinin, bu bağıntıyı Pisagor’dan yüzyıllar önce bildiklerine dair kanıtlar bulunmaktadır. Yine de, Pisagor bu bağıntıyı ilk kez sistematik bir matematiksel kanıt hâline getiren kişidir.
Pisagor’un katkıları sadece matematikle sınırlı değildi. Dünyanın yuvarlak olduğunu öğreten ilk kişilerden biri olduğu ve dünyayı, enlem dairelerine göre beş iklim bölgesine ayırdığı söylenir. Ayrıca, Sabah Yıldızı ile Akşam Yıldızı’nın aslında aynı gök cismi, yani Venüs olduğunu fark eden ilk düşünürlerden biri olarak kabul edilmektedir. Bunların yanı sıra, beş Platonik cismi tanımlayan ilk kişi olarak da bilinir.
Sonuç olarak
Bugünün çerçevesinden geçmişi anlamak çok kolay değildir. Ancak Pisagor kimdir? sorusunun cevabı da basit değildir. Kesin olan bir şey var ki bir zamanlar kendisi bir matematikçiden çok daha fazlasıdır.
Pisagor’un öğretileri ve etkisi, zaman içinde daha da güçlenerek yaşamaya devam etti. Platon ve diğer Yunan-Roma filozoflarının yazılarıyla ölümsüzleşen fikirleri, Orta Çağ boyunca bilim ve matematik dünyasını şekillendirdi. Isaac Newton, Nicolaus Copernicus ve Johannes Kepler gibi önemli bilim insanları, çalışmalarında Pisagor’dan ilham aldı. Bugün, Pisagor Teoremi dünyanın dört bir yanındaki okullarda öğretilerek onun mirasını yaşatmaya devam ediyor.
Kaynaklar ve ileri okumalar
- Pythagoras: Life, work and achievements. Yayınlanma tarihi: 23 Mart 2022; Bağlantı: https://www.livescience.com/pythagoras
- What Was Pythagoreanism? The Cult of Pythagoras Explored. Yayınlanma tarihi: 1 Nisan 2023; Bağlantı: https://www.thecollector.com/cult-of-pythagoras/?utm_
Matematiksel
