1908’de İtalyan bir arkeolog, Girit’in güney kıyısındaki antik bir Minos sarayı olan Phaistos’un kalıntılarına girme cesaretini gösterdi. Bir yeraltı tapınağı deposunda, yanmış kemikler, toz ve küllerin arasında, olağanüstü derecede sağlam, altın renkli bir disk buldu. Yapım zamanı MÖ 1650 civarı olarak belirlenen ve Phaistos Diski olarak isimlendirilen bu keşif, günümüzde arkeolojinin en ünlü gizemlerinden biri olarak bilinmektedir.
Bu diskin gizemini çözmek bilim insanları için önemli bir ödül olacaktır. Peki ama, günümüzde Heraklion Arkeoloji Müzesi’nde bulunan bu disk neden bu kadar önemlidir?
Phaistos Diski Neden Dikkat Çekicidir?
Phaistos (veya Phaestos) Diski, yaklaşık 15 cm çapında ve 1 cm kalınlığında, büyük, koyu kahverengi renkli, pişmiş kil bir plakadır. Diskin her iki tarafı da diskin merkezine doğru saat yönünde dönen garip damgalı sembollerden oluşan bir spiralle kaplıdır. 45 benzersiz sembolün, hiyeroglif mühürlerin nemli, yumuşak kil diske bastırılmasıyla yapıldığı tahmin edilmektedir. Bu açıdan bakıldığı zaman, Phaistos Diski aslında dünyada baskıcılığın ilk örneğidir.
Disklerin en çok merak edilen özelliği her iki tarafında spiral şeklinde bulunan hiyerogliflerdir. Semboller , yürüyen bir adam, dövmeli bir kafa, bir miğfer, bir ok, kelepçeler, kediler, kartallar ve daha fazlasını içeren görüntüleri tasvir eden piktogramlardır. Bu sembollerin damgalar ile yapılması arkeologlara diskin benzerlerinin de üretildiğini düşündürmüştür. Ancak şu ana kadar arkeolojik araştırmalarda benzerleri su yüzüne çıkmamıştır.
Phaistos Diski’ndeki bazı görüntüler tanıdığımız şeylerin resimleridir. Ancak bunları bildiğimiz anlamlarıyla yorumlamak diskten mantıklı bir anlam çıkarmamıza yardımcı olmaz. Dilbilimciler, Phaistos Diski sembollerini bilinen herhangi bir yazı sistemine uydurmaya çalıştılar. Ancak hangi yönden okunması gerektiği konusunda bile ihtilaf vardır.
Bulunduğu zamandan günümüze kadar diskteki şekillerin anlamını çözmek için 26 dikkate değer girişimde bulunulmuştur. Ancak şu ana kadar kimse bu girişimlerde başarılı olamamıştır. Yazının bilinen herhangi bir dille bağlantısı olmayan bir yazı olan Linear A olduğu varsayılmaktadır.
( Linear A ya da çizgi yazısı A, MÖ 1600 ve sonralarına tarihlenen, büyük olasılıkla Girit Adası’nda Minos Uygarlığı tarafından kullanılmış dildir.). Ancak bazı bilim insanları ise bunun Hitit, Homeros Yunancası, Hint-Avrupa veya Sami dili gibi çeşitli dillerle ilgili hece yazısı olduğunu öne sürmektedir
Phaistos Diski İle İlgili Ortaya Atılan İddialar Nelerdir?
Phaistos Diski’nin bir yeraltı tapınağında bulunması bazı araştırmacılara diskin dini açıdan bir önemi olduğunu düşündürmüştür. Metindeki çeşitli sembol kümeleri tekrarlanmıştır. Bu da metinde bir nakarat olduğunu gösterebilir. Ayrıca bazı araştırmacılar metnin kutsal bir şarkıdan kısımlar içerdiği sonucuna varmıştır. Ayrıca bu diskin bir oyun tahtası, astronomik bir belge, Atlantis’ten bir belge, bir macera hikayesi ve efsanevi labirentin bir açıklaması gibi şeyler olabileceği de düşünülmektedir.
Uzmanlar genellikle diskin orijinal olduğunu kabul ediyor. Ancak bazı bilim insanları ise eserin karmaşık bir aldatmaca veya sahtecilik olabileceğini öne sürüyor. Bazıları ise Luigi Pernier’in diski kendisinin yaptığını ileri sürüyor. Ancak Linear A sembollerini içeren diğer eserlerin keşfi aksini gösteriyor.
Sonuç olarak günümüzde hala dünyanın her tarafından çok sayıda araştırmacı diskin şifresini çözmek için gayretle çalışmaktadır. Araştırmacılar, sembollerin diskin merkezinden dışarıya doğru spiral şeklinde okunmasının mı yoksa tam tersinin mi yapılması gerektiğini tartışıyorlar. Ayrıca semboller metne dönüştürüldükten sonra sağdan sola mı yoksa soldan sağa mı okunması gerektiğine karar verilmiyor.
Ancak birçok uzman, sembollerin daha fazla örneği bulunana kadar şifre çözme girişimlerinin başarısız kalacağına inanıyor. Sonunda, Phaistos kodu kesin olarak kırılıncaya ve gerçek ortaya çıkana kadar, altın disk meraklı dilbilimcileri, kriptografları ve güzel bir antik gizemi sevenleri kendine çekmeye devam edecek gibi duruyor. Yazının devamında ayrıca göz atmak isterseniz: Arkeologların Uzlaşamadığı Nebra Gökyüzü Diski Nedir?
Kaynaklar ve ileri okumalar
- Exploring the Enduring Mystery of Crete’s Phaistos Disc; yayınlanma tarihi: 7 Mart 2022. Bağlantı: Exploring the Enduring Mystery of Crete’s Phaistos Disc/www.atlasobscura.com/
- The Curious Phaistos Disc – Ancient Mystery or Clever Hoax? Yayınlanma tarihi: 6 Haziran 2019; Bağlantı: The Curious Phaistos Disc – Ancient Mystery or Clever Hoax?cient-origins.net/
- What is the Phaistos Disc and What Does it Mean? Yayınlanma tarihi: 17 Mayıs 2022; Bağlantı:https://www.discoveryuk.com/
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
