Daha önce polio diye bir virüs duymuş muydunuz? Eğer bu isim size tanıdık gelmediyse bu virüsün sebep olduğu bir hastalık var: Çocuk felci. Günümüzde neredeyse hiçbir çocuk bu hastalığa yakalanmıyor. Çünkü aşılar sayesinde bu hastalığı alt etmeyi başardık. Ama eskiden durum böyle değildi. İşte Paul Alexander’ın hikayesi tam da bu noktada karşımıza çıkıyor.
Yıl 1952, Teksas’ta bir yaz günü. Hava oldukça sıcak ancak yüzme havuzları, sinemalar, bowling salonları gibi dönemin serin ve eğlenceli mekanları hep kapalı. Çünkü 50’li yıllarda çocuk felci son derece yaygın bir hastalıktı. Bu nedenle yönetim, bu tarz toplu mekanları kapatma kararı alıyordu. Bu olay Covid-19’dan sonra çok da tuhaf gelmemiş olsa gerek.
İşte böyle bir yaz gününde 6 yaşındaki Paul Alexander, dışarıda oyun oynarken boyun ve baş ağrısıyla eve döndü. Ailesinin çağırdığı doktor, Paul’ün polio kaptığından emindi. Fakat doktor, aileye çocuklarını hastaneye götürmemelerini söyledi. Çünkü yazın gelişiyle birlikte hastaneler polio kapmış bir sürü çocukla doluydu. Paul evde kalırsa daha hızlı iyileşebilirdi.
Ne yazık ki öyle olmadı. Birkaç gün sonra Paul artık yutkunamıyor, öksüremiyor ve nefes alamıyordu. Bunun üzerine küçük çocuğa trakeotomi yapıldı. Bu olaydan 3 gün sonra küçük Paul uyandığında kendini son derece farklı bir yerde buldu. Büyükçe bir odada demir bir silindirin içindeydi. Ve odada kendisi gibi demir silindirin içinde olan bir sürü çocuk vardı.
Polio Virüs ve Sebep Olduğu Çocuk Felci Tam Olarak Nedir?
Her ne kadar yukarıda virüsün yayılmasını önlemek amacıyla yönetimlerin toplu alanları kapattığını söylesek de polio, Covid-19 gibi akciğerlere zarar veren bir virüs değildir. Bunun yerine bu virüs, omurilikteki motor nöronlara saldırır. Böylece merkezi sinir sistemi ve kaslar arasındaki iletişim zayıflar veya tamamen kopar. Oluşan bu felç durumu da hastanın nefes almasını mümkün kılan kaslarının artık çalışmamasına sebep olur.
Poliovirüs yiyeceklerden ve sudan veya ağız ya da dışkı yoluyla bulaşabilmektedir. Bu hastalık 19. yüzyıla kadar 1 yaşından küçük hemen hemen her bebeğin geçirdiği bir hastalıktı. Ancak bebeklikte anneden alınan antikorlar hala mevcut olduğundan ölüm oranları düşüktü. Daha sonra sanitasyonun yani temiz içme suyu, atık su ve kanalizasyonun arıtımı gibi halk sağlığı koşulların iyileşmesi, bebekler bu virüse yakalanmaz oldu. Fakat sanitasyonun gelişmesi sanıldığı gibi olumlu bir etki yaratmadı. Bebeklikte bu virüsle karşılaşmayan kişiler, çocukluklarında poliovirüse hazırlıksız yakalanıyordu.
Öyle ki ABD’de 1916’dan itibaren her yaz ülkenin bir kısmında çocuk felci salgını ortaya çıkıyordu. 40’lı ve 50’li yıllarda zirveye ulaşan virüs, her yıl 15 binden fazla vakaya sebebiyet veriyordu. Paul’ün yakalandığı yıl olan 1952 ise ABD tarihindeki en büyük çocuk felci salgınına tanık olmuştu. Ülke çapında neredeyse 58 bin vaka vardı. Bu vakaların 21 bininden fazlası engelli kalırken 3145 kişi yaşamını yitirmişti.
Elbette bu salgının da toplum üzerine etkisi olmuştu. Aileler çocuklarının dışarı çıkmasına izin vermiyor, çocuklarına her gün çocuk felci testi yapıyorlardı. Bu test basit bir şekilde birkaç fiziksel hareketin yapılmasından oluşuyordu. Böylece çocuklarının kaslarını ne kadar iyi kullanıp kullanamadıklarını kontrol ediyorlardı. Bölge yönetimleriyse salgının olduğu bölgelerde her türlü halka açık toplanma yerlerini kapatıyordu. Sigorta şirketleriyse yeni bebek sahibi olan çiftlere çocuk felci sigortası satıyordu.
Peki Paul Alexander Neden 70 Sene Demir Bir Silindirin İçerisinde Yaşadı?
Paul Alexander’ın da 70 sene boyunca kullandığı bu cihaz, 1928’de tıp mühendisi Philip Drinker ve fizyolog Louis Shaw tarafından icat edildi. Drinker prematüre bebeklerin koğuşundaki bir klima arızasına bakmak için Boston Çocuk Hastanesi’ni ziyaret etmişti. Bu ziyarette çocuk felci koğuşunda gördüklerinden etkilenen Drinker, çocukların nefes almasına yardımcı olacak bir cihaz icat etmeye karar vermişti. Ve bu cihaz ilk kez 1928’de aynı hastanedeki 8 yaşındaki bir kızın hayatını kurtarmak için kullanıldı.
Demir silindir ya da demir akciğer olarak nitelendirebileceğimiz bu cihaz, aslında solunum süreçlerini taklit eder. Hava ilk önce manuel olarak veya motorla çalıştırılan hava pompalarıyla silindirden emilir. Böylece silindirin içindeki basınç düşer ve hastanın akciğerleri genişler. Bu da hastanın havayı içine çekebilmesini sağlar.
Paul’ün durumundaysa hastalık onun boyundan aşağısının felç olmasına sebep olmuştu. Bu nedenle de nefes alabilmesi için demir silindiri kullanması gerekiyordu. Çünkü o zamanlar yapılabilecek en iyi şey buydu. Günümüzde solunum desteği sağlayan modern cihazlar ya da çocuk felci aşısı o zamanlar henüz yoktu.
Ancak 1955’te Jonas Salk‘ın çocuk felci aşısını geliştirmesiyle demir silindirlere duyulan ihtiyaç da azaldı. Hatta 1960’lardan sonra kullanımı ortadan kalktı. Eskiye göre çok az olan vakalardaysa pozitif basınçlı solunum cihazları kullanılmaya başlanmıştı. Yine de Paul Alexander demir silindirin içinde yaşamaya alışmıştı. Ayrıca tekrardan boğazına bir delik açılsın istemiyordu. Bu nedenle hayatı boyunca demir akciğerleriyle yaşamayı seçti.
Demir Silindire Rağmen Paul Alexander Hayatta Birçok Şey Başardı
70 sene demir bir silindirin içinde yaşamak kulağa korkutucu gelmiş olabilir. Ancak görünen o ki Paul, yaşamı boyunca bu durumun üstesinden gelebilmiş. Çünkü çocuk felci geçirdikten sonraki o 70 yıl boyunca üniversiteye gitti ve hukuk diploması aldı. Hatta avukatlık bile yaptı. Kendi hayatı hakkında bir kitap yazdı. Engelli bireylerin toplumda görünür olmadığı zamanlarda bile engelli hakları için eylemler yaptı. Bu tutumunu da yaşamı boyunca sürdürmeye gayret etti.
Kaynaklar ve İleri Okumalar
- Paul Alexander, polio survivor who lived in iron lung for 70 years, dies age 78 ; Bağlantı: Paul Alexander, polio survivor who lived in iron lung for 70 years, dies age 78 | Live Science ; Yayınlanma tarihi: 14 Mart 2024
- Polio Survivor Who Lived in Iron Lung For 7 Decades Dies at 78 ; Bağlantı: Polio Survivor Who Lived in Iron Lung For 7 Decades Dies at 78 : ScienceAlert ; Yayınlanma tarihi: 14 Mart 2024
- Man Dies After Living in Iron Lung for 70 Years ; Bağlantı: Man Dies After Living in Iron Lung for 70 Years (futurism.com) ; Yayınlanma tarihi: 13 Mart 2024
- The man in the iron lung ; Bağlantı: The man in the iron lung | Polio | The Guardian ; Yayınlanma tarihi: 26 Mayıs 2020
Matematiksel
