Banyoda ya da yazın uzun süre yüzdükten sonra parmaklarınıza baktığınız zaman dramatik bir değişim geçirdiğini fark ederseniz. El ve ayak parmaklar uçlarınız kuru bir erik gibi buruşmuştur. Ancak kollarımız, gövdemiz, bacaklarımız ve yüzümüz gibi diğer vücut uzuvlarımızda fazla da bir fark yoktur.
Size bunun nedenini bir iki kelime ile anlatıp konuyu kapatmak isterdik. Ancak konu ile ilgili onlarca yıldır araştırmalar yapıldığı için, bu pek de mümkün değil. Üstelik zaman içinde parmak buruşmasının nasılını anlasak da neden sorusuna hala tam bir cevap bulamadık. Ayrıca zaman içinde, bu buruşma refleksinin sağlığımızla da ilişkili olduğunu anladık.
El ve ayak parmak uçlarımız nasıl buruşuyor?
Önce açıklaması daha kolay kısım ile başlayalım. Dediğimiz gibi nasıl buruştuklarını uzun zamandır biliyoruz. Ve cevabı sanıldığı gibi osmoz değil. Osmoz suyun çok yoğun ortamdan az yoğun ortama seçici geçirgen bir zardan enerji harcanmadan geçişine verilen bilimsel bir addır. Bir çok kişi de bu nedenle ellerinin buruştuğunu düşünür. Yani osmoz sayesinde hücrelerin içine su aktığında derinin üst katmanlarının şiştiğini tahmin eder.
Ancak sadece el ve ayak parmaklarının derisi kırışır. Sonucunda osmoz doğru cevap olsaydı tüm derimizin kırışması gerekirdi. Ayrıca elbette cildimiz su geçirmez ki geçirse bile bu dramatik değişim için çok fazla suya ihtiyaç olurdu. Neyse ki 1935 yılında buruşma refleksinin nasıl ortaya çıktığı anlaşılacaktı.
Koldan ele giden ana sinirlerden biri olan median siniri kopmuş olan hastaları inceleyen doktorlar, hastaların parmaklarının kırışmadığını gördüler. Sonucunda doktorların bu keşifleri parmak uçlarının kırışmasından sinir sisteminin sorumlu olduğunu anlamamızı sağladı. Hatta bu keşfin ardından doktorlar tanı için, belli bir süre suda tuttuktan sonra parmak buruşmasına da bakmaya başladılar.
Sinir sistemi parmak buruşma sürecini nasıl aktive eder?
1970’lerde doktorlar tarafından yapılan daha sonraki araştırmalar, bunun daha fazla kanıtını sağladı. Süreci şöyle özetleyebiliriz. Parmaklardaki küçük kılcal damarlar daraldığında, bunun bir sonucu olarak yumuşak dokunun derin katmanlarındaki kan hacmi de azalır. Bu azalma devamında derinin içeri doğru çekilmesine ve kıvrımların oluşmasına neden olur.
Bunun için ellerinizi yaklaşık 40°C sıcaklığa sahip bir suda yaklaşık 3,5 dakika tutmanız yeterlidir. Ancak daha soğuk sularda bu süre 10 dakika kadar olacaktır. Maksimum sonuç ise yaklaşık yarım saat boyunca su ile temas ettiğimiz zamanlarda ortaya çıkacaktır.
Ancak buruşma sinirlerimiz tarafından kontrol ediliyorsa, vücudumuz suda olmaya aktif olarak tepki veriyor demektir. Bu da buruşma refleksinin bir nedeni olduğu anlamına gelir. Ve bu da bize bir avantaj sağlıyor demektir.
Manchester Metropolitan Üniversitesi’nde parmak ucu buruşması üzerine çalışan bir sinirbilimci ve psikolog olan Nick Davis’e yukarıdaki soruyu çocuklarından birisi banyo sırasında sormuştu. Bu soru üzerine düşünmeye başlayan Davis 2020’de Londra’daki Bilim Müzesi’ni ziyaret eden 500 gönüllünün yardımıyla bir deney yaptı.
Parmak buruşması ne avantaj sağlar?
Deneyinde katılımcıların, plastik bir nesneyi kavramak için ne kadar güç kullanmaları gerektiğini ölçtü. Çalışmasının amacı parmaklarımızın buruşmasının bir avantaj sağlayıp sağlamadığını belirlemekti.
Çalışmada elleri kuru olanların elleri ıslak olanlara göre daha az güç kullandıklarını ve nesneyi daha iyi kavradıklarını görmek şaşırtıcı bir sonuç değildi. Ancak ellerini birkaç dakika suya sokan kişilerin sonuçları ile sadece ıslak elle plastik nesneyi kavrayanların sonuçlarının karşılaştırılması şaşırtıcıydı. Buruşma parmaklar ve nesne arasındaki sürtünme miktarını arttırmıştı.
Özellikle ilginç olan, parmaklarımızın yüzey sürtünmesindeki bu değişikliğe duyarlı olmasıydı. Sonucunda bu bilgi sayesinde bir nesneyi güvenli bir şekilde kavramak için daha az kuvvet uygulama refleksi gösteriyorduk. Bulguları, parmak uçlarımızın buruşmasının ıslak nesneleri tutmamızı kolaylaştırdığını bulan diğer araştırmacıların bulgularıyla örtüşüyordu. Sonuç insanlığın geçirdiği bir adaptasyona benziyordu.
2013 yılında yapılan benzer bir araştırmanın sonucunda da aktarıldığı gibi, parmak buruşması ıslak kayaların üzerinde yürümek veya dalları kavramak söz konusu olduğunda atalarımıza önemli bir avantaj sağlamış olabilir.
Parmak buruşması bir adaptasyon olsa da ortada belirsiz bir çok soru bulunuyor.
Ancak bu bir adaptasyon ise ortada belirsiz kalan bazı sorular var. Bunların en başında ise şu geliyor. Bu buruşma bize belirli avantajlar sağlıyorsa cildimiz neden kısa süre sonra eski haline dönüyor? İnsanlığa önemli bir avantaj sağladı ise neden sürekli buruşuk parmak uçlarına sahip değiliz?
Ne yazık ki bu soruya henüz net bir cevap veremiyoruz. Ancak kimi uzmanlar bunun kırışık parmakların neden olduğu his ile ilgili olduğunu düşünüyor. Sonucunda parmak uçlarımız sinirlerle doludur ve buruşuk parmaklar dokunduğumuz şeyleri hissetme şeklimizi değiştirir. El ve ayak parmaklarımızın suda neden kırışmaya başladığı sorusu yanıtsız kalırken doktorlar bu durumdan farklı biçimde yararlanıyorlar.
Suda buruşan parmaklar sağlığımız ile ilgili bize ne söyler?
Parmak buruşması aslında çok şey söylüyor. Örneğin sedef hastalığı ve vitiligo gibi cilt rahatsızlıkları olan kişilerde pramak buruşması oluşması daha uzun sürer. Kistik fibrozlu hastalarda, parmakların yanı sıra avuç içlerinde de aşırı buruşma yaşanır. Bu durum hastalığın genetik taşıyıcısı olan kişilerde bile fark edilmiştir.
Tip 2 diyabet hastası olan hastalar da da parmak buruşması daha az görülür. Benzer duruma kalp yetmezliği sorunu yaşayan kişilerde de rastlanmıştır. Son olarak bir parmağın daha az diğerinin daha çok buruşması ise vücudun bir tarafında sempatik sinir sisteminin düzgün çalışmadığını gösterdiği için Parkinson hastalığının erken bir belirtisi olarak kabul edilmektedir.
Gördüğünüz gibi basit bir soru bizi çok farklı yerlere getirebilir. Ayrıca merak ederseniz: Parmaklarımız Neden Aynı Uzunlukta Değildir?
Kaynaklar ve İleri Okuma
- Bull C, Henry J A. Finger wrinkling as a test of autonomic function. Br Med J 1977; 1 :551 doi:10.1136/bmj.1.6060.551-a
- Sáez, P., Zöllner, A.M. Mechanics Reveals the Biological Trigger in Wrinkly Fingers. Ann Biomed Eng 45, 1039–1047 (2017). https://doi.org/10.1007/s10439-016-1764-6
- The surprising benefits of fingers that wrinkle in water. Yayınlanma tarihi: 21 Haziran 2022; Bağlantı: https://www.bbc.com/
- Morgan RF, Reisman NR, Wilgis EF. Anatomic localization of sympathetic nerves in the hand. J Hand Surg Am. 1983 May;8(3):283-8. doi: 10.1016/s0363-5023(83)80161-0. PMID: 6875230.
- Why Do Fingers Wrinkle in Water? Yayınlanma tarihi: 12 Temmuz 2022; Bağlantı: https://www.verywellhealth.com/
- Davis NJ (2021) Water-immersion finger-wrinkling improves grip efficiency in handling wet objects. PLoS ONE 16(7): e0253185. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0253185
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
