Günümüzde “Makyavelist” terimi sıklıkla, kurnazca bir fırsatçılık ve ahlakdışı araçlar yoluyla güce el koyan siyasi liderleri tasvir etmek için de kullanılır. Peki ama Makyavelizm tam olarak nedir? Bu soruya bir cevap için, düşünür, tarihçi ve devlet adamı Niccolo Machiavelli’yi tanımalısınız. Adolf Hitler’in başucunda saklandığı meşhur siyasi manifestoyu yazan adam hakkında daha fazla bilgi edelim.
Niccolo Machiavelli, politika biliminin ve felsefi realizmin babası olarak kabul edilen bir İtalyan filozof, politikacı ve tarihçiydi. Machiavelli’den önce, ön plana çıkan felsefe biçimi idealizmdi. Fakat İtalyan Rönesans’ı döneminde doğan Machiavelli, dünyanın nasıl olması gerektiğine dair ideallerin aksine, dünyanın nasıl olduğunu irdeleyen daha objektif ve realist bir dünya görüşünü benimsedi.
Machiavelli, kendi siyaset felsefesini Prens isimli kitabında (1513) anlattı. Onun muhteşem eseri Prens, son beş yüz yılın siyasi işleyişinde büyük bir rol oynadı. Machiavelli’nin siyaset felsefesinin dönüm noktalarından birini temsil eden Prens başlıklı eseri, prensliklerin doğasını, ne tür prenslikler olduğunu, bir prensliğin nasıl ele geçirildiğini ve nasıl elde tutulacağını irdeler.
Bu hacmi küçük, etkisi büyük kitabın temel amacı siyaseti yeni, gerçekçi bir temele oturtmak ve prenslere nasıl iyi bir yönetici olacaklarına dair tavsiyelerde bulunmaktır. Burada Prens olarak bahsedilen şey insanlar üzerinde siyasal egemenliği olan bütün devletler ve yönetimlerdir. Bu yüzden günümüzde prens kelimesinin yerine iktidar kelimesini koymak gerekecektir.
Niccolo Machiavelli Prens İsimli Kitabını Neden Yazdı?
Bu soruya bir cevap vermek için kısaca onun yaşadığı dönem hakkında fikir sahibi olmak gerekir. 1500’lerin başında Machiavelli, yeni kurulan Floransa Cumhuriyeti’nde önde gelen bir diplomat olarak çalıştı. Ardından İtalya ve Fransa’yı dolaşarak bolca zaman geçirdi. Bir politikacı ve diplomat olmasına rağmen Machiavelli’nin kendisi acımasız ve kurnaz bir manipülatör değildi. Ancak fikirleri, Borgia’lar ve Medici’ler gibi zamanının güçlü ailelerinin eylemleriyle şekillenecekti.
Machiavelli için işler, 1512’de iktidarı kaybeden Medici ailesinin yeniden iktidara gelmesi ile değişecekti. Floransa yüzyıllardır cumhuriyetçi bir geleneğe sahipti, ancak bankacı ve politikacı Cosimo de’ Medici bu sistemi alt üst etmişti. Cosimo, kendisini siyasi güce taşımak için ailesinin servetini kullanmıştı. Cosimo’nun torunları da onun siyasi gücünü miras almıştı.
Yeni iktidarın ilk işi mevcut yönetime bağlantılı olan herkesi cezalandırmak olacaktı. Bu durumdan elbette Machiavelli’nin de kaçma şansı yoktu. Bunun sonucunda 1513’te hapsedildi, işkence gördü ve serbest kaldıktan sonra da Floransa’dan kaçtı. Ancak bu dönem onun en verimli dönemi olacaktı.
Niccolo Machiavelli kitabını bu dönemde yazdı. Bunun hükümdarlar için bir el kitabı olarak kullanılmasını amaçladı. Kitabı sayesinde Medici ailesinin gözüne gireceğini de muhtemel düşünüyordu. Çünkü kitabın orijinali Giuliano de’ Medici’ye ithaf edilmişti.
Machiavelli siyasi görevde bulunduğu süre boyunca, ahlaki iyiliğin tek başına gücü kazanmak ve sürdürmek için yeterli olmadığını görmüştü. Bu nedenle Prens’te, gücü kazanmanın ve iktidarda kalmanın en iyi yolu konusunda liderlere doğrudan tavsiyeler sundu. Birazdan okuyacaklarınızdan önce, Machiavelli’nin öğretilerinin kesinlikle tartışmalı olduğunu bilmeniz gerekir. Ancak yine de tarihsel bağlamda ele alındığında dikkate alınması gereken bazı yönler de vardır.
Niccolo Machiavelli’nin Kitabından Bazı Öne Çıkan Düşünceler
“Amaca varmak için her araç mübah mıdır?” sorusu asırlarca tartışılmıştır. Niccolo Machiavelli’nin kitabı bu soruya bir cevap verir. Ona göre amaca ulaşmak için her araç kullanılmalıdır. Amaç, bütün araçları meşru kılar.
Machiavelli’nin felsefesi, güce ulaşmak için kullanılan araçlara değil, nihai sonuca odaklanmıştır. Araçların sonucu etkilemediğini düşünür. Ancak bu hedefe ulaşma şekliniz önemli değildir. Siyasi kararlar verirken prensin göz önünde bulundurması gereken tek etken, hangi sonucun kendi istikrarını korumak ve gücünü sürdürmek için daha yararlı olacağıdır.
Platon ve Aristoteles gibi, siyasal erkin kutsal bir hak olduğuna inanan erken dönem filozoflarının aksine Machiavelli, gücün onu elinde tutabilen insana ait olduğunu söyler. Erdem çoğu zaman görev, onur ve ahlaki iyilik ile ilişkili düşünülmektedir. Ancak Prens’te ele alınan erdem daha farklıdır. İktidarını sürdürmek erdemli bir lider, her koşulda sabit ilkelere bağlı kalmak yerine, davranışlarını duruma göre uyarlamalıdır.
“Sevilmek mi daha iyidir korkulmak mı?” Machiavelli kitabında bu soruyu da sorar. Ulaştığı fikir, bir yönetici için korkuyu sürdürmenin, kararsız olabilen sevgiden daha kolay olduğudur. Ancak nefret edilmekten kaçınılması gerektiğini de ekler. Çünkü nefret eden bir topluluk, bir iktidara karşı çıkabilecek noktaya gelmiştir.
15. bölümde Machiavelli bir liderin sahip olması gereken ve dolayısıyla bir ölçüde geliştirmesi gereken niteliklerden bahseder. Temel olarak, iktidarda kalmak için ne yaparsanız yapın, ihmal edilmemesi gereken bir husus güçlü halkla ilişkilerdir. İyi liderlerin, aslında bu özelliklere sahip olmasalar bile, sahipmiş gibi görünmesi gerekir. “Tuzakları tanımak için tilki, kurtları korkutmak için aslan” gibi olunması gerektiğini yazar. Yani, “zayıf noktalarınızı bilin, gerektiğinde kurnaz, gerektiğinde acımasız olun.” biçiminde prenslere akıl verir.
Niccolò Machiavelli’nin Sonraki Yüzyıllardaki Mirası
Kitabını yayınladıktan sonra Machiavelli apolitik bir düzeyde de olsa Floransa’ya geri döndü. Niccolò Machiavelli 1527’de 58 yaşında öldü. Prens, Katolik Kilisesi tarafından kınandı ve Papa IV. Paul, onu 1559’da yasaklı kitaplar listesine koydu. Çeşitli düşünürler Machiavelli’yi ateizm ve ahlaksızlıkla suçladı.
Ancak Machiavelli’nin mirası 1527’deki ölümünden çok sonra da devam etti. Prens’in yanı sıra birçok oyun, skeç ve şiir konuyu ele aldı. Prens’in Josef Stalin’den Richard Nixon’a kadar dünya liderleri tarafından okunduğu bilinmektedir.
Machiavelli’nin çalışması, idealizmden realizme radikal bir geçiş sunar ve yazıldığı dönemin siyasi kültürü üzerine önemli bir değerlendirmedir. Bu nedenle, her ne kadar tavsiyelerinin bir kısmı kendi dönemine ait olsa da, Machiavelli’nin temel fikirleri akademisyenler, tarihçiler, yorumcular ve politikacılar için etkili ve ilgi çekici olmaya devam ediyor. Kesin olan bir şey var: Machiavelli, insanların siyaseti ve gücü tartışma biçimini tamamen değiştirdi.
Kaynaklar ve ileri okumalar
- Standjofski, Alexander. “The Incredible Life of Machiavelli, Author of ‘The Prince’” TheCollector.com, March 10, 2022, https://www.thecollector.com/niccolo-machiavelli-life/.
- What Machiavelli can teach you about leadership. Yayınlanma tarihi: 17 Nisan 2017. Kaynak site: Big Think. Bağlantı: What Machiavelli can teach you about leadership
- 500 years ago. Machiavelli warned the public not to get complacent in the face of self-interested charismatic figures. Yayınlanma tarihi: 5 Ocak 2024. Kaynak site: Conversation. Bağlantı: 500 years ago. Machiavelli warned the public not to get complacent in the face of self-interested charismatic figures
Matematiksel
