Robotlar ile her geçen gün bir ilginç yeniliğe rast geldiğimiz günümüz modern çağlarında, geliştirilen bu teknolojinin yenilikçi bir girişim olduğunu düşünebilirsiniz. Oysa ki günümüz robotlarına pek benzemese de tarih boyunca insanlar benzer mekanizmalar yapmaya çalışmıştı. Bunlardan bazıları da günümüzde antik mühendislik harikaları olarak bilinmektedir. Kimileri için de bu otomatlar tarihin ilk robotları olarak kabul ediliyor.
Bu ön bilginin ardından modern teknoloji olmadan yapılmış en şaşırtıcı 5 robotumsu cihaza göz atabiliriz.
1. Arhitas – The Pigeon – Güvercin (M.Ö 350)
Milattan önce 350 yılında Yunan filozof, astrofizikçi, matematikçi ve devlet adamı olan Arhitas ( Archytas) tarafından üretilen The Pigeon, dünyanın ilk robotu olarak kabul edilmektedir. Matematik prensiplerini mekaniğe uygulayan ilk kişi olan Arhitas yalnızca ilk robotu değil, uçan bir mekanizmayı üreten ilk insan olarak da bilinmektedir. Somut kanıt çok azdır, ancak görünüşe göre Arhitas bilgisini tahta bir güvercin yapmak için kullanmıştır. Muhtemelen basınçlı hava ile hareket eden bu güvercinin 200 metreye kadar uçtuğu düşünülmektedir.
2. Philon’nun Hizmetçisi – ( MÖ 220)
Filyon, (Philon of Byzantium ) milattan önce 280 ve 220 yılları arasında yaşadığı tahmin edilen bir askeri mühendistir. Mekanik alanındaki araştırmaları,” Mekaniğin Esasları” adındaki dokuz kitaplık eserinde yer almaktadır. Kitaplarından sadece birkaçı günümüzde hayatta kalmıştır.
O dönemin diğer bir ünlü bilim insanı olan Ktesibios’un saat ve su pompası gibi icatlarını inceleyen Philon hidrolik ve sıkıştırılmış hava hakkında kendini geliştirmiştir. Sonrasında bir otomat ortaya çıkarmıştır. Bu mekanik cihazın, ellerinden birine bir bardak yerleştirildiğinde su ve şarabı karıştırarak içecek yapabildiği bilinmektedir.
3. İskenderiyeli Heron – İlk programlanabilir Robot ( MÖ 60)
MS 1. yüzyılda yaşayan Heron, İskenderiye Mekanik Okulu’nun kuramsal bilgileri tekniğe dönüştürme çabasının son temsilcisidir. Çeşitli konuları içeren eserinin en önemli bölümü pnömatiktir. Pnömatik, gaz basıncını mekanik harekete çevirme amaçlı eğitim ve uygulamaları içeren endüstriyel bir bilim dalıdır. Heron Pneumatica (Pnömatik-Hava Basıncı) adlı kitabında çok sayıda benzer düzenek tarif etmişti.
Philon gibi Heron da bu ilkeler üzerine dayanan pek çok araç geliştirmiştir. Bunlar sihirli sürahiler, su içen hayvanlar ve öten kuşlardır. Heron hava, hava basıncı ve boşluk konusunda yaptığı çalışmalarla “aeolipile” adı verilen ilk buhar türbinini de, buhar makinesinden 1700 yıl önce, icat etmişti. Daha fazla bilgi için: Tarihin İlk Mühendislerinden İskenderiyeli Heron Ve Şaşırtıcı İcatları
Heron’un hava basıncı, boşluk ve denge ilkelerinden yararlanarak yaptığı çeşitli araçlardan biri de bir tapınak kapısının otomatik olarak açılıp kapanmasını sağlayan düzenekti. O dönemde her tapınağın yanında bir sunak taşı vardı. Heron’un yaptığı düzenek sayesinde, bu sunak taşının üzerinde bir ateş yakılınca tapınağın kapısı kendiliğinden açılıyor, ateş sönünce de kapanıyordu.
Ayrıca tarihi kaynaklar Heron’un ilk programlanabilir robotu icat ettiğini öne sürmektedir. Tiyatro sahnesinde izleyicileri eğlendirmek amacıyla yapılan bu cihaz, akıllıca düşünülmüş bir mekanizma sayesinde, önceden programlanmış bir rota boyunca hareket edebiliyordu.
4. Doğu’nun Leonardo da Vinci’si Cezeri – Fil Saati- 1200’ler
El Cezeri (1136-1206) evrensel bilime hizmet etmiş ancak adını geç öğrendiğimiz dehalardan birisidir. El-Cezeri aslında “Doğu’nun Leonardo da Vinci’si” olarak da bilinmektedir. Bunun nedeni kendisinin, modern mühendisliğin, hidroliğin ve hatta robotik alanının temellerini atmasıdır.
Yaptığı şekil ve taslakları ömrünün sonuna dek kaleme almıştır. Bunları daha sonra kitabında yayınlamıştır. Kitapta zaman sayaçları, su ve mum saatlerinin dışında fıskiye, otomatik açılıp kapanan kapılar, şifreli kilitler, kan alma da kullanılan ölçme aletleri, otomatik müzik düzenekleri, çeşitli robotların tasarımı bulunmaktadır.
Cezeri’nin icatlarında kendisinden önceki çağlardan kalan bilginlerin mirasından da yararlanır. Biliminden ve bilgeliğinden yararlandığı kültürlerin başında Antik Yunanlar, Hintler, Persliler, Çinliler gelir.
El-Cezeri’nin akla hayale sığmayacak derecede fantastik bir mekanizması da yukarıda görselde gördüğünüz fil biçiminde büyük bir su saatidir. Bu saati kimi bilim tarihçileri “tarihin ilk programlanabilir robotu” olarak kabul eder. Ayrıca bu saat günümüzde bile çalışmaya devam etmektedir
5. Leonardo Da Vinci’nin Mekanik Aslanı – 1500’ler
Leonardo da Vinci, sanatı ve zamanının ötesindeki mühendislik tasarımları ile eşit derecede tanınan, bir Rönesans insanıydı. Da Vinci’nin tasarımlarından biri mekanik bir aslan için bir eskiz içeriyordu. 1500’lerin başında, Leonardo Da Vinci, Kral 1.François için bir otomat yaratması için görevlendirilmişti.
Sonucunda Leonardo hayal kırıklığı yaratmayacaktı. Sonucunda kendi başına hareket edebilen bir aslan ortaya çıkaracaktı. Ne yazık ki bu aslan ile ilgili bir çok detay zamana yenik düştü. Ancak 2009’da Renato Boaretto adlı başka bir mekanik ustası, Da Vinci’nin aslanından ilham aldı ve yazının başında gördüğünüz yürüyen, kuyruğunu sallayan, çenelerini hareket ettiren kendi versiyonunu yaptı.
Leonardo’dan bahsettiğimiz zaman tek bir örnek vermek yeterli gelmez. Leonardo’nun robotu veya Leonardo’nun mekanik şövalyesi hakkında da bilgi sahibi olmak gerekir. Kapak görselinde gördüğünüz bu robot da, 1495 yılında Leonardo da Vinci tarafından tasarlanmıştı. Muhtemelen bu inşa edilen ilk insansı robot idi. Göz atmak isterseniz: 1502’de Leonardo Da Vinci Imola Kentinin Kutupsal Haritasını Nasıl Yaptı?
Kaynaklar ve ileri okumalar
- 10 Historical Robots. Yayınlanma tarihi: Bağlantı: https://science.howstuffworks.com/
- 10 Ancient Robots That Were Built Without Modern Technology. Yayınlanma tarihi: 5 Ekim 2017; Bağlantı: https://wonderfulengineering.com/
Dip Not:
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
