Sofya Kovalevskaya, analiz, diferansiyel denklemler ve mekanik alanlarında önemli katkılar sunan Rus doğumlu bir matematikçidir. Onun hayatı, yalnızca bilimsel başarılarıyla değil, aynı zamanda 19. yüzyıl Avrupa’sında kadınlara yönelik engelleri aşma konusundaki kararlılığıyla da öne çıkmaktadır.
Sofya Kovalevskaya’ya, akademik dünyaya adım atamayacağı, ileri düzeyde eğitim alamayacağı ve erkek meslektaşlarıyla eşit bir konumda olamayacağı defalarca söylendi. Ancak her seferinde karşısına çıkan cinsiyetçi engelleri aşmanın bir yolunu buldu ve doktora derecesi alan ilk kadın olmayı başardı.
Bilimsel başarılarının ötesinde, 19. yüzyılın en çalkantılı ve önemli olaylarına da tanıklık etti. Hiçbir zaman geri adım atmayan bu cesur kadının dünyasına adım atın ve ilham verici yolculuğunu keşfedin.
Sofya Kovalevskaya’nın Sıradışı Hayatı
Sofya Kovalevskaya, 1850 yılında Moskova, Rusya’da doğdu. Babası, Rus İmparatorluk Ordusu’nda bir tümgeneraldi, annesi ise bilim insanlarından gelen köklü bir aileye mensuptu. Ailesinin maddi durumu iyi olduğundan, Sofya küçük yaşlardan itibaren nitelikli bir eğitim alma şansına sahipti.
Özel eğitmenler eşliğinde birden fazla dil öğrenirken, aynı zamanda fen ve matematik dersleri aldı. Öğretmenleri, onun matematiksel kavramları kendi başına keşfetme yeteneği karşısında hayrete düşüyordu. Küçük yaşlardan itibaren gösterdiği bu yetenek, onun ilerleyen yıllarda matematik dünyasında devrim yaratacak çalışmalar yapacağının bir işaretiydi.
Sofya’nın fizik öğretmeni, olağanüstü yeteneklerini geliştirecek bir eğitmen olan Strannoliubskii ile çalışmasını tavsiye etti. Strannoliubskii, o dönemde Rusya’da nadir rastlanan bir şekilde kadınların yükseköğrenim almasını destekleyen bir eğitimciydi. Sofya’nın ailesi bu öneriyi kabul etti ve ona kalkülüs eğitimi aldırması için Strannoliubskii’yi tuttu.
Ortaöğrenimini tamamladığında, Sofya’nın akademik yolculuğunu sürdürebilmesi için Rusya’dan ayrılması gerektiği ortaya çıktı. Matematik ve bilimde olağanüstü bir yetenek sergilese de, kadın olduğu için Rus üniversitelerinde eğitim alması yasaktı. Sofya, yurtdışında eğitim almak için çıkış izni gerektiren yasal engeli aşmak zorundaydı.
Bu engellere rağmen Sofya, eğitimine devam etmenin bir yolunu buldu. Paleontoloji öğrencisi Vladimir Kovalevsky ile bir formalite evliliği yaparak babasının kontrolünden kurtuldu. 1869 yılında, kız kardeşi Anyuta ile birlikte Rusya’dan ayrıldılar. Sofya Heidelberg’e, Kovalevsky Viyana’ya, Anyuta ise Paris’e giderek kendi akademik yolculuklarına başladılar.
Sofya Kovalevskaya Avrupa’da Doktora Yapan İlk Kadın Matematikçi Olur
Heidelberg Üniversitesi’ndeki matematik profesörlerinden özel izin almayı başaran Sofya Kovalevskaya, burada iki yıl boyunca eğitim gördü. Daha sonra, akademik gelişimini sürdürmek için Berlin’e taşındı ve Karl Weierstrass ile çalışmaya başladı. Ancak Berlin Üniversitesi, kadınların derslere katılmasına izin vermiyordu ve Weierstrass, bu kuralın değişmesini sağlayamadı. Bu nedenle, Sofya eğitimini özel dersler aracılığıyla sürdürmek zorunda kaldı.
Weierstrass’ın desteğiyle Sofya, başka bir üniversitede matematik alanında derece almaya karar verdi. 1874 yılında Göttingen Üniversitesi’ne sunduğu doktora tezi, kısmi diferansiyel denklemler üzerineydi. Tezi, fakülteyi o kadar etkiledi ki, Sofya sınavsız ve herhangi bir ders almadan doktora derecesi elde etti.
Doktora derecesini aldıktan sonra Sofya Kovalevskaya ve eşi Rusya’ya döndü. Ancak istedikleri akademik pozisyonları bulamadılar. Bunun üzerine ticari girişimlerde bulunmaya karar verdiler ve bu süreçte bir kızları oldu. Ancak Vladimir Kovalevsky, adının karıştığı bir mali skandal nedeniyle yargılanmak üzereyken 1883 yılında intihar etti. Kızını da yanına alarak Berlin’e döndü ve yeniden matematiğe yöneldi.
Sofya Kovalevskaya’nın Fizik ve Matematiğe Katkıları
Sofya Kovalevskaya, Stockholm Üniversitesi’nde privatdozent (ücretini öğrencilerden alan bağımsız akademisyen) olarak görev yapmaya başladı. 1888 yılında, Fransız Bilimler Akademisi’nin verdiği Prix Bordin ödülünü kazandı. Kovalevskaya topu olarak bilinen bu çalışması, Satürn’ün halkalarının dönüş hareketini inceleyen önemli bir araştırmaydı.
1889 yılında Sofya, Stockholm Üniversitesi’nde daimi profesörlük unvanı alarak Avrupa’da bu pozisyona sahip ilk kadın oldu. Aynı zamanda Rusya Bilimler Akademisi’ne üye olmak için mücadele verdi. Nihayet başarıya ulaşarak Akademi’nin ilk kadın üyesi oldu. Ancak kendi ülkesinde hiçbir zaman profesörlük unvanı alamadı.
Feminist ve ilerici düşüncelere sahip olan Sofya, hayatının son dönemlerinde bu fikirlerini kaleme aldı. Yarı otobiyografik bir roman ve politik ve feminist düşünceleri ele alan tiyatro oyunları yazdı. 1891 yılında bir salgın sırasında grip ve zatürreye yakalanarak hayatını kaybetti. Henüz 41 yaşındaydı.
Sofya Kovalevskaya’nın matematiğe en önemli katkılarından biri Cauchy-Kovalevskaya teoremiydi. Bu teorem, kısmi diferansiyel denklemlerle ilgilenerek doğadaki temel fiziksel yapı taşlarının nasıl davrandığını anlamamıza yardımcı oldu. Sıvıların hareketi, ısı iletimi, kütle çekim dalgaları ve ses gibi birçok fiziksel süreç, belirli koşullarda salınımlı hareketler sergiler. Kısmi diferansiyel denklemler ise bu hareketlerin nasıl gelişeceğini modellemek için kullanılır.
Cauchy-Kovalevskaya teoremi, uygun başlangıç koşulları sağlandığında kısmi diferansiyel denklemlerin benzersiz çözümleri olduğunu kanıtladı. Bu, fiziğin temel yasalarını anlamada önemli bir ilerleme sağladı çünkü bu tür denklemler evrenin işleyişini modellemek için kritik bir rol oynar.
Teorem, bu denklemlerin nasıl çözüleceğini doğrudan göstermese de, hangi koşullar altında çözüme ulaşılabileceğini belirledi. Bu bilgi, matematikçilere ve fizikçilere hangi durumlarda kesin sonuçlara ulaşabileceklerini göstererek araştırmalarını yönlendirmelerine yardımcı oldu.
Sonuç olarak
Sofya Kovalevskaya, matematik dünyasında çığır açan başarısıyla genç bilim insanları için ilham kaynağı olmaya devam ediyor. Akademik dünyada var olabilmek için karşısına çıkan tüm engellere rağmen yılmadan mücadele etti ve erkek meslektaşlarıyla eşit şartlarda yer almak için iki kat daha fazla çalıştı.
Ölümünden sonra, 19. yüzyılın en önemli matematikçilerinden biri olarak kabul edildi. Onun anısını yaşatmak için Ay’daki bir kratere adı verildi. Hayatı ve başarıları, birçok kitap, biyografi, film ve belgeselde anlatılarak nesiller boyunca ilham vermeyi sürdürüyor. Tarihe damga vuran diğer kadın matematikçileri tanımak isterseniz: Dünyayı Değiştiren Kadın Matematikçiler
Kaynaklar ve ileri okumalar
- El matrimonio por conveniencia que le abrió el camino a una luminaria de la matemática. La rusa Sofya Kovalevskaya. Yayınlanma tarihi: 13 Ocak 2018. Kaynak site: BBC. Bağlantı. El matrimonio por conveniencia que le abrió el camino a una luminaria de la matemática. La rusa Sofya
- Britannica, The Editors of Encyclopaedia. “Sofya Vasilyevna Kovalevskaya”. Encyclopedia Britannica, 20 Mar. 2024, https://www.britannica.com/biography/Sofya-Vasilyevna-Kovalevskaya.
- Ann Hibner Koblitz. A Convergence of Lives: Sofia Kovalevskaia: Scientist, Writer, Revolutionary. 1993 reprint.
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
