♦Yeni bir araştırmaya göre mikroplastikler memelilerin beyinlerinde birikebiliyor ve hatta davranış değişikliklerine bile yol açabiliyor. ♦Bu araştırma mikroplastiklerin çevremize verdiği zarara dair giderek artan kanıtlara katkıda bulunuyor. Aynı zamanda bunların vücudumuza neler yapabileceğine dair de önemli yeni bilgiler sağlıyor.
Plastik kirliliği büyük bir çevresel sorundur. Yarım santimetreye kadar olan plastik parçacıkları da mikroplastik olarak adlandırılmaktadır. Mikroplastikler plastik malzemenin kullanımı sırasında eskimesi ve parçalanması nedeniyle oluşuyor. Plastiklerin çok geniş bir kullanım alanı ve formu olduğundan dolayı mikroplastikler de bir çok biçimde hayatımıza karışır.
Mikroplastikler Nedir Ve Nereden Gelir?
Bir kilogram çamaşır yıkandığında 1,5 milyon mikrofiber (bir mikroplastik türü) salınabilmektedir. Bir pet şişeyi açarken veya bir ambalajı yırtarken bile binlerce mikroplastik parçasının ortaya çıkmasına neden oluyoruz.
Araştırmalara göre plastik çay poşetleri bile, demleme sularına milyarlarca mikroplastik parçası bırakıyor. Bunun nedeni birçok çay üreticisinin poşetlerini mühürlemek için polipropilen kullanması. Polipropilen yaygın kullanım alanı olan plastiklerdendir.
Mikroplastikler insan müdahalesi veya doğal süreçler yoluyla doğada hareket eder. Bu nedenle mikroplastikler günümüzde Dünya’nın en uzak bölgelerine, ekvatora, kutuplara, okyanusun tabanına ve Everest dağına bile erişmiş durumda.
Bunun ciddi bir sorun olmasının nedeni, plastiğin sudaki zehirleyici bileşenleri üzerinde toplaması ve ardından bunların plastiğin kendisindeki kimyasal maddelerle birlikte deniz canlılarına yerleşmesi. Sonra da besin zincirine girerek yemek tabaklarımıza kadar ulaşmasıdır.
Greenpeace tarafından yayınlanan rapora göre Türkiye’de incelenen balıkların yüzde 44’ünün midesinde mikroplastik mevcut. Balıkların midesinden çıkan mikroplastiklerin çoğu tek kullanımlık plastiklerden oluşuyor. Yapılan bir araştırmada insanların her hafta, bir kredi kartı ağırlığına eşdeğeri olan yaklaşık 5 gram plastik yedikleri ortaya çıktı. Endişe verici olan şey, bunun vücudumuza tam olarak ne gibi zararlar verebileceğidir. Yeni bir çalışma bu konuda bazı ürkütücü sonuçlar ortaya çıkarıyor.
Mikroplastikler Beyinlerimizi de Etkiliyor!
Rhode Island Üniversitesi profesörü Jaime Ross liderliğindeki bir ekip, bu mikroplastiklerin memelilerin beyninde nasıl biriktiği ve bu birikimin davranış üzerindeki potansiyel etkisini öğrenmek istedi. Araştırmacılar üç haftalık bir süre boyunca farelere farklı konsantrasyonlarda mikroplastiklerle kirlenmiş içme suyu verdiler. Etkilerin genç veya yaşlı hayvanlarda değişip değişmeyeceğini görmek için farklı yaşlardaki fareleri kullandılar.
Sonucunda ekip, farelerin beyinlerinde ve karaciğerlerinde bazı sorunların ortaya çıktığını ve bununla birlikte farelerin davranışlarında da değişiklikler görüldüğünü raporladı. Bu değişiklikler özellikle yaşlı hayvanlarda belirgindi. Davranış değişiklikleri, demans hastalarında görmeyi bekleyebileceğiniz semptomları taklit ediyordu.
Ekip tarafından yapılan ileri analizler, bu kısa maruz kalma süresine rağmen mikroplastik parçacıkların farelerin vücudundaki her önemli organda birikmeye başladığını da gösterdi. Ekip, mikroplastiklerin beyin dokularının derinliklerine de sızdığını buldu. Araştırmacılar içeri girdikten sonra mikroplastiklerin GFAP (glial fibriler asidik protein) adı verilen beyin proteininin seviyelerinde azalmaya neden olduğunu öne sürüyor. Bulgular şüphesiz ilgi çekici ve ürkütücü olsa da araştırmacılar hala cevaplanması gereken birçok soru olduğunu düşünüyor.
Mikroplastikler Neden Yok Olmaz?
Aslına bakarsanız yok olurlar ancak bozunma sonrası parçalar küçüldükçe bozunma hızı da yavaşlar. Mikroplastiklerin çoğu, güneş ışığı, oksijen ve sürtünme yardımıyla çevredeki daha büyük plastik parçaları parçalandığında oluşur. Buna ek olarak mikroplar da, plastiğin türüne bağlı olarak ayrışmada rol oynar.
Tüm bu işlemlerle mikroplastikler, çapları bir mikrometrenin altında veya milimetrenin binde biri kadar olan nanoplastikler oluşturana dek parçalanmaya devam eder. Nanoplastikler ise çıplak gözle görülemeyen, tespit edilmesi zor parçaçıklardır; bozunmaları da binlerce yılı bulacaktır.
Mikroplastikler hayatımıza aşınma, ısı ve deterjandan gibi kimyasallar ile karışır. Bu bilgiyi göz önüne alırsak market alışverişlerinde poşet kullanmayarak, giysilerinizi daha az yıkayarak ve yıkama torbası kullanarak mikroplastiklerin atık su sistemine kaçmasını engelleyebilirsiniz. Kişisel olarak atacağınız tüm adımların, gezegenimizin sağlığına iyi geleceğinin unutmayınız. Ayrıca göz atmak isterseniz: Dünyanın 8. Kıtası: Büyük Pasifik Çöp Alanı
Kaynaklar ve İleri Okumalar:
- Gaspar, L.; Bartman, S.; Coppotelli, G.; Ross, J.M. Acute Exposure to Microplastics Induced Changes in Behavior and Inflammation in Young and Old Mice. Int. J. Mol. Sci. 2023, 24, 12308. https://doi.org/10.3390/ijms241512308
- Microplastics; Bağlantı: https://www.britannica.com/technology/microplastic
- How Microplastics In The Brain Could Have The Power To Change Our Behavior. Yayınlanma tarihi: 30 Ağustos 2023. Bağlantı: https://www.iflscience.com/
- You could be swallowing a credit card’s weight in plastic every week. Yayınlanma tarihi: 17 Temmuz 2019; Bağlantı: https://edition.cnn.com/
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
