Süpermarketler domatesleri sebze reyonlarına yerleştirir. Ancak bilimsel açıdan ele alırsak domates bir meyvedir. Bu da bizi uzun zamandır devam eden bir tartışmaya dahil eder. Domates bir meyve mi yoksa sebze mi? Bir cevaba ulaşabilmek için öncelikle meyve ve sebze arasındaki farkı anlamamız gerekecektir.
Bir çoğumuz bir besini tatlı ve suluysa, genellikle çiğ tüketiyorsak meyve, lifliyse ve genellikle pişirerek tüketiyorsak sebze olarak tanımlarız. Ancak şu ana kadar patlıcanı bir sebze olarak kabul ettiyseniz, bunun nedeni olaya geleneksel mutfak tarifleri üzerinden bakıyor olmanızdır. Çünkü patlıcan bir meyvedir.
Bununla birlikte, meyve ve sebze tanımı, botanik ile ilgili bir kişi açısından tamamen farklıdır. Aslına bakarsanız botanikte sadece meyvenin tanımı mevcuttur. Bu tanıma uymayan her şey sebze olarak kabul edilmektedir. Bu açıdan ele aldığımız zaman domates dahil olmak üzere patlıcan, mısır, biber, kabak, fasulye, bezelye ve zeytin de bir meyvedir.
Meyve ve Sebze Arasındaki Gerçek Fark Nedir?
Botanik olarak konuşursak, tüm meyvelerin tohumları vardır ve bir bitkinin çiçeğinden büyürler. Bir sebze ise bitkinin meyvesi hariç herhangi bir yenilir kısmıdır. Bu kısım yapraklarda (ıspanak, marul, lahana), köklerde (havuç, pancar, şalgam), saplarda (kuşkonmaz), yumru köklerde (patates), çiçeklerde ( brokoli) karşımıza çıkacaktır. Sebze, bilimsel bir terim değildir. Dolayısıyla birçok botanik terimler sözlüğünde yer almaz.
Farkı tam olarak anlamadıysanız basit bir gözlem yapın. Eğer yediğiniz şeyin içerisinde çekirdekler varsa, bir meyve yiyorsunuz demektir. Aksi takdir de yediğiniz şey bir sebzedir. Yani bilimsel olarak domates meyvedir, mutfakta ise insanlar onu alışkanlıklar sonucunda sebze olarak kullanır.
Meyve Ve Sebze Arasındaki Fark Kültürden de Etkilenmektedir
Meyve ve sebzeleri nasıl algıladığınız, nereli olduğunuza ve konuştuğunuz dile de bağlıdır. 2011 yılında yayınlanan bir anket bulgularına göre ABD’de bulunan yetişkin katılımcıların %20’si pirinci bir sebze olarak kabul etti. Ayrıca İngilizce konuşanlarla karşılaştırıldığında, İspanyolca konuşanların pirinci sebze olarak adlandırma olasılıkları daha yüksekti. Öte yandan, Çince konuşanların bunu yapma olasılığı daha düşüktü.
Genellikle sebze kategorisinde gruplandırılan fasulyede de görüş ayrılıkları olduğu ortaya çıktı. İspanyolca konuşanlarla karşılaştırıldığında, İngilizce konuşanların fasulyeyi sebze olarak etiketleme olasılığı daha yüksekti.
Meyve ve sebzeler arasındaki fark üzerindeki tartışmalar bazen öyle bir noktaya varır ki, sonucunda bir yasanın devreye girmesi gerekir. Biraz sonra okuyacaklarınız da buna güzel bir örnektir.
Domates Yasal Olarak Bir Meyvedir
Sebze mi yoksa meyve mi tartışmasında domatesin hikayesi farklıdır. Bu yüzden yazıda onu ağırlıklı olarak vurguladık. 1 886’da ithalatçı John Nix ve meslektaşları, New York Limanı’na bir sürü Batı Hint domatesi getirdi. Ancak kendilerinden yabancı sebzelere uygulanan ithalat vergisi kapsamında yüzde on vergi ödemeleri talep edildi.
Botaniği iyi bilen Nix, domatesin bir meyve olduğu ve vergiden muaf olması gerektiği gerekçesiyle itiraz etti. Sonucunda mahkemeye gidildi. Mahkeme, domatesin botanik olarak bir meyve olduğunu kabul etti, Ancak meyve ve sebzenin “sıradan” tanımları ile devam etti ve domateslerin ABD gümrük düzenlemelerine göre meyve yerine sebze olarak sınıflandırılması gerektiğine karar verdi.
Bu, Yargıtay’ın gıdanın botanik tanımlarıyla mücadele etmek zorunda kaldığı ne ilk ne de son zamandı. 1886’da Robertson v. Salomon davasında Yargıç Joseph Bradley, fasulyenin sebze olduğuna hükmetti.
Müteakip mahkeme kararları yer mantarı, soğan ve su kestanesinin de sebze olduğuna karar verdi. Daha yakın zamanda, 2001 yılında Avrupa Birliği havuç, tatlı patates ve domatesin en azından reçel yapmak amacıyla meyve olduğunu ilan etti.
Sonuç olarak, domatesi nasıl isterseniz o biçimde kullanmaya devam edebilirsiniz. Sonucunda mutfağınızın patronu sizsiniz. Ancak yasalar karşısında botanik kuralları geçerli olacaktır. Ayrıca göz atmak isterseniz: Ispanak, Temel Reis ve Demir Efsanesi Bir Ondalık Sayı Hatası mıydı?
Kaynaklar ve ileri okumalar
- What’s the Difference Between Fruits and Vegetables? Yayınlanma tarihi: Bağlantı: https://www.healthline.com/
- What’s the difference between fruit and vegetables? Yayınlanma tarihi: 24 Ağustos 2022; Bağlantı: https://www.livescience.com/
- Is a Tomato a Fruit? It Depends on How You Slice It. yayınlanma tarihi: 9 Şubat 2015; Bağlantı: https://www.nationalgeographic.com/
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
