Matematikle aranız iyi mi? Yeni bir araştırma, iki temel nörotransmitterin seviyelerinin matematik yeteneğini tahmin edebileceğini gösteriyor. Bu da beynin kimyasal yapısının, bazı insanların matematiği daha kolay öğrenmesinde rol oynayabileceğini düşündürüyor.
Tüm dünyada her beş kişiden biri matematiğin zor olduğunu söyleyecektir. Türkiye’de de bu oranın çok daha fazla olduğunu sadece gözlemlerimize bakarak söylememiz mümkündür. Bunun nedeni sorulduğunda alacağınız cevaplar çeşitli olsa da en başta eğitim sistemi gelir.
Bir diğer faktör ise matematik kaygısıdır. Araştırmalara göre, öğrencilerin yaklaşık %20’si ve öğretmenlerin %25’i matematikle ilgili kaygı yaşıyor. Bunun yanı sıra, diskalkuli gibi matematik öğrenmeyi zorlaştıran nörolojik bozukluklar, aritmetik becerilerin gelişimini olumsuz etkileyebilir. Ancak, yeni araştırmalar beyindeki nörotransmitter seviyelerinin de önemli bir rol oynayabileceğini gösteriyor.
Nörotransmiterler Nedir?
Nörotransmiterler, sinir hücreleri (nöronlar) arasında iletişimi sağlayan kimyasal moleküllerdir. Beynimiz ve sinir sistemimiz, bu kimyasallar sayesinde bilgi iletir ve işler. Nörotransmiterler, bir nöronun sinaptik boşluk adı verilen küçük bir aralıktan diğerine sinyal göndermesine yardımcı olur.
Nörotransmiterler, duygu durumu, öğrenme, hafıza, hareket, uyku ve hatta bağırsak işlevleri gibi birçok önemli süreci düzenler. Merkezi sinir sisteminde sinyalleri ileterek vücudun işleyişini kontrol ederler. Beyinde ve sinir sisteminde farklı nörotransmitter türleri bulunur ve her biri farklı işlevlere sahiptir.
Uyarıcı nörotransmiterler, sinir hücrelerini harekete geçirerek elektriksel sinyallerin iletilmesini teşvik eder. Bunlardan biri glutamat olup, beyinde en yaygın bulunan uyarıcı nörotransmiterdir ve özellikle öğrenme ile hafıza süreçlerinde önemli bir rol oynar.
İnhibitör nörotransmiterler, sinir hücrelerinin aşırı uyarılmasını önleyerek dengeyi sağlar ve sinir sisteminin fazla çalışmasını engelleyerek sakinleştirici bir etki yaratır. GABA (gama-aminobütirik asit), beyindeki başlıca inhibitör nörotransmiterlerden biridir ve kaygıyı azaltarak gevşemeyi destekler.
GABA, Glutamat ve Matematik
Bir çalışmada, araştırmacılar GABA ve glutamat seviyelerinin öğrencilerin yaşlarına göre matematik becerileriyle nasıl ilişkili olduğunu inceledi. Çalışmanın sonuçları, bu nörotransmiterlerin seviyelerinin öğrencilerin matematik testlerindeki başarısını tahmin edebileceğini gösterdi. Ancak ilginç bir şekilde, bu ilişki yaş ilerledikçe tersine dönüyor.
Araştırmacılar, bu nörotransmiterlerin öğrenme, gelişme ve nöroplastisitede çok önemli roller oynadığını uzun zamandır biliyorlardı. Yine de GABA, glutamat ve karmaşık bilişsel işlevler arasındaki kesin ilişki belirsizliğini koruyordu. Bir çalışma, bu nörotransmiterler ile matematik becerileri arasındaki bağlantıyı inceleyerek bu ilişkiyi daha iyi anlamayı amaçladı.
Çalışma kapsamında araştırmacılar, GABA ve glutamat seviyelerini ölçtü. Katılımcılar, ilkokuldan üniversiteye kadar uzanan geniş bir yaş aralığında bulunan 255 öğrenciden oluşuyordu. Katılımcılar bir matematik testi çözerken beyin görüntülemeleri yapıldı. Yaklaşık bir buçuk yıl sonra, aynı süreç tekrarlandı.
Çalışmanın sonuçları, GABA ve glutamatın matematik becerileri üzerinde önemli bir rol oynadığını gösterdi. Ancak, bu etkileşimin yaşla birlikte değiştiği gözlemlendi. Genç katılımcılarda, yüksek GABA seviyeleri, daha yüksek matematik test sonuçlarıyla ilişkilendirildi. Ancak, daha yaşlı katılımcılarda bu durum tam tersine döndü; yüksek glutamat seviyeleri, daha yüksek matematik puanlarıyla bağlantılıydı.
Bu sonuçlar, matematik becerilerinin gelişimiyle birlikte beynin nörotransmiter dengesinin de değiştiğini gösteriyor. Araştırmacılar, elde edilen bulguların beynin uyarıcı (glutamat) ve baskılayıcı (GABA) mekanizmalarının zamanla nasıl değiştiğini ve bunun duyarlı öğrenme dönemlerini nasıl düzenlediğini anlamaya yardımcı olabileceğini ifade ediyor. Ancak, bu süreçlerin her bilişsel beceri için aynı şekilde işlemediğini de vurguluyorlar.
Sonuç olarak;
“Peki ama bu araştırma benim için ne ifade ediyor? Sonuçta beyin kimyamı değiştiremem” diye düşünebilirsiniz. Ancak aslında yanılıyorsunuz. Bazı insanların beyinlerindeki nörotransmiter seviyeleri matematik öğrenmeyi zorlaştırıyor gibi görünse de, bu durum aşılamaz bir engel değildir. Yetişkinlikte bile öğrenme sürecini geliştirmek ve zihinsel becerileri artırmak mümkündür.
Yeni bir şey öğrendiğimizde, nöronlarımız arasında yeni bağlantılar oluşur. Beynimiz, değişen koşullara uyum sağlamak için kendini sürekli yeniden düzenler. Bu süreç sadece kendiliğinden gerçekleşen bir durum değil, aynı zamanda bilinçli olarak teşvik edebileceğimiz bir mekanizmadır.
İşte burada nöroplastisite devreye girer. Nöroplastisite, beynin yapısını ve işlevlerini değiştirme yeteneğini ifade eden bir kavramdır. Bu, beynin sabit ve değişmez bir yapı olmadığı, aksine yaşam boyu gelişmeye ve uyum sağlamaya devam eden bir organ olduğu anlamına gelir.
Bilimsel araştırmalar, nöroplastisitenin yalnızca çocukluk dönemine özgü olmadığını, yetişkinlikte de devam ettiğini göstermektedir. Beyin, yeni beceriler öğrenmek, alışkanlıkları değiştirmek ve zorlukların üstesinden gelmek için sürekli olarak yeniden şekillenir. Bu, matematik gibi bazı konularda zorlanan bireylerin bile, doğru öğrenme stratejileri ve pratikle gelişim gösterebileceği anlamına gelir.
Kaynaklar ve ileri okumalar
- Math ability predicted by measuring neurotransmitter levels. Yayınlanma tarihi: 2 Ağustos 2021. Bağlantı: Math ability predicted by measuring neurotransmitter levels
- Zacharopoulos G, Sella F, Cohen Kadosh K, Hartwright C, Emir U, Cohen Kadosh R. Predicting learning and achievement using GABA and glutamate concentrations in human development. PLoS Biol. 2021 Jul 22;19(7):e3001325. doi: 10.1371/journal.pbio.3001325. PMID: 34292934; PMCID: PMC8297926.
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
