Hafıza sporcuları, olağanüstü miktarda bilgiyi hatırlamak için anımsatıcı stratejiler, özellikle zihin sarayı veya Loci yöntemi olarak bilinen tekniği kullanır. Bu yöntem, bilgiyi tanıdık mekansal ortamlardaki görsel imgelerle ilişkilendirerek hatırlamayı kolaylaştırır.
Bir oyun masasının başına oturduğunuzu ve bir krupiyenin önünüze on kart açtığını hayal edin. Daha sonra bu kartları desteye geri koydu. Hangi kartları gördüğünüzü hatırlayabilir misiniz? Peki ya doğru sırayla hatırlamak mümkün mü?
2002 yılında Dominic O’Brien, her kartı yalnızca bir kez gördükten sonra 2.808 kartlık (54 deste) bir diziyi neredeyse hatasız şekilde ezberleyerek Guinness Dünya Rekoru kazandı. Eğer araba anahtarlarınızı nereye koyduğunuzu bile hatırlamakta zorlanıyorsanız, bu imkânsız bir bilişsel başarı gibi görünecektir. Ancak O’Brien gibi hafıza şampiyonları için bu olağan bir beceriydi.
Bu hafıza sporcuları yalnızca kartları değil, inanılmaz derecede büyük veri setlerini de hatırlayabiliyor. Rajveer Meena, Pi sayısının 70.000 basamağını doğru bir şekilde ezberledi. Ryu Song I, bir saat içinde 4.620 rastgele sayıyı hafızasına kaydetti. Katie Kermode, 15 dakikada 224 yabancı isim ve yüzü hatırlayarak büyük bir başarıya imza attı.
Hafıza Sporcularının Sırları Nedir?
Bu sporcular, hafızalarını geliştirmek için anımsatıcı stratejiler kullanıyor. Bunlar arasında kısaltmalar (örneğin, gökkuşağındaki renkleri hatırlamak için ROYGBIV), gruplayarak hatırlama (telefon numaralarını üç parça halinde ayırma) ve bilgiyi görsellerle ilişkilendirme gibi teknikler bulunuyor.
Ancak hafıza sporcuları arasında en yaygın kullanılan teknik zihin sarayı ya da Loci yöntemi. Bu yöntem, hatırlanması gereken bilgiyi bir zihinsel harita ile ilişkilendirmeyi içerir. İnsanlar, çocukluk evleri, ofislerinin bulunduğu sokak veya sık gittikleri bir marketin reyonları gibi tanıdık mekansal ortamları kullanarak bilgiyi belirli yerlere yerleştirir.
Aslında hepimiz okul yıllarında bazı anımsatıcı teknikler kullandık. Örneğin, Türkçedeki sert sessizleri hatırlamak için öğrendiğimiz “Fıstıkçı Şahap” muhtemelen hepimizin aklında kalmıştır. Aradan yıllar geçse bile, unutulan birçok bilginin arasından sıyrılarak hafızamızda yer etmeyi başarmıştır. Daha karmaşık bir anımsatıcı teknik ise bu yazının konusu olan zihin sarayı yöntemidir. Kökeni yaklaşık 2.500 yıl önce yaşanan talihsiz bir olaya dayanır.
Zihin Sarayı Tekniği Nedir?
Keos’lu Simonides antik Yunanistan’da sadece bir bilge, şair ve müzisyen değil, aynı zamanda tarihin en şanslı akşam yemeği davetlilerinden biri olarak da anılır. De Oratore adlı eserinde, Romalı yazar Cicero, Simonides’in MÖ 5. yüzyılda bir ziyafete katıldığını anlatır. Ziyafetin ortasında Simonides’e bir haber gelir ve dışarıda onu görmek isteyen iki genç adam olduğu söylenir.
Simonides dışarı çıkar çıkmaz, yemeğin verildiği binanın çatısı çöker ve içerideki herkesin hayatını kaybetmesine neden olur. Kurtulan tek kişi Simonides’tir. Ancak Simonides, olayın ardından kurbanları tanımlayabilmenin bir yolunu bulur. Yemeğe katılanları, oturdukları yerlere göre hatırlayarak kim olduklarını belirler. Mekânsal konumun güçlü bir hafıza aracı olduğunu fark eder. Antik kaynaklara göre, Loci yöntemi böyle doğar.
Antik Yunanlılar ve Romalılar, özel hafıza teknikleriyle yakından ilgileniyordu. Ancak amaçları kart saymak ya da hafıza şampiyonaları kazanmak değil, hitabet sanatını geliştirmekti. Uzun konuşmaları hatasız bir şekilde ezberleyebilmek, dönemin en büyük entelektüel becerilerinden biriydi.
The Art of Memory adlı kitabında, İngiliz tarihçi Frances A. Yates, antik hafıza tekniklerine dair en önemli metinlerden birinin Ad Herennium olduğunu belirtir. Yazarı bilinmeyen bu eser, Antik Yunanlıların ve Romalıların hafızayı nasıl kavramsallaştırdığını açıklar.
Bu metne göre, insan iki tür hafızayla doğar: doğal ve yapay. Doğal hafıza, bilinçli bir çaba gerektirmeden anıları oluşturma ve hatırlama yeteneğimizdir. Yapay hafıza ise pratikle güçlendirilir. Loci yönteminde bu eğitim süreci iki temel unsur üzerine kuruludur: mekânlar ve imgeler.
Modern zamanlarda Loci yönteminin zihin sarayı olarak anılmasını sağlayan kişi Sir Arthur Conan Doyle olmuştur. Ünlü dedektif, zihninde bir tavan arası hayal eder ve burayı bildiği bilgilerle doldururdu. Ardından, gerekli bilgileri burada depolayarak araştırmalarını yürütürdü. Bu yöntemin Leonardo da Vinci tarafından da kullanıldığı düşünülmektedir. Bu nedenle bazı kaynaklarda Da Vinci Metodu olarak da anılmaktadır.
Loci Yöntemi Nasıl Çalışır?
İlk adım, tanıdık bir mekânsal ortamı gözünüzde canlandırmaktır. Bu, yalnızca tek bir yer değil, belirli bir sırayla düzenlenmiş bir dizi konumu (loci) içeren bir zihin sarayı olmalıdır. Böylece, herhangi bir noktadan başlayarak sıralı bir şekilde ileri veya geri hareket edebilirsiniz. Seçtiğiniz mekan yaşadığınız sokak ya da metrodan evinize yürüyüş yolunuz olabilir.
Önemli olan, üzerinde düşünmeden hatırlayabileceğiniz, bir market ya da dikkat çekici bir ağaç gibi, birkaç belirgin noktanın olmasıdır. Daha sonra, hatırlamak istediğiniz bilgiyi canlı ve alışılmadık bir görselle bu noktalara bağlamanız gerekiyor.
Örneğin, eğer sabah kuru temizlemeye bir takım elbise götürmeniz gerekiyorsa, zihin sarayınızda beyaz bir takım elbise hayal edin. Bu elbiseyi, seçtiğiniz ilk noktaya, mesela marketin kapısına yerleştirin. Bu süreci, hatırlamak istediğiniz her bilgi için tekrar edin.
Görüntüler ne kadar alışılmadık ve sıra dışı olursa, o kadar akılda kalıcı olur. Ertesi gün, zihninizde belirlediğiniz güzergâhı tekrar yürüyerek “Marketin önünde neden bembeyaz bir takım elbise var?” diye sorduğunuzda, cevabı hemen hatırlarsınız. “Takım elbisemi kuru temizlemeye götürmeliyim.”
Zihin Sarayı Tekniği Deneylerle de Desteklenmiştir
Bu yöntem karmaşık gibi görünse de, sanıldığından daha kolay öğrenilir. Bir araştırmada, bilim insanları dünya çapındaki hafıza şampiyonlarının ve ortalama hafızaya sahip bireylerin beyin aktivitelerini karşılaştırdı.
Sonuçlar, hafıza sporcularının beyinlerindeki farklı bölgeler arasında daha güçlü bağlantılar olduğunu gösterdi. Özellikle varsayılan mod ağı, görsel ağlar ve medial temporal lob arasındaki iletişim, hafıza sporcularında çok daha güçlüydü.
Ancak en şaşırtıcı bulgu, ortalama hafızaya sahip bazı katılımcıların Loci yöntemini kullanarak hafızalarını belirgin şekilde geliştirmesiydi. Altı hafta süren kelime ezberleme testlerinde, bu yöntemi pratiğe döken katılımcılar, hiç uygulamayan iki kontrol grubuna kıyasla çok daha başarılı oldu.
İnsan beyni bu tür bir bilgi işlemeye son derece yatkındır. Milyonlarca yıl boyunca atalarımızın hayatta kalması, mekânsal ayrıntıları tanıma ve hatırlama becerilerine bağlıydı. Güvenli sığınakların yerlerini, kabiledeki insanların yüzlerini hatırlamak, yaşamlarını sürdürmek için kritik öneme sahipti.
Dolayısıyla, binlerce Pi basamağını ezberlemek ya da bir akşam yemeğinde tanıştığınız insanların isimlerini hatırlamak istiyorsanız, beyninizin kadim görsel ve mekânsal hafıza yeteneklerini kullanmanız size büyük avantaj sağlayacaktır.
Kaynaklar ve ileri okumalar için:
- Sherlock Holmes’ famous memory trick really works; Yayınlanma tarihi: 5 Mayıs 2021; Bağlantı https://www.livescience.com
- The 2-step “loci method” for memorizing absolutely anything. Yayınlanma tarihi: 20 Temmuz 2023; Bağlantı: The 2-step “loci method” for memorizing absolutely anything/
- Dresler M, Shirer WR, Konrad BN, Müller NCJ, Wagner IC, Fernández G. Czisch M, Greicius MD. Mnemonic Training Reshapes Brain Networks to Support Superior Memory. Neuron. 2017 Mar 8;93(5):1227-1235.e6. doi: 10.1016/j.neuron.2017.02.003. PMID: 28279356; PMCID: PMC5439266.
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
