Sovyetler Birliği’nin yetmiş yılı aşkın ömrü, fizikte belirgin bir Sovyet tarzının oluşmasına yol açmaya yeterliydi. Bu esnada da öne çıkan isimlerden birisi Lev Davidovich Landau’ dur. Çalışmasının etkileri tüm Sovyet fiziğinde ve hatta Sovyet matematiğinde görülmektedir.
Ancak yaşadığı tuhaf dönemin bir sonucu olarak kendisi anlaşılması zor bir insan olarak da hatırlanır. Ofisinin kapısına “Landau. Dikkat! Isırır.” yazması kendisinin de bu durumun farkında olduğunun bir göstergesidir.
Sovyet teorik fiziğinin merkezi çoğunlukla Landau’nun olduğu yerin civarlarında toplanmıştı. Kendisi başlangıçta Ukrayna’nın Kharkov şehrinde ve daha sonra Moskova’da araştırmalarını sürdürdü. Bu süreçte pek çok öğrenci yetiştirdi ve onlarla birlikte birçok araştırma yönetti.
Batı fiziği literatürü bu fizikçiler için mevcuttu, ancak doğrudan Batı girdisi yoktu. Bunun sonucu olarak da Sovyet dönemi bilim insanları sorunlara bağımsız bir şekilde bakabildiler ve bu onları genellikle yeni sonuçlara yönlendirdi. Bu nedenle günümüzde, her ne kadar adını fazla tanımasak da, Lev Landau’nun bir veya daha fazla ufuk açıcı katkı yapmadığı bir fizik alanı olmadığı düşünülmektedir.
Landau’nun teorik fizikçileri dört kategoride sınıflandırmak için kullandığı bir sistemi vardı. En iyi kategori üçgendi. Bu tür fizikçileri büyük yeni fikirler bulabilen ve aynı zamanda bu fikri geliştirmek için gereken tüm tekniklerin ustası olan kişiler olarak nitelendiriyordu. Bir sonraki kategori, yeni fikirler yaratan, ancak bu fikirleri tam olarak geliştirmek için dayanıklılık ve teknik yeteneklere sahip olmayan kişiler için kullandığı elmastı.
Sonra kare geldi. Bu kişiler büyük fikirler ortaya atamasa da zaten dolaşımda olan bir fikir geliştirebilen kişilerdi. Landau’nun kategorilerinin en kötüsü ters üçgendi. Bu kişilerin özgün bir fikri olmadığı gibi başkalarının fikirlerini geliştirme becerisi de bulunmamaktaydı.
Fizikçileri derecelendirmek için kullandığı bu sistem de üçgen olarak anılan fizikçiler arasında Newton ve Einstein için ayrılmış özel bir üst sınıfın yanında Heisenberg, Dirac ve birkaç kişi daha bulunmaktaydı. Nihayetinde Nobel Ödülü kazandıran süper akışkanlık teorisini ortaya attığında kendisini de bu kategoriye dahil edecekti.
Lev Landau Kimdi?
Lev Landau, Bakü yakınlarındaki petrol sahalarında çalışan bir mühendis olan David Lvovich Landau’nun oğluydu. Annesi farmakolog Lyubov Harkavy-Landau’ydu. Pek çok bilim insanının çıktığı Orta Asya Yahudisi bir aileden geliyordu. Okulu 1921 gibi erken bir tarihte bitirdi ve 1922’den itibaren Bakü Üniversitesi Fizik, Matematik ve Kimya Fakültesi’nde okudu.
1924’te Leningrad Üniversitesi’nin fizik bölümüne geçti. İlk yayını 1926’da çıktı ve 19 yaşında Fizik Bölümü’nden mezun oldu. Landau 1930’lu yıllarda devlet bursu ile Zürih, Kopenhag ve Cambridge’de eğitimine devam etti. Bu süreçte Niels Bohr ve Wolfgang Pauli gibi ünlü fizikçilerin araştırmalarında yer aldı. Özellikle Bohr ile yaptığı çalışmalar Landau’nun teorik fiziğe olan ilgisini artırdı.
1932’de Sovyetler Birliği’ne dönen Landau Kharkov Üniversitesi Fizik ve Teknoloji Enstitüsü’nde Teorik Fizik Bölümünün başına geçti. 1933’te ise fizik profesörü oldu. 1937’de kendisine yapılan bir çağrıyı kabul ederek Moskova’daki Fizik Enstitüsü’nün teorik fizik bölümünün başına geçti.
Ancak Nisan 1938’de Landau, arkadaşları Moisei Korez ve Yuri Rumer ile birlikte 1 Mayıs’ta dağıtmak istedikleri bir broşür neticesinde tutuklanacaktı. Bunun sonucunda da kötü şöhretli Lyubyanka hapishanesinde tam bir yıl geçirmek zorunda kalacaktı. Bu hapis cezası onun için yıkıcı bir deneyim olacaktı.
Lev Landau 1962 Nobel Ödülünü Kazanacaktı
1938’de bir yılını hapiste geçirmesi bile onun fizikte daha üstün başarılar elde etme hevesini kesmedi. 1941 ile 1947 arasında Lev Landau, birçok makale yazdı. Atomik çarpışmalar, astrofizik, düşük sıcaklık fiziği, atomik ve nükleer fizik, termodinamik, kuantum elektrodinamiği, gazların kinetik teorisi, kuantum alan teorisi ve plazma fiziği dahil olmak üzere teorik fiziğin birçok dalında çalıştı. Sıvı haldeki helyumun süper akışkanlığını teorik olarak açıkladı. Yaptığı teorik çalışmalar gelecek on yılda pek çok deneysel uygulama ile kanıtlandı.
Savaş sırasında yanma fiziği ve patlama teorileri üzerine çalışmalar yaptı. Landau, 1940’ların ikinci yarısında Sovyet atom bombası üzerinde bazı çalışmalar yaptı. Projedeki matematiksel hesaplamaları yaptı ve bu çalışmanın sonucu olan birkaç makale yayınladı.
Kendisinin Sovyetler Birliği’nin atom bombası ve hidrojen bombası araştırma çalışmalarında önemli katkısı vardır. Yapmak istediği bir iş değildi ama özellikle birkaç yıl önce tutuklanıp hapse atılmasından sonra bunu yapmak zorunda hissetmişti.
İlk termonükleer bombanın geliştirilmesine katkıları nedeniyle Stalin Ödülü ve Sosyalist Emek Kahramanı Ödülü aldı. 1946’da Sovyet Bilimler Akademisi’nin tam üyeliğine kabul edildi. 1962 yılında da “Yoğun madde özellikle sıvı helyum için yaptığı öncü teorileri” sebebiyle Nobel Fizik Ödülü’nü elde etti. Ancak başarısını kutlayamadı
Lev Landau Hayatının Son Yıllarını Sorunlar İle Boğuşarak Yaşadı
7 Ocak 1962’de Landau, Moskova’dan Dubna’ya giden yolda bir araba kazası geçirdi. Yol kaygandı ve otomobili karşı yönden gelen bir kamyona çarptı. Arabasındaki diğerleri sadece küçük kesikler ve morluklar ile kazayı atlatsa da Landau iç organlarında ciddi kırıklar ve yaralanmalar yaşadı. Altı hafta boyunca bilinci kapalı biçimde Moskova’daki bir hastanede kaldı.
Birkaç kez doktorlar onun klinik olarak ölü olduğunu ilan ettiler. Ancak Landau bilincini geri kazandı ve birçok yönden normale döndü. Buna rağmen, bir daha asla yaratıcı çalışmalar yapamadı. Landau, altı yıl önce yaşadığı bu kazanın yaraların komplikasyonları nedeniyle 1 Nisan 1968’de 60 yaşında hayatını kaybedecekti.
Yazının devamında bir başka biyografiye daha göz atmak isterseniz: Walter Harry Pitts: Mantıkla Beyni Açıklamaya Çalışan Bilim İnsanının Filmlere Konu Olacak Hayat Hikayesi
Kaynaklar ve ileri okumalar
- Lev Davidovich Landau. Bağlantı: https://mathshistory.st-andrews.ac.uk
- Kojevnikov, Alexei. (2002). Lev Landau: Physicist and revolutionary. Physics World. 15. 35-39. 10.1088/2058-7058/15/6/42.
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
