Antik Yunanistan’a dair hikayelere göz attığınız zaman, kadın bilim insanlarına fazla sık rastlanmadığını fark ederseniz. Ancak yaşadıkları dönemde iz bırakmış öyle kadınlar vardır ki, onlardan söz etmemek imkansızdır. Hypatia gibi bazı isimler günümüzde artık yeterince tanınmaktadır. Ancak çoğu kişinin adını bilmediği ünlü bir isim Pisagor’un karısı Theano’dur.
‘Düşünmeyen bir kadın olmaktansa başıboş bir at olmak daha iyidir’ sözünü söylemiş olan ve Hypatia’dan çok önce yaşamış olan Krotonlu Theano ilk kadın filozof olarak kabul edilmektedir.
Samoslu Pythagoras yani Pisagor (MÖ 582 – 500) matematik alanındaki en etkili ve aynı zamanda en esrarengiz kişilerden birisidir. İlk elden kaynaklar olmadığından, yaşamı ve eseri mitler ve efsanelerle örtülüdür. Kesin olan şudur ki, Pisagor matematikte ilk altın çağı başlatmıştır.
Onun ilginç bir felsefe okulu kurduğu, burada çok çeşitli konularda çalışmalar yapıldığı ve bir çok öğrenci yetiştirdiği de bilinmektedir. ( Hayatı ve çalışmaları ile ilgili ayrıntılara bu yazıda yer vermeyeceğiz. İsteyenler yazının sonunda erişebilirler. ) Sıra dışı bir zekaya sahip olan bu adamın şanslı bir evlilik yaptığı da bilinmektedir.
Krotonlu Theano Pisagor’un İlham Perisi Olacaktı
Theano, MÖ 546 dolaylarında, muhtemelen Girit’te doğdu. Erken yaşamı iyi bilinmemekle birlikte, Orphic Brontinus’un kızı olduğuna inanılmaktadır. Babası, Osiris kültüne odaklanan dini bir grubun üyesiydi. Bu grup reenkarnasyona inanmaktaydı. Günümüzde Pisagor felsefesinde de bu inanışın izlerine rastlamak mümkündür. Bu, Theano’nun kocasını birçok yönden motive etmiş olabileceğini gösteriyor.
Yirmi yıl süren yolculukların sonunda Pisagor, o zamanın bilinen dünyasındaki bütün matematik kurallarını özümsemişti. Sonunda Ege Denizi’nde kendi yurdu olan Samos Adası’na doğru yelken açtı. Amacı öğrendiği bilgileri aktarabileceği bir okul kurmaktı. Ne var ki, geçen yıllar içinde tiran Polykrates, bir zamanlar özgür bir ülke olan Samos’u hoşgörüsüz ve tutucu bir toplum haline getirmişti.
Sonrasında Yunanistan’ın bir parçası olan güney İtalya’ya gidip Kroton’a yerleşti. Orada şansı yaver gitti ve böylece Pisagor Kardeşliği kurulmuş oldu. Pisagor’un muhtemelen gezileri esnasında tanıştığı Theano ve babası da bu okula dahildi. Pisagor o sıralarda 56 yaşındaydı. Theano ise çok daha gençti ama aynı zamanda bilim tutkusu ile doluydu. Kısa zaman içinde evlendiler.
Zaman içinde de evleri bir felsefe, matematik ve doğa odaklı bir okul kurdukları bir yer haline geldi. Theano’nun Pisagor’dan iki oğlu ve üç kızı olmak üzere beş çocuğu oldu. Oğullardan birinin adı Telauges ve kızlarının adı Damo, Myria ve Arginote idi. İkinci oğlunun adı yıllar içinde unutuldu.
Bu okulun öğrencileri, sadece onun öğretilerini dinleyip anlamakla kalmadı. Ayrıca yeni fikirler ve ispatlar ile matematiğe önemli katkılar sağladılar. Pisagor Kardeşliği eşitlikçi bir okuldu. Okulda kız öğrencilere de yer veriyordu. Okulun kurulmasından sonra Pisagor, filozof sözcüğünü icat etti ve böylece okulunun amacını da tanımlamış oldu. Ek okumalar: Pisagor Kimdir? Pisagorculuk Hakkında Bilmeniz Gereken Mitler ve Gerçekler
Pisagor’un Ölümünün Ardından Okulu Theano Devam Ettirdi
Ne yazık ki Pisagor’un yükselen gücü onun ölümünü de beraberinde getirdi. Okulu, Croton hükümetinin kontrolünü ele geçirdiğinde, yerel halk onu yok etmeye karar verdi. Theano’nun hayatındaki en karanlık günde kocası ve diğer birçok öğretmen ve öğrenci öldürüldü. Sonrasında birçoğu Theano’nun pes edip Girit’e geri dönmesini umuyordu. Ancak beklenildiği gibi olmadı.
Theano çocuklarının da desteğiyle okulu devam ettirecekti. Bu noktada kızlarından biri olan Damo babasının ve diğer öğrencilerin çalışmalarını koruma görevini yürütecekti. Bu çabalar sayesinde Pisagor’un okulu, büyük matematikçinin ölümünden sonra en az 200 yıl boyunca varlığını sürdürdü. Theano MÖ 5. yüzyıl civarında öldü.
Theano’nın Çalışmaları Hakkında Ne Biliyoruz?
Theano’nun Pisagor Okulu’ndaki gerçek konumu kesin olarak bilinmemektedir. Ancak araştırmacılar, önemli çalışmaları olduğunu düşünüyorlar. Günümüzde, Pisagor tarafından yazıldığı söylenen eserlerin birden fazla yazar tarafından kaleme alındığını biliyoruz. Ancak özgün yazılı eserlerinin hiçbiri günümüze ulaşmadığı için kesin olarak cevaplar bulmamız mümkün değil.
Yine de bazı analizlerden Krotonlu Theano’nın tıp, fizik, matematik ve psikoloji ile ilgili birçok inceleme yazdığı kabul edilmektedir. Eserleri belki de İskenderiyeli Hypatia ve antik çağlarda bilim yolunu izleyen diğer kadınlar tarafından iyi bilinmekteydi. Gelecekte hayatıyla ilgili daha fazla ayrıntı keşfedilirse biyografisinin tamamlanması ve hak ettiği itibarını elde etmesi mümkün olacaktır.
Yazımızın bitiminde ayrıca göz atmak isterseniz: Hipotenüs Nedir? Pisagor Karısının Adını Dik Üçgene Vermiş Olabilir mi?
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- Theano – A Woman Who Ruled the Pythagoras School; yayınlanma tarihi: 26 Mayıs 2016; Bağlantı: https://www.ancient-origins.net/
- History of Mathematics Pythagoras and Theano; Bağlantı: https://www.parabola.unsw.edu.au/
Size Bir Mesajımız Var
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım
Matematiksel
