Antik Yunan’da bir kadın bilim insanına rastlamak pek yaygın bir durum değildi. Ancak tarih, o dönemde iz bırakmış kadınların isimlerini unutmamıştır. Bu isimlerden biri de ünlü Pisagor’un eşi Krotonlu Theano’dur.
Krotonlu Theano Kimdir?
Theano, yaklaşık MÖ 546 yılında, muhtemelen Girit’te doğmuştur. Erken yaşamı hakkında kesin bilgiler bulunmasa da Brontinos’un kızı olduğu düşünülmektedir. Babası, Osiris kültüne odaklanan dini bir grubun üyesiydi. Bu topluluk reenkarnasyona inanıyordu ve Pisagorcuların da bu felsefeden etkilendiği bilinmektedir.
Bu durum, Theano’nun Pisagor’u birçok yönden etkileyip teşvik etmiş olabileceğini düşündürmektedir. Ayrıca Brontinos ve Theano’nun Pisagor’un öğrencileri olduğu da bilinmektedir. Zamanla Theano ve Pisagor, yalnızca felsefi bir bağ kurmakla kalmayıp bir aile de oluşturdu. Pisagor bu dönemde 56 yaşındaydı. Theano ise ondan çok daha gençti, ancak bilim ve felsefeye olan tutkusu ile dikkat çekiyordu.
Bu evlilikten beş çocukları oldu: iki oğul ve üç kız. Oğullarından birinin adı Telauges olarak bilinirken, diğerinin ismi zamanla unutulmuştur. Kızlarının adları ise Damo, Myria ve Arginote olarak kaydedilmiştir.
Theano’nun Pisagorcu okulundaki gerçek konumu kesin olarak bilinmemektedir. Öte yandan, Antik Yunan felsefesi üzerine uzmanlaşmış bazı araştırmacılar, Theano’ya atfedilen metinlerin gerçekte erkekler tarafından yazıldığını ve onun isminin bir takma ad olarak kullanıldığını öne sürmektedir.
Aynı görüş, Pisagor’un adına yayımlanan eserler için de geçerlidir. Birçok akademisyen, Pisagor’un doğrudan hiçbir yazılı eser bırakmadığını, ona atfedilen metinlerin öğrencileri veya takipçileri tarafından oluşturulduğunu savunmaktadır.
En büyük sorun, Pisagor’un orijinal yazılarından hiçbirinin günümüze ulaşmamış olmasıdır. Onun öğretileri ve düşünceleri, yalnızca Herodot, Platon, Athenaeus, Suidas, Diogenes Laertius, Iamblichus, Aristoteles ve diğer daha sonraki yazarların metinlerinden bilinmektedir. Bu nedenle, Pisagor’un ve Pisagorcu okulun fikirleri, doğrudan değil, sonraki yazarların anlatımları aracılığıyla günümüze ulaşmıştır.
Bugüne kadar ulaşan, ancak kesin yazarlığı bilinmeyen birkaç mektup bulunmaktadır. Araştırmacılar, bu mektupların Theano tarafından yazıldığını düşünmektedir, ancak bunu kesin olarak doğrulamak mümkün değildir.
Eski metinlerin incelenmesi, Pisagor’a atfedilen eserleri Theano’ya ve diğer yazarlara ait metinlerden kesin olarak ayırmayı zorlaştırmaktadır. Bu durum, Pisagorcu okulun bilgi aktarımında bireysel yazarlık yerine kolektif bir öğretim yöntemini benimsemiş olabileceğini düşündürmektedir.
Pisagor’un Ölümünün Ardından Okulu Theano Devam Ettirdi
Ne yazık ki, Pisagor’un artan nüfuzu, onun trajik sonunu da beraberinde getirdi. Okulu, Kroton yönetiminde etkili bir konuma ulaştığında, yerel halk bunu bir tehdit olarak gördü ve onu ortadan kaldırmaya karar verdi. Theano için en karanlık gün olan bu saldırıda, eşi Pisagor ve birçok öğretmen ile öğrenci öldürüldü. Okul tamamen yok edildi ve birçok kişi, Theano’nun artık pes edip Girit’e geri döneceğini düşündü.
Ancak, çocuklarının desteğiyle okulun liderliğini üstlendi ve çalışmalarına devam etti. Theano’nun en az iki kızı, bu zor dönemde ona destek oldu. Özellikle Damo, babasının yazılarını ve saldırıda hayatını kaybeden diğer filozofların metinlerini koruma sorumluluğunu üstlendi. Aynı zamanda bir hekim olan Damo, bilimsel çalışmalarını sürdürerek dönemin ünlü hekimlerinden Euruphon ile akademik tartışmalara katıldı.
Theano ve Damo’nun en büyük keşiflerinden biri, insan fetüsü üzerine yaptıkları çalışmalardı. Bir fetüsün ancak yedi aylık gebelik süresinden sonra hayatta kalabileceğini tespit ettiler.
Pisagor’un okulu, dönemin koşullarına göre oldukça ilerici bir anlayışa sahipti ve kadın ile erkek öğrencileri kabul eden nadir eğitim kurumlarından biriydi. O dönemde kadınların eğitim alma ya da siyasi haklara sahip olma imkânı yoktu. Genellikle ev işleriyle ilgilenmeleri bekleniyordu ve akademik gelişim fırsatları son derece sınırlıydı.
Ancak Kroton’daki Pisagorcu okul, kadın entelektüeller için bir sığınak niteliğindeydi. Pisagor’un ilk öğrencilerinden biri, eserleri günümüze ulaşmayan Aristoklea idi. Theano ve Pisagor’un yaşamları boyunca en az 28 kadın öğrenci bu okulda eğitim aldı. Toplam öğrenci sayısının ise yaklaşık 300 kişi olduğu tahmin edilmektedir.
Sonuç olarak
Pisagor’un okulu, büyük matematikçinin ölümünden sonra en az 200 yıl boyunca varlığını sürdürdü. Yüzyıllar boyunca tarihçiler, antik bilimde kadınların rolünü göz ardı etti ve çoğu kadını yalnızca eşlerinin gölgesinde değerlendirdi. Ancak Pisagor’un okulu, kadınların da bilim insanı olarak çalıştığını ve bu alanda erkeklere ilham verdiğini gösteren önemli bir örnektir.
Theano, bu öncü kadınlardan biriydi. MÖ 5. yüzyılda hayatını kaybettiği ve muhtemelen okulunun yakınlarında defnedildiği düşünülmektedir. Gelecekte hayatına dair daha fazla ayrıntının keşfedilmesiyle, biyografisinin tamamlanması ve hak ettiği itibarı kazanması mümkün olacaktır.
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- Theano – A Woman Who Ruled the Pythagoras School; yayınlanma tarihi: 26 Mayıs 2016; Bağlantı: https://www.ancient-origins.net/
- History of Mathematics Pythagoras and Theano; Bağlantı: https://www.parabola.unsw.edu.au/
Size Bir Mesajımız Var
Matematiksel, matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım
Matematiksel
