Aşağıdaki görselde gördüğünüz 1947 yılından kalma bu fotoğraf size oyun oynarken gözlenen bir çocuğu düşündürecektir. Ancak aslında bu fotoğraf Amerika’daki devlet okullarında tarihi bir karar alınmasına neden olan bir deneye aittir. Bu deney günümüzde oyuncak bebek deneyi adı ile bilinmektedir.
Deneyi gerçekleştiren Kenneth Clark ve eşi Mamie Phipps Clark ayrımcılığın, okul çağındaki Afrika kökenli Amerikalı çocuklar üzerindeki sonuçları üzerine araştırmalar yapan iki sosyal psikologdu. İkilinin kendisi de çocuklarında benzer ayrımcılıklara maruz kalmışlar ve hayatlarını bu konuda mücadeleye adamışlardı.
1939 ve 1940’da Clark çifti siyahi çocukların ırksal kimlik ve benlik kavramı meseleleriyle ilgili önemli bir araştırma programını yönettiler. Oyuncak bebekler psikolojik deneyin bir parçasıydı. Çalışmalarının sonucu 1954’te Birleşik Devletlerde devlet okullarında ırksal ayrımcılığa son verilmesinde dönüm noktası olmuştur. Bu karar pek çok tarihçi ve hukuk uzmanı tarafından 20. yüzyıldaki en önemli kararı olarak kabul edilmektedir. Ayrıca bu deney yurttaşlık hakları hareketinin de başlangıcı olmuştur.
Oyuncak Bebek Deneyi Nasıl Gerçekleşti?
Deneye yaşları altı ila dokuz arasında değişen siyahi çocuklar dahil edildi. Deneyde, beyazdan koyu kahverengiye kadar değişen ten renkleri dışında, tıpatıp birbirine benzeyen bebekler kullanıldı. (Zamanın ırksal önyargılarının bir yansıması olarak, Clark’lar testler için beyaz oyuncak bebekleri kahverengiye boyamak zorunda kalmıştı. Çünkü o dönemde siyahi oyuncak bebekler henüz üretilmiyordu.)
Dr. Kenneth Clark, çocuklara, biri siyah biri beyaz olan tamamen aynı iki bebek gösterdi. Daha sonra çocuklara bir dizi soru sordu. Bu sorular “Hangisi ile oynamak istersin? Sence bunlardan hangisi daha güzel? Hangisi daha çirkin?” gibisinden sorulardı. Ne yazık ki sonuçlar aslında ikilinin tahmin ettiği gibiydi.
Çocukların çoğunluğu iyi oyuncak bebek olarak beyaz oyuncak bebeği ve kötü oyuncak bebek olarak siyah oyuncak bebeği seçmişti. Ayrıca çocukların siyah oyuncak bebeği kötü olarak etiketleme oranları önemli ölçüde yüksekti. Clark ayrıca çocuklardan kendilerine en çok benzeyen bebeği göstermelerini de istemişti. Bu noktada çocukların bazıları reddettikleri oyuncak bebekle özdeşleşmek zorunda kaldıkları için duygusal olarak zorlu zamanlar geçirmişlerdi.
Clark’lar, deneyden çocukların toplumda var olan ırksal önyargıları içselleştirme eğilimde oldukları sonucunu çıkaracaktı. Clark’lara göre bu tutumlar ebeveynlerin, öğretmenlerin, arkadaşların, televizyonun, filmlerin ve çizgi romanların ortak etkisinin ürünüydü. Sonucunda bu nefret, bilinçdışı bir şekilde, farkında olmadan verilmekteydi.
Clark Çiftinin Gerçekleştirdiği Oyuncak Bebek Deneyi Neden Yapılmıştı?
ABD Yüksek Mahkemesi tarafından 17 Mayıs 1954 tarihinde Brown v. Board of Education adıyla anılan dava sonucunda verilen karar, ABD tarihinde önemli bir yere sahiptir. ABD’de Plessy v. Ferguson (1896) davasından sonra uygulanmaya konan “ayrı ama eşit” doktrini sorgulanmaya başlanmıştır.
Bu doktrine göre, eşit olanaklar sağlandığı sürece kamu tesislerinin kullanımının ırklara göre ayrılması yasal bir durum olarak kabul edilmişti. Sonucunda bu durum eğitim kurumlarını da içine almıştı. Sonrasında da beyazlar ve siyahlar için ayrı okullar oluşturmuştu.
Brown v. Board of Education davası, Afro-Amerikan kökenli olan Oliver L. Brown isminde siyahi bir ABD vatandaşının kızı Linda’nın, evlerinin yakınındaki okulun beyazlara ait olması nedeniyle uzaktaki siyahi öğrencilerin eğitim gördüğü okula gitmek zorunda kalması ile başlamıştı.
Bu duruma itiraz eden Brown’un başlatmış olduğu yasal mücadele sonucunda, 1954 yılında ABD Yüksek Mahkemesi okulların ırklara göre ayrılmasının, ABD yasalarına aykırı olduğu kararını vermiştir. Oyuncak bebek deneyi de kararın çıkmasında önemli bir yere sahip olmuştu. Yazının devamında göz atmanızı öneririz: Bir İstatistik Hatası Savcının Yanılgısı Ve Sally Clark’ın Hikayesi
Kaynaklar ve ileri okumalar
- How an Experiment With Dolls Helped Lead to School Integration. Yayınlanma tarihi: 8 Mayıs 2014; Bağlantı: https://www.nytimes.com/
- How Dolls Helped Win Brown v. Board of Education. Yayınlanma tarihi:1 Ocak 2022. Bağlantı: How Dolls Helped Win Brown v. Board of Education
- ABD Tarihinde Önemli Bir Olay: Brown V. Board Of Education Davası Kararı ve Bu Karara Mississippi Ve Virginia Eyaletlerinin Tepkileri; July 2018; The Journal of Academic Social Science Studies 4 (Number: 68) :412-423; DOI:10.9761/JASSS7611
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
