Olası doğal saç renkleri dizisinde en yaygın olanı koyu tonlardır. Bu nedenle dünya çapındaki insanların yüzde 90’ından fazlasının saçları kahverengi veya siyahtır. Bunu ise sarı saç takip eder. Nüfusun sadece yüzde 1 ila 2’sinde görülen kızıl saç ise en az yaygın olanıdır.
Benzer biçimde bilindiği üzere mavi gözler de nadirdir. Dünyadaki en yaygın göz rengi kahverengidir ve nüfusun %55’inden fazlası bu kategoriye girer. İkinci en yaygın göz rengi mavidir ve dünya nüfusunun %8 ila %10’unu temsil eder. Açık tenli ve sarışın olmak, Kuzey’e has bir özelliktir ve sarı saç ender bulunan bir özelliktir. Ancak, daha da sıra dışı bir saç vardır ve bu da kızıl saçtır. Kızıl saçlı, mavi gözlü ve beyaz tenli olmak genetik bir mutasyonun sonucudur.
Bir insan nasıl kızıl saçlı ve mavi gözlü olur?
Kızıl saç ve mavi göz gibi az rastlanan özelliklere sahip olmak için hem saç renginiz hem de göz renginiz için iki genetik bilgi seti miras almalısınız. Bununla birlikte, bir çocuğun anne babası kahverengi saçlıyken kızıl saçlı ve hatta eş zamanlı mavi gözlü olması da olasıdır.
Baskın genler, resesif yani çekinik genlere galip gelince saç ya da göz rengimiz belirlenecektir. Örneğin, kahverengi saç ve kahverengi gözler baskındır. Bu nedenle saç-göz rengi kombinasyonlarının büyük bir yüzdesini oluştururlar. Ancak ebeveynler çekinik genlere de sahip olabilir.
Eğer her iki ebeveynde de resesif gen varsa örneğin her iki ebeveyn de kızıl saça sahipse, çocuklarının kızıl saçlı olma ihtimali neredeyse yüzde 100’dür. Ancak ebeveynlerden biri kızıl ve diğeri değilse, çocuklarının kızıl saçlı olma ihtimali yaklaşık yüzde 50’dir. Ayrıca kırmızın tonu da değişiklik gösterecektir.
Kızıl saça neden olan gen nedir?
İnsanlar saç rengini (ve göz rengini) melanin adı verilen kimyasal bir pigmentten alırlar. İki farklı melanin türü vardır: eumelanin ve feomelanin. Eumelanin siyah ve kahverengi pigmentasyon yaratırken, feomelanin kırmızıdan pembeye kadar değişen pigmentasyon oluşturur. Tahmin edebileceğiniz gibi kızıl saçlı insanların vücutlarında eumelaninden çok daha fazla feomelanin bulunur.
Peki bir kişinin bu kadar çok feomelanine sahip olmasına neden olan şey nedir? Her şey genetiğe bağlı! DNA’nız, Melanokortin 1 Reseptör proteini (MC1R) olarak bilinen bir proteini kodlayan MC1R geninizi içerir. MC1R, hem siyah eumelanin hem de kırmızı feomelanin üretiminin sinyalini vermede doğrudan rol oynar. Genetik kodunuzdaki belirli bir yerde meydana gelen bir değişiklik, MC1R proteininizde bir değişiklik yaratabilir. Çoğu doğal kızıl saçlı, melanokortin 1 reseptöründe (MC1R) bir gen mutasyonuna sahiptir.
Bu genetik özellikler nadir olduğu için zaman içinde gen havuzundan yok olacağı düşüncesi hatalıdır. Sonucunda kızıl saç gibi çekinik özellikleri göremeseniz bile bir kişinin kromozomlarında saklanmaktadır. Her daim bu özelliğin bir sonraki nesle aktarılması olası olacaktır. Bu durum bir kuşak sonra olmasa da bir kaç kuşak sonra da ortaya çıkma olasılığına sahiptir.
Kızıl saçlı olmak insanları ne gibi bir avantaj sağladı?
Melanin cildinize sadece rengini vermez. Aynı zamanda Güneş’in ürettiği zararlı UV radyasyonuna karşı ilk savunma hattınızdır. Melanin hücreleri UV radyasyonunu emer ve yayar. Bu sayede vücudunuzdaki sağlıklı hücrelere zarar vermez. Güneş ışınlarına maruz kaldığında melanositleriniz melanin üretim moduna geçer. Güneş yanığına neden olan şey budur!
Öte yandan güneşin ultraviyole B (UVB) ışınları cildinizin üst katmanına nüfuz ettiğinde vücudunuz D vitamini üretir. Ancak bu durum, İskoçya ve İrlanda gibi güneş az gören kasvetli iklimlerde yaşayanlar için bir sorundur. Vücutlarının da bu sorunla başa çıkmak için bir çözüm üretmesi gerekir.
Bu nedenle de MC1R mutasyonunun, Kuzey’in soğuk, karanlık iklimlerine evrimsel bir adaptasyon olduğu düşünülmektedir. Bu sayede kızıl saçlı insanlar, düşük ışık koşullarında diğerlerine göre daha fazla D vitamini üretebilirler. Çalışmalar kızıl saçlıların D vitamini sentezlemede daha verimli olduğunu göstermektedir.
Araştırmacılar ayrıca MC1R geninin ağrı algısını artıran, ağrıyı bloke eden ve opioid reseptörlerini etkileyen hormonların üretimini değiştirdiğini de buldu. Bu nedenlerden dolayı kızılların, ağrı eşiğinin daha yüksek olduğu düşünülmektedir.
Kaynaklar ve ileri okumalar
- How Common Are People with Red Hair and Blue Eyes?. Bağlantı: How Common Are People with Red Hair and Blue Eyes?
- Why Do Some People Have Red Hair. yayınlanma tarihi: 7 Nisan 2022. kaynak site: Science ABC. Bağlantı: Why Do Some People Have Red Hair
- Kennedy C, ter Huurne J, Berkhout M, Gruis N, Bastiaens M, Bergman W, Willemze R, Bavinck JN. Melanocortin 1 receptor (MC1R) gene variants are associated with an increased risk for cutaneous melanoma which is largely independent of skin type and hair color. J Invest Dermatol. 2001 Aug;117(2):294-300. doi: 10.1046/j.0022-202x.2001.01421.x. PMID: 11511307.
- Frost P, Kleisner K, Flegr J. Health status by gender, hair color, and eye color: Red-haired women are the most divergent. PLoS One. 2017 Dec 28;12(12):e0190238. doi: 10.1371/journal.pone.0190238. PMID: 29284020; PMCID: PMC5746253.
- Mundy NI. A window on the genetics of evolution: MC1R and plumage colouration in birds. Proc Biol Sci. 2005 Aug 22;272(1573):1633-40. doi: 10.1098/rspb.2005.3107. PMID: 16087416; PMCID: PMC1559852.
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
