Kıvırcık saçlarınızdan şikayet ediyorsanız bir kere daha düşünün. Büyük beyinlerimizi kıvırcık saçlara borçlu olabiliriz.
Diğer primatlara göre, bazı noktalarda oldukça tuhaf bir görünüme sahibiz. Mesela diğer primatlar gibi vücudumuzu örten kalın bir kürkümüz yok. Aslında bizim de vücudumuzun neredeyse tamamı diğer primatlar gibi kılla kaplı. Ancak kalın bir kürke sahip olmamamızın nedeni, kıl köklerimizin zayıflamasından ötürü daha ince kıllara sahip olmamız. Neyse ki kafamızın tepesinde diğer primatlardan farklı olarak “saç” adını verdiğimiz bir şey var.
Bilim insanları neden saçımızın olduğunu hala tam olarak açıklayabilmiş değil. Fakat yeni bulgular, saçlarımızın serin kalmamıza yardımcı olmak için evrimleştiği teorisini destekler nitelikte. Bu yazımızda öncelikle saçın yapısına kısaca değinip ardından insanlarda kıvırcık saçın neden evrimleşmiş olabileceğini inceleyeceğiz.
Saçın Yapısı Nasıldır?
Saç tellerimiz iki temel bileşenden oluşmaktadır. Saçın kafa derisinin üzerinde kalan kısmına şaft; kafa derisine gömülü olup görünmeyen kısmınaysa saç folikülü adı verilir.
Saç folikülü, saç üretmekle görevli bir organdır. Folikülün özellikleri ürettiği saçın şeklini ve dokusunu doğrudan etkilemektedir. Saç folikülünün sahip olduğu özellikler ise, ebeveynlerimizden aldığımız genlerin ürünüdür.
Düz ya da Kıvırcık Saçlı Olmamız Genlerimize Bağlıdır
Kıvırcık saç otozomal dominant bir özelliktir. Yani kıvırcık saçlı olma geni düz saçlı olma genine baskındır. O halde kıvırcık saçlı bir çiftin nasıl düz saçlı çocukları olmuş olabileceğini soruyor olabilirsiniz. Bu çiftimizin kıvırcık saçlı olmasına rağmen düz saçlı çocuklarının olmasının sebebi çekinik genlerdir.
Genetik özelliklerimiz oluşurken o özellikle ilgili hem annemizden hem de babamızdan genler alırız. Bu nedenle her bir özelliğimiz için iki “alel”e sahip oluruz. Eğer anne ve baba görünüşte kıvırcık saçlı olmasına rağmen genlerinde hem kıvırcık hem de düz saçlı olma geni varsa, çocukları düz saçlı olabilir.
Kıvırcık Saçlarımız Neden Evrimleşti?
Yazımızın başında da belirttiğimiz üzere dış görünüşümüz diğer primatlardan biraz farklıdır. Diğer primatlarda saç denilen özel bir yapı bulunmuyor. Türümüz, yani homo sapiens ise çok farklı şekilde ve renkte saçlara sahip. Bilim insanları uzun bir süredir neden kıvırcık saçlara sahip olduğumuzu merak ediyordu. Nihayetinde kıvırcık saçların ardındaki bilimi keşfetmek için deneyler yaptılar.
Bunun için saçı olmayan bir kuklayı kullandılar. Bu kuklaya insan saçından yapılmış farklı özelliklerde peruklar taktılar ve gözlemlemeye başladılar. Araştırmacılar, düz saçlı, gevşek bukleli ve sıkı bukleli olmak üzere kukla üzerinde çok sayıda farklı peruk türünü test ettiler.
Sonuç olarak perukların hepsi lambaların sıcak ışıkları altındayken benzer şekillerde performans gösterdi. Saç varlığında kafa derisine güneş radyasyonu akışında önemli bir azalma meydana gelir. Saç derisinden maksimum buharlaşan ısı kaybı potansiyeli, saçın varlığı ile azalır. Fakat saç varlığında gelen güneş ısısını dengelemek için kafa derisinde gereken ter miktarı (yani sıfır ısı kazancı) azalır.
Bu bulgular, saçlarımızın türümüzün dik duruşuna ve giderek büyüyen beyinlerimize yanıt olarak geliştiğini göstermektedir. Nitekim araştırmacılar peruğun kıvrımlılığı arttıkça, kafa derisinin soğumak için daha az terlediğini buldurlar. Böylece organizma daha fazla su ve enerji tasarrufu yapabiliyordu.
Sonuç Olarak;
Sıcaklığı kontrol edilen bir odadaki kuklayla yapılan deney, elbette tamamen gerçekçi değildir. Saçlarımızın nasıl evrimleşmiş olabileceğini görmek için insan katılımcılarla daha fazla araştırma yapılmalıdır. Bununla birlikte mevcut deneyin bulguları, insan saçının, özellikle sıcak ve kurak bölgelerde, bipedal yaşam tarzına uyum sağlamak için evrimleştiği fikrini desteklemektedir.
Eğer kıvırcık saçlarınızdan şikayetçiyseniz bunu bir kez daha düşünmenizde fayda var. Zira kıvırcık saçlarınız evrimsel anlamda size çok fayda sağlıyor. Vücudumuz ile ilgili bir başka gerçeği daha keşfetmek isterseniz göz atabilirsiniz: Marie Antoinette Sendromu Gerçek mi? İnsanın Bir Gecede Saçlarının Beyazlaması Mümkün mü?
Kaynaklar ve İleri Okumalar
- Cool New Experiment Explains Why We Evolved Curly Hair ; Bağlantı: Cool New Experiment Explains Why We Evolved Curly Hair : ScienceAlert ; Yayınlanma tarihi: 17 Şubat 2023
- Tina Lasisi, James W. Smallcombe, W. Larry Kenney and others. Human scalp hair as a thermoregulatory adaptation ; Bağlantı: Human scalp hair as a thermoregulatory adaptation | bioRxiv ; doi: https://doi.org/10.1101/2023.01.21.524663
- Why Do Some People Have Curly Hair While Others Have Straight Hair? ; Bağlantı: Why Do Some People Have Curly Hair While Others Have Straight Hair? » Science ABC ; Yayınlanma tarihi: 21 Ocak 2022
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
