Kırmızı/Yeşil renk körlüğü, kırmızı ile yeşilin tonlarını ayırt etmeyi zorlaştırır. Bu durum da, fıstık ezmesinin kimi kişilere yeşil görüneceği anlamına gelir.
Sizce yukarıda gördüğünüz fıstık ezmesi ne renktir? Eğer yeşil diyorsanız göz doktoruna gitmenizi öneririz. Renk körü insanlar için yaygın bir sürpriz, fıstık ezmesinin renginin yeşil olmadığını keşfetmeleridir.
Aslında renk denen somut, mutlak bir şey yoktur. Renk tamamen zihnimizde var olur. Örneğin bir muz, doğası gereği sarı değildir. Bunu kanıtlamak için gece karanlıkta mutfaktan bir muz alın ve bakın. Bu muz sarı değil siyaha yakın bir renk görünecektir. Gördüğümüz renkler sadece farklı dalga boylarına sahip ışığın yansımalarıdır.
Bir muz sarıdır, çünkü bir muzdan yansıyan ışık sarıya döner. Muz kabuğuna beyaz ışık vurduğunda inanılmaz bir şey olur. Muz kabuğundaki ksantofil adı verilen doğal bir pigment, kimyasal olarak belirli dalga boylarını emecek ve diğerlerini yansıtacak şekilde programlanmıştır. Ksantofilin nedeniyle de yansıyan dalga boyu sarıdır.
Bu kabuktan yansıyan ışık, retinanızdaki koni adı verilen milyonlarca renk algılayan hücreler tarafından algılandığında, bir renk var olmaya başlar. Yani etrafımızda gördüğümüz her renk üzerine düşen ışığın, onun tarafından emilen dalga boylarının ve yansıyan dalga boylarının toplamıdır.
Bir Rengi Nasıl Görürüz?
Dalga boyları herhangi bir nesneden yansıdığında gözümüzün arkasındaki ince bir tabaka olan retinamıza düşer. Biz insanlar, farklı dalga boylarını algılamak için milyonlarca rengi tanımamıza yardımcı olan üç tip koni hücresine sahibiz. Kırmızı, mavi ve yeşil. Yani üç farklı dalga boyunu algılayabiliyoruz. Bu üç sinyalin beyinde birleştirilmesi milyonlarca farklı ton yaratıyor. Bu duruma trikromatik renkli görme denir.
Bu koni hücrelerinden herhangi birinin yeterli oranda olmaması veya uygun işlevini yerine getirmemesi ise renk körlüğü ile sonuçlanacaktır. Çoğu renk körü insan ve köpekler de dahil olmak üzere diğer birçok memeli türü yalnızca iki tane koni hücresine sahiptir. Bu nedenle görebilecekleri farklı renk tonlarının sayısı sınırlıdır.
Renk Körlüğü Nedir Ve Neden Kaynaklanır?
En yaygın renk körlüğü, kırmızı/yeşil renk körlüğüdür. Bunun nedeni, kırmızıyı ve/veya yeşili algılayan konilerinin kusurlu olmasıdır. Bu duruma sahip bireylerin kırmızı ve yeşil tonlarını bir bütün olarak, hatta rengin bir parçası olarak ayırt etmesini zorlaşır. Aşağıdaki görselde normal görüşe sahip biri ile renk körlüğü sorunu yaşayanların doğal çevrelerini nasıl algıladıklarını görebilirsiniz.
Sorunlu konilerin türüne ve sayısına bağlı olarak farklı renk körlüğü türleri vardır. Tam renk körlüğüne Monokromatik (Monochromacy) denmektedir. Tam renk körleri hiç bir rengi ayırt edemezler ancak bu durum nadirdir. Protanopi durumunda çalışan kırmızı koni hücreleriniz yoktur. Kırmızı renk sadece koyu gri görünür. Turuncu, sarı ve yeşilin bazı tonları sarı görünür.
Döteranopi, renk körlüğünde çalışan yeşil koni hücreleriniz yoktur. Kırmızılar kahverengimsi sarı, yeşiller ise bej görünebilir. Erkeklerin %1’ini etkiler ve kadınlarda nadirdir. Son olarak Tritanopia yani Mavi-sarı renk körlüğünde de mavi koni hücreleriniz yoktur. Mavi yeşil, sarı ise açık gri veya mor görünür. Son derece nadirdir.
Aşağıdaki görseli bir çok kişi hatırlayacaktır. Mavi-Sarı renk körlüğü olan kişiler mavi ve sarı arasındaki tonları ayırt etmekte zorlanırlar. Ünlü ‘mavi elbise’ sorusunun internette kişiler arasında ayrılığa sebep olması da bu yüzdendir.
Renk Körlüğüne Ne Sebep Olur?
Renk körlüğünün en temel nedeni genellikle ebeveynlerinizden miras aldığınız genlerdir. Kırmızı/Yeşil renk körlüğü en yaygın olanıdır ve bu grubun %95’i erkektir. Bunun nedeni, kırmızı ve yeşili algılayan konileri kodlayan genlerin X kromozomunda bulunmasıdır. Bunun nedenini kısaca şöyle özetleyebiliriz.
Erkeklerde XY kromozom kombinasyonu bulunurken, kadınlarda XX kombinasyonu bulunur. X kromozomundaki herhangi bir gen kusurluysa, bunun etkilerini erkekler mutlaka görecektir. Ancak benzer bir kusur kadınlarda meydana gelirse yedekte bir tane daha X kromozomu olduğu için bir sorun yaşamayabilirler. Mavi-Sarı renk körlüğü ise en sık görülen ikinci türdür ve erkekleri ve kadınları eşit oranda etkiler.
Ayrıca bazen renk körlüğü genetik nedenlerle ilişkili değildir. Baş veya gözle ilgili bir kaza veya yaralanma, retina veya optik sinirdeki hasarlar nedeniyle renk algısını etkileyebilir. Benzer bir durum bazı göz hastalıkları ve katarakt için de geçerlidir.
Tüm genetik bozukluklarda olduğu gibi renk körlüğünün tedavisi veya çaresi yoktur. Kişi için bu durum bir yaşam biçimi haline gelir ve kişi onunla yaşamayı öğrenir. Tek sorun renkleri ayırt edememenin neden olduğu zorluklardır. Ancak bu zorluk da günümüzde kırmızı-yeşil renk körlüğüne yönelik özel filtreli gözlükler ile düzeltilebilmektedir.
Renk Körü müyüm? Bunun İçin Bir Test Var mı?
Günümüzde renk körlüğü için en yaygın olarak kullanılan test, 100 yıldan fazla bir süre önce Dr. Shinobu Ishihara tarafından tanıtıldı ve haklı olarak Ishihara plaka testi olarak adlandırıldı. Ishihara plaka testi, renk körü bireylerin belirli desenleri veya rakamları görmekte zorlandıkları özel renk plakalarını içerir. Renk görme yeteneğine sahip olan bireyler, bu desenleri ve rakamları kolayca fark edebilirler.
Ishihara plaka testi, bir dizi renkli plaka içerir. Her bir plaka, farklı renk kombinasyonları ve desenlere sahiptir. Test sırasında kişiye, plakadaki deseni veya rakamı tanımlaması söylenir. Renk körlüğü olan bir kişi, belirli renk tonlarını ayırt etmekte zorlanacak ve deseni veya rakamı göremeyecektir. Bu test, genellikle doktorlar tarafından yapılan rutin bir göz muayenesinin bir parçası olarak kullanılır. Renk körlüğü tespit edildiğinde, kişiye daha fazla değerlendirme veya yönlendirme için başka testler yapılacaktır.
Kaynaklar ve ileri okumalar
- Why Does Peanut Butter Appear Green To Some People? Yayınlanma tarihi: 2 Ocak 2023. Bağlantı: Why Does Peanut Butter Appear Green To Some People?
- Solomon, S., Lennie, P. The machinery of colour vision. Nat Rev Neurosci 8, 276–286 (2007). https://doi.org/10.1038/nrn2094
- Simunovic, M. Colour vision deficiency. Eye 24, 747–755 (2010). https://doi.org/10.1038/eye.2009.251
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
