Dünyanın dört bir yanında sıcaklıklar rekor kırarken, aşırı sıcakların en yoğun olduğu dönemlerde bile şehirlerin bazı bölgeleri durumdan çok fazla etkilenmiyor. Üstelik bu modern dünyaya özgü bir durum değil. Kentsel ısı adası etkisini, kendi lehimize nasıl çevireceğimizi öğrenelim.
Şehirler genellikle çevredeki kırsal alanlardan daha sıcaktır. Ancak şehirlerin içinde bile bazı yerleşim mahalleleri sadece birkaç kilometre uzaklıktaki diğerlerinden tehlikeli derecede daha sıcak olur. Yazın bir şehirde zaman geçirdiğinizde kaldırımdan yükselen ve binalardan yayılan kentsel ısıyı hissedebilirsiniz.
Kentsel Isı Adası Etkisi Neden Oluşur?
Kentler, üzerinde yer aldıkları doğanın topoğrafyasını, ekolojik yapısını, atmosferik özelliklerini değiştirir. Şehirler büyüdükçe, yollar ve binalar gibi yeni gelişmeler ağaçlar, göletler ve toprak gibi doğal yüzeylerin yerini alır. Yerel çevredeki bu değişim, yerel iklimde de buna karşılık gelen bir değişime neden olur. Yani şehirler farklı bir ekoloji ve atmosfer yaratır.
Ağaçlar ve diğer bitkiler gölge sağlayarak hava sıcaklığını düşürür. Bu bitki örtüsü, toprak ve suyla birlikte, buharlaşan suyun ısıyı emdiği doğal bir süreç olan “buharlaştırıcı soğutma” yoluyla yakındaki havanın soğumasına da yardımcı olur (tıpkı terin insan vücudunu soğutması gibi).
Ancak bu özelliklerin yerini alan insan yapımı yüzeyler soğutma etkisi göstermezler. Bunun yerine, daha fazla ısıyı emer ve tekrar yayarlar. Bu da çevrelerini daha sıcak hale getirir. Bu ısının çoğunun kaynağı güneş ışığı olsa da otomobil ve klima kullanımı gibi faktörler de şehirlerin ısısının artmasına neden olur.
Şehirlerin geometrisi de kentsel ısı adalarına katkıda bulunur. Yüksek yapılar arasındaki dar alanlar rüzgarı engeller ve ısıyı hapseder. Tüm bunların birleşiminde, şehirleşme oranı yüksek bölgelerin ortalama sıcaklığı çevrelerindeki kırsal bölgelerden özellikle geceleri 7 dereceye kadar daha yüksek olur.
Kentsel Isı Adasının Olumsuz Etkilerinden Nasıl Korunabiliriz?
Kentsel ısı adalarında yaşayan insanlar iklim değişikliğinin etkilerine karşı özellikle savunmasızdır. Ayrıca gezegen ısındıkça, kentsel ısı adaları bu yüksek sıcaklıkları daha da yoğunlaştıracaktır. İnsanlığın yaklaşık %70’i 2050 yılına kadar şehirlerde yaşayacağından, kentsel ısı adalarını hafifletmenin yollarını bulmak daha da acil önemlidir.
Kentsel ısı adası etkisiyle mücadele etmenin en belirgin yolu bitki örtüsünü yeniden canlandırmaktır. Şehirlerdeki yeşil alanların sayısının arttırılması, sokakların ağaçlandırılması akla gelen en basit mücadele yöntemlerindendir. Çalışmalar ağaç örtüsünü desteklemek için mevcut alanın yalnızca yarısına (sokaklar boyunca, otoparklarda ve konut bahçelerinde) ağaç dikmenin, yaz öğleden sonra sıcaklıklarını 2,8-5,6 C düşürebileceğini göstermektedir.
Uygarlıklar, şehirlerin kendilerini ısıtma ve soğutma gücünü yüzyıllardır kabul ettiler. Antik Roma’daki şehir mimarları, öğleden sonra sıcaklıklarını azaltmak için sokakların daraltılmasını istediler. Dar sokakların, doğrudan güneş ışığına maruz kalan alanı sınırlayarak havayı soğuttuğu bulundu.
Yunan Adaları’nın beyaz badanalı mimarisi uzun zamandır uygulanan bir başka stratejiyi göstermektedir. Açık renkli duvarlar ve çatılar gelen güneş ışığını yansıtarak şehirleri serinletmeye yardımcı olur. Benzer bir biçimde binalarda kullanılacak serin çatı malzemesi ve açık renkli yüzeyler de sıcaklığı düşürmeye yardımcı olabilir.
Sonuç olarak
Aşırı sıcaklıklar modern yaşamın her yönünü etkileyebilir ve sıcak hava dalgaları önümüzdeki yıllarda da ortadan kalkmayacaktır. Şehirlerin kendilerini ne ölçüde ısıtabildiklerini anlamak, insan kaynaklı küresel ısınmanın taban sıcaklığını artırmasıyla birlikte onları soğutmak için güçlü araçlar sunar. Daha serin bir şehir, daha güvenli bir şehirdir ve bunu yaratmak da toplumların elindedir.
Kaynaklar ve ileri okumalar
- Landsat zooms in on cities’ hottest neighborhoods to help combat the urban heat island effect. Kaynak site: Conversation. Yayınlanma tarihi: 19 Ağustos 2024. Bağlantı. Landsat zooms in on cities’ hottest neighborhoods to help combat the urban heat island effect
- Hibbard, Kathleen & Hoffman, Forrest & Huntzinger, Deborah & West, Tristram. (2017). Changes in land cover and terrestrial biogeochemistry.
Matematiksel, matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
