Altın Kan Neden Dünyadaki En Değerli Kan Olarak Bilinir?

Altın kan kelimesini okuduğunuz zaman aklınıza hemen tıbbi bir safsata gelmesin. Altın kan aslında dünyanın en nadir kan grubu olan Rh_null için kullanılan bir ifadedir ve bu kan şu ana kadar dünyada sadece 43 kişi de tespit edilmiştir.  

Ancak “altın kan” olarak adlandırılmasının tek nedeni düşük görülme sıklığı değildir. Rh _null kan grubu, kırmızı kan hücrelerinde tüm Rh antijenlerinden yoksundur. Bu da onu eşleşmesi zor olan diğer nadir kan türleriyle uyumlu hale getirir. Bunun sonucunda da bilimsel araştırmalar için de değerlidir.

Çoğumuz hangi kan grubuna sahip olduğumuzu meraktan, rutin tıbbi kontrollerden veya kan bağışı yoluyla öğreniriz. Ancak bir çoğumuzun yanlış bildiği şey 8 kan grubu olduğudur. Evet 8 tane yaygın olarak gözlenen kan grubu vardır. Ancak aslında daha bir çok kan çeşidi bulunmaktadır. Altın kan ise bunların içinde en nadir olanıdır.

Fakat altın kan nedir ve neden nadirdir? Ve aslında bu kana sahip olmak neden tehlikelidir? Bunu anlatmak için önce kan türlerinin sınıflandırması hakkında bilgi vermemiz gerekiyor..

Kan Naklinin Kısa Tarihi

Belgelenen ilk kan naklini 1665’te İngiliz doktor Richard Lower yaptı. Richard Lower, bir köpeğin kanını neredeyse son damlasına kadar boşalttı ve ardından bu köpeğe başka bir köpeğin kanını aktardı. Bunun sonucunda köpek iyileşti ama donör köpek öldü. Lower’ın deneyinin ardından, İngiltere ve Fransa’daki doktorlar prosedürü insanlar üzerinde denemeye hevesliydi.

Ancak herhangi bir donör için sonucun ölümcül olması muhtemel olduğu için ilk denemeler hayvanlar üzerinde oldu. Fransız doktor Jean-Baptiste Denis, 1668’de bir hastasını, ona bir kuzunun kanını naklettikten sonra kaybetti. Bu olayın bir skandal haline gelmesinin ardından da Londra’daki Kraliyet Cemiyeti kan naklini yasakladı.

Nihayetinde 19. yüzyılın başlarında, John Henry Leacock, köpekler ve kediler üzerinde yaptığı deneyler neticesinde kan nakli vericisinin ve alıcısının aynı tür olması gerektiğini tespit etti. İlk başarılı insandan insana kan nakli, 1818 yılında gerçekleşti. Ancak kan nakli halen oldukça güvensizdi. Bu durum Avusturyalı doktor Karl Landsteiner’in 1901’de kan gruplarını sınıflandırma çalışması sonucunda değişecekti.

Kan Gruplarının Keşfedilmesi

Bir hayvanın kırmızı kan hücrelerinin farklı bir hayvana verildiğinde bir araya toplandıklarını gösteren fizyolog Leonard Landois’in çalışmalarını inceleyen Landsteiner, insanlar arasında kan naklinde de benzer bir reaksiyonun meydana gelebileceğini düşündü.

Elde ettiği sonuçları 1901’de yayınlayan Landsteiner, insan kanını üç türe ayırdı. Antijenlerin kan grubuna göre farklılık gösterdiğini bulmuştu. Bir kişinin vücuduna kanı ile uyumsuz başka bir kan nakledildiğinde bu bağışıklık sisteminin tepki vermesine neden oluyordu. 1909’da A, B, AB ve O kan gruplarını sınıflandırdı ve çalışmaları nedeniyle 1930 Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü’nü aldı.

Kan Gruplarına Ne Sebep Olur?

Kanın inceliklerini kavramamız biraz zaman aldı. Ancak bugün, yaşamı sürdürmemiz sağlayan bu maddenin aşağıdaki bileşenlerden oluştuğunu biliyoruz:

• Kırmızı kan hücreleri — oksijen taşıyan ve vücuttaki karbondioksiti uzaklaştıran hücreler;
• Beyaz kan hücreleri — vücudu enfeksiyona ve yabancı maddelere karşı koruyan bağışıklık hücreleri;
• Trombositler – kanın pıhtılaşmasına yardımcı olan hücreler;
• Plazma – tuzları ve enzimleri taşıyan bir sıvı.

Her bileşenin kanın işlevinde oynayacağı bir rol vardır, ancak kırmızı kan hücreleri farklı kan gruplarımızdan sorumludur. Bu hücreler, antijen adı verilen yüzeylerini kaplayan proteinlere sahiptir ve belirli antijenlerin varlığı veya yokluğu kan grubunu belirler.  A tipi kanda sadece A tipi, B tipi sadece B tipi, AB tipi kanda her ikisi de vardır. O tipi kanda ise antijen yoktur.

Kırmızı kan hücreleri, RhD proteini adı verilen başka bir antijene sahiptir. Mevcut olduğunda, bir kan grubunun pozitif olduğu, olmadığında ise negatif olduğu söylenir. A, B ve RhD antijenlerinin tipik kombinasyonları bize sekiz ortak kan grubunu verir (A+, A-, B+, B-, AB+, AB-, O+ ve O-).

Kan naklinin gerçekleşmesi için kan gruplarının uyumlu olması gerekir. Bunun nedeni ise antijenler ve antikorlardır. Örneğin, B kan grubu birinin kanında A kan grubuna karşı savaşan antikorlar yer alır. Bu nedenle A kan grubundan biri kan verdiği anda vücudun bağışıklık sistemi harekete geçer. Devamında bu kan hücrelerini yok etmeye başlar.

Ancak, 0 negatif kan grubuna sahip insanların kanında hiçbir antijen bulunmadığı için, hangi kan grubundaki insana kan verirlerse versinler, bir bağışıklık tepkisi oluşmaz. Aynı şekilde AB pozitif kan grubuna sahip insanların kanında da her antijen mevcut olduğu için, kimden kan alırlarsa alsınlar vücuda yabancı bir antijen girememiş olur ve bağışıklık tepkisi oluşamaz.

Altın Kan Neden En Nadir Bulunan Kan Grubudur?

Yukarıda da gördüğünüz gibi 8 yaygın kan grubu vardır. Ancak başta da dediğimiz gibi bu aslında sadece bir genellemedir. Kan gruplarının detayları yukarıda aktardığımızdan daha karışıktır. Daha önce bahsedilen RhD proteini, Rh sistemindeki 61 potansiyel proteinden yalnızca birine atıfta bulunur. Kan, Rh sistemindeki 61 olası antijenin tamamından yoksunsa Rh-boş olarak kabul edilmektedir.

Bu durum kanı nadir yapmakla kalmaz, aynı zamanda mecazi anlamda altın kadar da değerli hale getirir. Bu nedenle de bu kana halk arasında altın kan denir. Bu kan, Rh sistemi içerisinde nadir kan tipine sahip biri için ‘evrensel’ kan tipidir. Bu yüzden muazzam bir yaşam kurtarma kabiliyeti bulunmaktadır. Bu kan Rh antijenlerini üreten RHD ve RHCE genlerindeki genetik bir mutasyon sonucudur.

Altın kan yani tıbbi adı ile Rh _null kan ilk olarak 1961’de Avustralyalı bir kadında tanımlandı. 2010 yılına gelindiğinde ise dünyada sadece 43 kişide var olduğu tespit edilecekti. Şu an için yalnızca dokuz aktif bağışçısı vardır. Bu yüzden de aslında altın kana sahip olmak riskli bir durumdur.

Rh-null, olası tüm antijenlerden yoksun olduğu için, ihtiyaç duyan herkese bağışlanacaktır. Ancak Rh _null, yalnızca Rh _null kan grubuna sahip kişilerden kan kabul eder. Bu nedenle de altın kan sahibi olanların bir kan nakli ihtiyacı seçenekleri son derece sınırlıdır.

Kaynaklar ve ileri okumalar:

• The Medicine Book; Dorling Kindersley Limited; ISBN-10 : 0744028361
• Rhnull, the Rarest Blood Type on Earth, Has Been Called the “Golden Blood”. Yayınlanma tarihi: 1 Ağustos 2019; Bağlantı: https://www.discovery.com/
• Golden blood: The rarest blood type in the world. Yayınlanma tarihi: 17 Ocak 2022; Bağlantı: https://bigthink.com/

Size Bir Mesajımız Var!

Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.

Matematiksel