Kan Basıncı (Tansiyon) Nedir? Bu Basınç Nasıl Çalışır?

Kalp, organlarımız arasında muhtemel en yanlış algılananıdır. Sevgimizi ifade etmek için kalp görselleri paylaşırız. Bazen de tam tersi sevgilimizden ayrıldığımızda kalbimizin kırık olduğunu dile getiririz. Evet, kalp gerçekten harikulade bir organdır. Sonucunda tüm bu övgüyü hak eder. Ancak bildiğiniz gibi kendisinin duygusal yaşantımıza hiçbir katkısı yoktur.

Aslında bu iyi bir şeydir. Çünkü onun onun dikkatini dağıtacak zamanı da yoktur. Sonucunda yapacak tek bir işi var ve bunu fevkalade iyi yapıyor. Atıyor ve vücudumuza kan pompalıyor. Vücudunuzdaki tüm damarlarımızda her gün 7500 litre civarında kan dolaşır. Kan basıncı da, kalbinizin vücudunuza bu kanı pompalamak için kullandığı kuvvetin bir ölçüsüdür.

Kalp Basıncı Nedir? Sistolik ve Diastolik Basınç Ne Anlama Gelir?

İnsanlar “tansiyonunuzu ölçmekten” bahsettiklerinde, kalbinizin vücudunuzda pompaladığı kanın gücünü temsil eden iki sayıyı kontrol etmek istedikleri anlamına gelir. Bu iki sayıya sistolik kan basıncı ve diyastolik kan basıncı denir. Kalp atışının iki aşaması sistol (kalp kasılıp kanı vücuda ittiğinde) ve diyastol (gevşediğinde ve yeniden dolduğunda) olarak bilinir.

Kan basıncı okumasındaki iki sayı ( 120/80 veya “120’ye 80”) her kalp atışında kan damarlarınızın deneyimlediği en yüksek ve en düşük basınçları ifade eder. Büyük sayı sistolik basıncı düşük olan ise diyastolik basıncı gösterir.

Dakikada 70 defa ve ortalama bir hayat boyunca en az 2.5 milyar defa kalbiniz atar. Vücudun her yerine her zaman yeterli miktarda kan sağlamak zor bir iştir. Her ayağa kalktığınızda, kanınızın yaklaşık bir buçuk litresi aşağıya doğru yerçekimi etkisiyle akar. Bunu yönetmek için bacaklarınızdaki kaslar kasıldıklarında pompa görevi görür. Sonrasında da alt vücuttaki kanın kalbe geri dönmesine yardımcı olur. Ancak kasılmak için hareket halinde olmaları gerekir. Bu yüzden düzenli olarak kalkıp etrafta dolaşmak önemlidir. Genel olarak, vücut bu zorlukları oldukça iyi yönetir.

Kan Basıncı Kategorileri

Kan basıncı sabit bir rakam değildir, vücudun bir bölümünden diğerine ve gün boyunca değişir. Aktif olduğumuz (veya aktif olmamız gereken) gün içinde en yüksek olma eğilimindedir ve geceleri en düşük noktasına ulaşır. Yüksek kan basıncı veya düşük kan basıncı değerleri, sırasıyla hipertansiyon ve hipotansiyon isimlerini alır. Bu koşulların her ikisi de elbette insan vücuduna zararlıdır. Kan basıncı kategorileri aşağıdaki gibidir.

• Normal: 90-120 arası sistolik basınç okuması ve 60-80 arası diyastolik basınç okuması
• Pre-hipertansiyon( Yüksek Tansiyon Öncesi Dönem): 120-140 arası sistolik basınç okuması ve 80-90 arası diyastolik basınç okuması
• Yüksek tansiyon: 140-180 arası sistolik basınç okuması ve 90-100 arası diyastolik basınç okuması
• Hipertansif kriz: Bir kişinin sistolik basıncı 180’i aşarsa veya diyastolik basınç 100’ü aşarsa, acil tıbbi müdahale gerektiren bir aşamadır. Kan basıncı 180’i geçtiğinde, ölüme yol açabilecek inme, kalp yetmezliği veya böbrek yetmezliği riski vardır.

Yüksek Tansiyon Zararları Nelerdir?

• Arterlerin sertleşmesi. Atardamarlarınızın içindeki basınç, arterlerin duvarlarını hizalayan kasların kalınlaşmasına ve böylece geçişin daralmasına neden olabilir. Bir kan pıhtısı kalbinize veya beyninize kan akışını bloke ederse kalp krizi veya felç meydana gelebilir.
• Büyümüş kalp. Yüksek tansiyon, kalbinizin çalışma miktarını artırır. Ağırlık ile egzersiz yaptığınızda kaslarınızın gelişmesi gibi, kalbiniz de fazladan iş yükünü karşılamak için büyür. Kalbiniz ne kadar büyükse, oksijen açısından zengin kanı o kadar çok ister, ancak uygun kan akışını sürdürmek için o kadar az yeteneklidir. Sonuç olarak, kendinizi zayıf ve yorgun hissedersiniz ve fiziksel aktivitede zorlanırsınız. Tedavi olmazsanız kalp yetmezliğiniz daha da kötüleşir.
• Böbrek hasarı. Uzun süreli yüksek tansiyon, kan akışı etkilenirse böbreklerinize zarar verir.
• Göz hasarı. Şeker hastalığınız varsa, yüksek tansiyon gözünüzün retinasındaki küçük kılcal damarların kanamasına ve bu durum körlüğe yol açabilir.

Sağlıklı bir kan basıncını korumak için doymuş yağ ve sodyum içeriği yüksek olmayan bir beslenme tercih etmek gerekir. Ayrıca kilonuzu da yakından izlemelisiniz, ama en önemlisi, koltuktan kalkın ve hayatınıza biraz egzersiz katmalısınız. Kan basıncı hakkında bu bilgileri öğrendikten sonra hayvanlar aleminde bu durumun nasıl bir seyir halinde olduğunu merak edebilirsiniz.

Kara memelileri söz konusu olduğundan en yüksek kan basıncına sahip olan zürafadır. Zürafanın tansiyonu (280/180 mm Hg) kadardır ve bu değerler insanlarda bulunanın iki katıdır. Bunun nedeni aslında son derece mantıklı. Bir zürafanın kalbi cüssesine göre oldukça küçüktür ve bu kalp son derece uzun bir boyuna kan pompalamak zorundadır.

Kaynaklar ve İleri okumalar:

• How blood pressure works; Bağlantı: https://ed.ted.com
• Blood pressure; Bağlantı; https://en.wikipedia.org/wiki/Blood_pressure
• Understanding Systolic and Diastolic Blood Pressure; Yayınlanma tarihi: 22 Ocak 2022; Bağlantı: https://www.verywellhealth.com/

Size Bir Mesajımız Var!

Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.

Matematiksel