Kafamız bir biçimde koparsa kesin olarak kısa süre içinde bir çok nedenden ötürü ölürüz. Bunu hepimiz biliyoruz. Ancak bazı hayvanlar mesela hamam böcekleri ve hatta meşhur bir tavuk, kafa olmadan da bazı canlıların hayatta kalabileceğini bizlere gösteriyor.
Öncelikle hamam böcekleri ile başlayalım. Dirençleriyle ün salmış hamam böcekleri, genellikle bir nükleer savaştan sağ çıkma olasılığı en yüksek olan canlılar arasında anılır. Nükleer savaştan kesin sağ çıkacakları kısmı belirsiz olsa da çok da hoşlanmadığımız hamam böcekleri aslında gerçekten süper hayvanlardır. Çünkü bu canlılar kafaları olmadan haftalarca yaşayabilmektedir.
Oysa ki bir insanın başının kesilmesi durumunda ölmemesi mümkün değildir. Sonuçta insanlarda başın kesilmesi kan kaybına ve kan basıncında düşüşe neden olur. Bu da oksijenin hayati dokulara taşınmasını engeller. Ek olarak, insanlar ağızlarından veya burunlarından nefes alırlar ve beyin bu kritik işlevi kontrol eder. Baş kesildiğinde ise beyin ile bağlantı koptuğu için hayatta kalmak mümkün olmaz. Tam da bu arada mini bir miti hatırlayalım.
Bildiğiniz gibi ünlü kimyacı Antoine-Laurent de Lavoisier devrim görmüş bir bilim insanıdır. 1789’da yayınladığı Traité Élémentaire de Chimie (Temel Kimya İncelemesi) adlı yapıtı fizikte Newton’un ünlü Princiapa’sına eş sayılır.
Lavoisier Başı Kesildikten Sonra Göz Kırpmış mıydı?
Lavoisier’i unutulmaz yapan bir özelliği de nesnelerin kimyasal değişimlerini ölçmede gösterdiği olağanüstü duyarlılıktı. Bu özelliği onun “Kütlenin Korunumu Yasası” diye bilinen çok önemli bilimsel bir ilkeyi ortaya koymasını sağlamıştır. Bu simyanın günümüz kimyasına dönüşümünde önemli bir adımdır. İkinci devrim ise elbette kellesini kaybetmesine neden olan Fransız İhtilalidir.
Günümüzde sosyal medyada sıklıkla rastladığımız hikaye kendisinin idamı ile ilgilidir. İdam edileceğini öğrenen Lavoisier, matematikçi Lagrange’i çağırır. “Kellem giyotinden sepete düştüğünde gözlerime bak; eğer iki kere kırpıyorsam, insan kafası kesildikten sonra bir süre daha beyninin düşünmekte olduğunu anlarsınız” der.
Lavoisier’nin kafası kesildikten sonra sepete düşer ve iki kere göz kırpar. Elbette bu bir efsanedir. Bu göz kırpma olayı ilk kez 1990’da bir internet sayfasında ortaya atılmıştır. Saygın biyografilerde yer almamaktadır. Detayları burada okuyabilirsiniz: Modern Kimyanın Mucidi Antoine Lavoisier ve Kellesinin Hikayesi. Şimdi hamam böceklerine geri dönebiliriz.
Kafası Kopan Hamam Böceği Nasıl Hayatta Kalabiliyor?
Hamam böcekleri insanlarla aynı tür dolaşım sistemine sahip değildir. Kanın insan kan damarlarından oluşan geniş ağda ve özellikle küçük kılcal damarlarda yolunu bulabilmesi için, makul miktarda basıncın korunması gerekir. Ancak hamam böceklerinde bu küçük kılcal damarlar yoktur. Bu nedenle kan basınçları çok daha düşüktür. Kafalarını kestikten sonra, çoğu zaman boyunları sadece pıhtılaşma ile kapanacaktır.
Ayrıca bir hamam böceğinin beyni nefes alıp verme işlevini kontrol etmez. Oksijen vücutlarının özel yapısı sayesinde direk dokulara iletilmektedir. Hamamböcekleri ayrıca poikilotermiktir yani soğukkanlıdır. Sonuç olarak, kendilerini ısıtmak için enerji harcamazlar. Bu nedenle insanların ihtiyaç duyduğundan çok daha az yiyecekle geçinebilirler. Kısacası başlarının kopması aslında onların yaşamını sürdürmeleri için bir engel teşkil etmez.
Ayrıca işin ürkütücü kısmı, bir hamam böceğinin başının kesilmesinden kafası da canlılığını bir kaç saat boyunca sürdürür. Tüm bu anlattıklarımız gereksiz ve sevimsiz gelse de bilim insanları başsız hamam böceği vücutları ve vücutsuz hamam böceği kafaları ile birçok deney yaptılar. Böcek nöronlarının nasıl çalıştığını anlamaya çalıştılar.
Sonuçta başsız bir hamam böceğinin türünün en zekisi olmasa da bir süre daha hayatta kalacağı defalarca doğrulandı. Aslında başları olmadan yaşayan hayvanlardan bahsedildiğinde, hamam böceklerininkinden çok daha ilginç bir hikaye daha vardır.
18 Ay Kafasız Yaşayan Tavuk
Bir tavuk kafası olmadan ne kadar yaşar dersiniz? Cevap 18 ay. Görselde gördüğünüz tavuğun adı Mike olarak bilinmektedir. 10 Eylül 1945 tarihinde Mike’ın beş buçuk aylık kısa yaşamını çekilmez hale getirecek bir şey oldu. O gün Mike’ın sahipleri Llyod ve Clara Olsen, kümesteki hayvanların bir kısmını kesmenin zamanı geldiğine karar verdiler. Bu niyetle kümese geldiler. Sıra Mike isimli tavuğa geldi. Bıçak indi. Tavuğun kafası kesinlikle kopmuştu.
Kafası kopmuş bir tavuğun birkaç dakikadan fazla yaşamayacağını da herkes bilir. Ancak bu durum Mike için geçerli değildi. Kafası yerde dururken o sorunsuz bir şekilde ayakta durup hiçbir şey olmamış gibi dolanmaya başladı.
Lloyd onu besleyip ne kadar hayatta tutabileceğini görmeye karar verdi. Açık olan yemek borusundan bir göz damlalığıyla öğütülmüş yem ve sudan oluşan bir karışım vererek Mike’ı besledi. Mike ölmek yerine günler geçtikçe kilo almaya başladı.
Bu esnada zavallı tavuk diğer tavukların yaptığı her şeyi yapabilmekteydi. Mike olmayan kafasındaki tüyleri, olmayan gagasıyla yolmaya bile çalışıyordu. Görünüşe göre, vücudunun önemli bir kısmının eksik olduğunun farkında bile değildi. Sonunda Mucize Mike ünlü oldu. Amerika’nın tüm batı yakasını baştan aşağı turladı. Kafası da bir konserve kavanozunda Mike’la birlikte seyahat ediyordu. O kadar popüler oldu ki sahibi kısa zamanda bu işten küçük bir servet elde etti.
Kafasız Yaşayan Tavuk Neden Ölmemişti?
Kısa zaman sonra konu bilim insanlarının ilgisini çekti. Mike’ı incelediler ve Bay Olsen’in tavuğun kafasını koparırken pek başarılı bir iş çıkarmadığını gördüler. Kafanın çoğu kopmuştu ancak bıçak şah damarını ıskalamıştı ve bir pıhtı da Mike’ın kan kaybından ölmesini önlemişti.
Tavuğun reflekslerinin birçoğu, büyük ölçüde sağlam kalmış olan beyin sapından kaynaklanıyordu. Mike aynı zamanda birçok hayvan sever dernek tarafından da incelendi ve bu süreçte acı çekmediği açıklandı.
Mike’ın en çok karşılaştığı sorun, kendi sümüğü yüzünden nefes alamayışıydı. Olsenler sümüğü çekmek için şırınga kullanıyorlardı. Fakat bir gün Olsenler, şırıngayı önceki gün gösteri yaptıkları alanda unuttular. O gece Mike boğularak ölecekti. Mike ölse de efsanesi yaşamaya devam etti.
17 Mayıs 1999’da, Mike’ın memleketi Fruita’da, ilk ‘Kafasız Yaşayan Tavuk Mike Günü’ düzenlendi. Günümüzde halen her yıl Mayıs ayında Headless Chicken festivali düzenlenmeye devam ediyor. Tavuklardan bahsetmişken göz atmak isteyebilirsiniz: Tavuk mu Yoksa Yumurta mı? Hangisi Önce Gelir?
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- Does the head remain briefly conscious after decapitation (revisited)?; yayınlanma tarihi: 12 Haziran 2018; Bağlantı: https://www.straightdope.com/
- Can a Cockroach Live without Its Head?; yayınlanma tarihi: 1 Kasım 2007; Bağlantı: https://www.scientificamerican.com/
- Can a Severed Head Live On?; Yayınlanma tarihi: 27 Ağustos 2013; Bağlantı: https://www.livescience.com/39219-can-severed-head-live.html
- The chicken that lived for 18 months without a head; yayınlanma tarihi: 10 Eylül 2015; Bağlantı: https://www.bbc.com
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
