June Almeida: Koronavirüsü Keşfeden Bilim İnsanı

Dr. June Almeida tarafından yapılan buluşlardan belki de en önemlisi günümüze de damga vuran SARS grubu ve COVID-19 virüslerinin de ait olduğu koronavirüs ailesinin keşfidir.

COVID-19 ile pek çoğumuz tarafından adı yeni duyulan bu sevimsiz koronavirüs ailesi, aslında onun sayesinde 1960’lı yılların ortalarından itibaren bilim insanlarının çalışma alanına dâhil edildi.

June Almeida Kısa Hayat Hikayesi

June Almeida, 5 Ekim 1930 tarihinde İskoçya’da dünyaya gelir. Akademik anlamda başarılı bir öğrenci olmasına rağmen maddi imkânsızlıklar yüzünden 16 yaşında okulu bırakır. İlk önce Glasgow Kraliyet Hastanesinde daha sonra St. Bartholomew Hastanesinde histopatoloji (dokuları mikroskobik yöntemlerle inceleme) teknisyeni olarak işe başlar.

Burada çalışırken Venezuelalı bir ressam olan Enriques Almeida tanışır ve evlenir. Evliliğinin ardından Kanada’ya göç eder ve Toronto’daki Ontario Kanser Enstitüsü’nde elektron mikroskopi teknisyeni olarak işe başlar.

Kanada, İngiltere gibi akademik kariyer anlamında tutucu bir yapı sergilemediğinden enstitü görevi esnasında viral yapılarla ilgili çalışmalarını yayınlama fırsatı bulur. Yayınları ile St. Thomas Hastanesi Tıp Fakültesi Mikrobiyoloji Bölümü Başkanı olan Profesör Anthony P. Waterson‘ın ilgisini çeker. Waterson Londra’ya geri dönmesi için Almeida’ya teklifte bulunur.

Almeida geri döner ve İngiltere’de yaptığı çalışmalarla 1970 yılında Bilim Doktoru (DSc) unvanına layık görülür. Çalışma arkadaşları tarafından mesleğine âşık, kıdeme ya da unvana bakmaksızın tüm meslektaşlarıyla iletişim kurabilen saygı ve sevgi dolu biri olarak tanımlanan Almeida, mesleğinin en iyilerinden biri olmasının yanında pek çok virolog da yetiştirir.

Eski bir virolog olan Phillip Samuel Gardner ile ikinci evliliğini 1982 yılında yapar. 1985 yılında ise eşiyle birlikte emekli olmaya karar verirler. Emekli olmasına rağmen mesleğinden vazgeçemeyen Almeida, yine de yeni yaşantısına yoga eğitmenliği ve Çin restorasyonu alanında kendini geliştirerek uyum sağlar. Almeida, 1 Aralık 2007 tarihinde geçirdiği kalp krizi sonucu aramızdan ayrılır.

June Almeida’nın Çalışmaları

1940’lı yıllardan itibaren elektron mikroskobu (EI) tarafından virüse özgü antikorların gözlemlenmesi üzerine yapılan çalışmalara Almeida ve ekibi tarafından 1960’lı yıllarda hız kazandırılır. 1963 yılında Almeida, immün elektron mikroskopi – bağışıklık elektron mikroskopisi (IEM) tekniğini geliştirip kullanmaya başlar. Sonrasında da viroloji alanında önemli buluşlara imza atar.

Aynı yıl Toronto’daki Ontario Kanser Enstitüsü’ndeyken kanser hastalarının kanında bulunan virüs benzeri parçacıklar üzerine yapılan ve Science dergisinde yayınlanan çalışmanın üç yazarından biri olur.

Çalışma alanını -1964 yılında Londra St Thomas Hastanesi Tıp Fakültesi’ndeyken bağışıklık elektron mikroskobu kullanarak- Hepatit B ve soğuk algınlığına sebep olan virüsler üzerine genişletir. Hepatit B virüsünün yapısında, biri partikül yüzeyinde diğeri de iç tarafında olmak üzere iki farklı bileşenin olduğunu keşfeder.

Bu keşfi ise Hepatit B aşısının gelişiminin yolunu açar. İki yıl sonra araştırma grubu direktörü David Tyrrell ve ekibiyle birlikte doku kültürlerinde hastalığa yol açan rinovirüslerin varlığının keşfi üzerine çalışırlar.

1967 yılına gelindiğinde bu teknik ile kızamıkçık (rubella) virüsünün görselleştirilmesini ilk kez yapar. Aslında bilim dünyası tarafından rubella virüsü tanınıyordur; ancak virüsü ilk kez görüntüleyen Almeida olur. Sadece kızamıkçık virüsünün değil hayvanlar ve insanlardan alınan örneklerle pek çok virüsün tespitini sağlar.

Kliniksel olarak David Tyrrell ve ekibiyle geliştirdikleri yeni teknikleri kullanma başarısı sayesinde viroloji alanı büyük gelişme kaydeder. Akut solunum yollarında hastalıklara sebep olan virüsler üzerine buluşları olur. Bu buluşlardan belki de en önemlisi günümüze damga vuran SARS grubu ve COVID-19 virüslerinin de ait olduğu koronavirüs ailesinin keşfidir.

Koronavirüs Ailesinin Keşfi

1960 yılında yatılı okulda kalan bir öğrencinin burun kanamasından elde edilen ve özellikle B814 virüsü taşıdığı bilinen bir örnek, rutin hücre kültürü taramasında görüntülenmeye çalışılırken büyütülemez. Tyrrell, organ kültürlerinde virüsü büyütmeyi kendi tekniğiyle başarır.

Almeida’ya örnekler göndererek bunların elektron mikroskopları ile görülüp görülemeyeceğini sorar. Gönderilen görüntüleri inceleyen Almeida, biri tavuklarda bronşite bakarken ve ikincisi farelerde hepatit karaciğer iltihabı çalışırken daha önce iki benzer virüs gördüğünü hatırlar.

İki çalışması hakkında da birer makale yazmasına rağmen makaleleri reddedilmiştir. Editörler, görüntülerin sadece grip virüsü partiküllerinin kalitesiz resimleri olduğunu düşünmüşlerdir. Tyrrell’ın örneğiyle, Almeida yeni bir virüs grubuna baktıklarından emin olur.

Yani Almeida bu virüslerin sadece görüntülerini üretmeyi başarmakla kalmaz. Aynı zamanda ilk insan koronavirüsü olarak bilinen virüsü de tanımlar. Tyrrell ve Almeida, St Thomas’da görevli olan Tony Waterson ile birlikte bu virüse, onu çevreleyen yuvarlak taç benzeri çıkıntılar nedeniyle koronavirüs adını verirler.

Yaptıkları keşif ilk duyulduğunda kabul edilmeyecektir. Bulguların başarısı bir kaç yıl sonra nihayet kabul görür. Sonucunda da 1965 yılında İngiliz Tıp Dergisi‘nde açıklanır. Almeida’nın görüntülerinin ilk fotoğrafları iki yıl sonra Genel Viroloji Dergisi‘nde yayınlanır.

ABD hükümeti tarafından kendisiyle çalışmak üzere görevlendirilen virolog Dr. Albert Kapikian‘a bağışıklık elektron mikroskopisi (IEM) tekniğini öğretir. Devamında Kapikian’ın günümüzde “kuş kusma hastalığı-Norovirüs” olarak bilinen virüs çeşidini keşfetmesini sağlar.

1979 yılında Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) için laboratuvarlarda hızlı viral teşhisi sağlayacak teknikleri anlatan bir kılavuz hazırlar. Bununla birlikte, emekliliğine rağmen 1980’lerin sonlarında, insan immün yetmezlik virüsüne (HIV)  ait ilk gerçek görüntüleri yayınlayarak St Thomas Tıp Fakültesine danışman olarak geri döner.

Sonuç Olarak;

Dr. June Almeida’nın adı kötü bir olay vesilesiyle olsa da artık biliniyor. Keşke insan türü, başta akademi dünyasında olmak üzere pek çok alanda görmezden gelinen kadınların hikâyelerini, başarılarını, çalışmalarını, emeğini göz ardı etmese…

Kaynakça:

• Almeida [née Hart], June Dalziel. (Erişim Tarihi: 23.04.2020); https://www.oxforddnb.com/
• Almeida J. June Almeida (née Hart). BMJ. 2008 Jun 28;336(7659):1511. doi: 10.1136/bmj.a434. PMCID: PMC2440895.
• Coronavırus Coverage. (Erişim Tarihi: 23.04.2020); https://www.nationalgeographic.com/

Size Bir Mesajımız Var!

Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.

Matematiksel