Uzun boylu insanlar daha mı fazla maaş alıyor? İnsanlar giderek daha da uzuyor mu? Boyumuz genlerimiz tarafından önceden mi belirleniyor? En dikkat çekici özelliğimiz olan boy hakkında neyin doğru neyin yanlış olduğunu öğrenin.
1-İnsan boyu en fazla ergenlikte uzar ( Yanlış)
Ergenlik çağında hem kız hem de erkek çocuklar birkaç ay gibi kısa bir sürede hızla büyüyebilirler. Ancak en hızlı büyüdüğümüz yıllar bunlar değildir. Büyüme eğrileri, boy uzunluğunun çocuktan yetişkinliğe doğru sürekli arttığını ortaya koymaktadır. Ayrıca büyümenin yaşamın ilk yıllarında en yoğun olduğu açıktır.
Yeni doğmuş bir bebek ortalama 50 cm uzunluğunda doğar. Sonraki dört yıl içinde genellikle bu uzunluğun iki katından fazla, yaklaşık 105 cm’ye ulaşır. Büyüme zirveye ulaştıkça, çocuklar yılda 20 cm veya daha fazla büyüyebilirler. Bu, ergenlik dönemine göre çok daha hızlı bir artıştır. 14 yaş civarındaki erkek çocuklarda büyüme hızı yılda yaklaşık 10 cm kadardır. Bu da önemlidir ancak bebeklerin oranından daha düşüktür. Kızlar da ergenliğe bağlı olarak hızlı bir büyüme yaşarlar, ancak bu yılda 8-9 cm büyüyebilecekleri 12 yaş civarında zirveye ulaşır.
2-İnsan boyu yetişkinlikten sonra da uzar ( Yanlış)
Bazı insanlar boylarından hoşlanmazlar ve daha uzun olmayı isterler. Sağlıklı bir yaşam tarzı sürdürmek büyümeyi destekleyebilirken, tamamen yetişkin bir insanın boyunu uzatmak için yapabileceği pek bir şey yoktur. Çoğu insan için, kemiklerdeki büyüme plakalarının kapanması nedeniyle 18 ila 20 yaşlarından sonra boy artmayacaktır. Birçok kişi çeşitli aktivitelerin boyunuzu uzattığını iddia edebilir. Ne yazık ki bu iddiaları destekleyecek iyi bir kanıt yoktur. Çeşitli aktiviteler boyda küçük değişimlere neden olabilir ancak bu etki kalıcı olmayacaktır.
Yetişkinler boylarını uzatmak için pek bir şey yapamasalar da yaşa bağlı boy kaybını önlemek için adımlar atabilirler. Bir kişi 30 yaşına geldikten sonra, osteoporoz, omurganın sıkışması ve diğer nedenlerden dolayı her on yılda bir yaklaşık 1 cm. boy kaybeder. Bunun için boy uzatmaktan ziyade kişinin genel sağlık koşullarını iyileştirmesi, sağlıklı beslenmesi ve mevcut boyunu koruması daha önemlidir.
3-İnsan boyunu genlerimiz belirler ( Kısmen Doğru)
2022’de boy ve genetiğe ilişkin dünyanın en kapsamlı çalışmasının sonuçlarını yayınladı. Bilim insanları, genlerin boyla bağlantılı rolünü belirlemek için 20 yıllık bir süre boyunca neredeyse 5,5 milyon insanın DNA’sını karşılaştırdı. Genel olarak genlerimizin boyumuzun yaklaşık %80’ini belirlediğini buldular. Geriye kalan %20’yi ise çevresel faktörler belirliyordu.
Yani iki çocuk benzer ortamlarda büyüyorsa, genler en önemli belirleyici faktör olacaktır. Ancak biri yeterli yiyeceğe erişemeden büyürken diğeri sağlıklı besleniyorsa, genler artık kimin daha uzun olacağına dair kesin bir cevap sağlayamaz.
Son çalışmada DNA’mızda boyu etkileyen ve genetik materyalimizin yaklaşık %20’sine dağılmış en az 12.000 konum tespit edildi. Bunun anlamı da şudur. Benzer ortamlarda iki çocuk olsa bile, boy birçok farklı gen tarafından belirlendiğinden, genlere dayalı olarak nihai boyu hesaplamak çok zordur.
4-Hızlı büyüme sırasında büyüme sancıları ortaya çıkar ( Yanlış)
3-12 yaş arası çocuklarda büyüme ağrısı olarak da bilinen ağrılar periyodik olarak ortaya çıkar. Ağrı genellikle geceleri özellikle bacakları etkiler ve birkaç saat sonra azalır. Ağrının derecesi değişiklik gösterir ve aslında çoğu çocuk bunu hiç hissetmez. Ancak kimileri ise bundan çok şikayetçidir.
Ağrı eskiden kemik büyümesinin bir sonucu olarak kabul edilirdi. Buradaki fikir, hızlı büyüyen kemiklerin tendonları ve kasları çekerek ağrıya neden olmasıydı. Günümüzde bilim insanları ağrının büyümeyle bir ilgisi olduğuna inanmıyor çünkü vücudun özellikle hızlı büyüdüğü dönemler sırasında ortaya çıkmıyor.
Ağrının kesin nedeni bilinmiyor ancak çeşitli teoriler var. Bunlardan biri, ağrının çocuğun gün içinde özellikle aktif olması, kas ve tendonlarını çok kullanması nedeniyle ortaya çıkmasıdır. Diğer bir olasılık ise büyüme ağrılarının ağrı eşiğinin düşük olmasından kaynaklanıyor olmasıdır. Son olarak bazı uzmanlar, ağrının huzursuz bacak sendromu olarak bilinen bir durumla ilişkili olduğuna inanmaktadır.
5-Uzun boylu insanlar daha çok para kazanıyor ( Doğru)
Bir dizi araştırmaya göre, uzun boylu insanlar gerçekten de kısa boylu insanlara göre daha yüksek eğitimli oluyor ve daha fazla para kazanıyor. ABD ve İngiltere’de yapılan bu araştırmaların sonuçları, büro işi yapan ve yüksek eğitimli olan erkek ve kadınların, bedensel işlerde çalışan erkek ve kadınlardan ortalama 3 cm daha uzun olduğunu gösteriyor. Bu 3 cm’lik boy farkı da yine uzun boyluların lehine olan %1,4-2,9’luk ücret farkıyla da ilişkilendirildi.
Bu tür farklılıkların kesin nedeni henüz tam olarak belirlenmemiştir. Bir teoriye göre, uzun boylu insanların göreceli başarısı daha yüksek özgüvenden kaynaklanmaktadır. Bir teori ise bunun kısa boylu kişilere yönelik ayrımcılıktan kaynaklandığını ileri sürüyor.
Üçüncü bir teori ise uzun boylu insanların daha zeki olduğunu yönünde. Kulağa biraz rahatsız edici gelse de boy ile zeka arasında bir bağlantı olduğunu gösteren çeşitli analizler mevcut. Hem boy hem de zeka, çocukluktaki sağlıklı beslenmeden etkilendiği için bunun temelinin aynı olduğu düşünülüyor.
6- Atalarımızdan daha uzunuz ve insan boyu giderek uzuyor ( Hem doğru hem yanlış)
Eski atalarımızın modern insanlardan çok daha kısa olduğu sıklıkla düşünülür. Ancak İsrail’den gelen yaklaşık 100.000 yıllık kemikler bunu çürütüyor. Anlaşılan bir zamanlar ortalama erkekler 185 cm ve kadınlar 170 cm uzunluğunda idi. Dolayısıyla insanların evrim tarihimiz boyunca istikrarlı bir şekilde uzadığı fikri doğru değil. Bunun yerine yol boyunca belirgin bir dalgalanma yaşandı.
Atalarımızın ortalama boyu bir noktada azaldı. Daha sonra bin yıl boyunca 160-170 cm’de oldukça sabit kaldı. Ancak 150 yıl önceki sanayi devrimi ile birlikte düzenli olarak yeniden artmaya başladı. Çünkü yaşam, sağlık ve beslenme standartları da önemli ölçüde iyileşti.
Avrupa’da yapılan bir analize göre, askerlik hizmetinden sorumlu Hollandalı erkeklerin boyu 1858’de ortalama 163 cm iken, 1997’de 184 cm’ye çıktı. Ancak, en azından birçok batı ülkesinde, boydaki artış artık azalıyor gibi görünüyor. Hollanda’da yapılan çalışma, boyun 1997 ile 2009 yılları arasında sabit kaldığını gösteriyor
7-Büyüme hormonları çocukları daha uzun yapar ( Hem doğru hem yanlış)
Tüm çocukların yaklaşık %2,5’inde “boy kısalığı” adı verilen bir durum vardır, bu da onların akranlarının ortalamasından önemli ölçüde daha kısa olduğu anlamına gelir. Kısa boy genellikle kalıtsaldır ancak nedenleri farklılık gösterir ve bazı çocuklarda da büyüme hormonu eksikliğinden kaynaklanır.
Bu hormon normalde beynin altında yer alan hipofiz bezinde üretilmektedir. Buradan kana karışarak hem kemiklere hem de karaciğere yayılır. Karaciğerde kemik büyümesi için önemli olan daha fazla büyüme faktörünün oluşumunu uyarır. Çocuklarda hormon eksikliği olduğunda, ebeveynler ve doktorlar genellikle onları düzenli aralıklarla enjekte edilen yapay büyüme hormonlarıyla tedavi etmeyi tercih eder.
Birçok çalışma, ortalamaya daha yakın ve ebeveynlerin boyuna uyum sağlayan bir boya ulaşmak için en iyi dozu araştırdı. Sonuç bize şunu gösterdi. Büyüme hormonları bazı durumlarda boyu uzatır ancak bu çocuklar yine de ortalamadan kısa kalır. Bazı kısa boylu çocuklarda büyüme hormonu eksikliği yoktur, dolayısıyla yapay hormon tedavisinin etkisi daha sınırlıdır.
Kaynaklar ve ileri okumalar
- Nakamoto JM. Myths and variations in normal pubertal development. West J Med. 2000 Mar;172(3):182-5. doi: 10.1136/ewjm.172.3.182. PMID: 10734809; PMCID: PMC1070801.
- Your Height Has A Big Impact On Your Salary. New Research Seeks To Understand Why. Kaynak site: Forbes. yayınlanma tarihi: 16 Nisan 2020. Bağlantı: Your Height Has A Big Impact On Your Salary. New Research Seeks To Understand Why
- Scientists Uncover Nearly All Genetic Variants Linked to Height. Yayınlanma tarihi: 12 Ekim 2022. Bağlantı: Scientists Uncover Nearly All Genetic Variants Linked to Height
- Is It Possible to Increase Your Height After 18? Kaynak site: Healthline Bağlantı: Is It Possible to Increase Your Height After 18?
Matematiksel
