Sahtekar Gibi Hissediyorsanız Sorun Imposter Sendromu Olabilir!

Charles Bukowski, ‘Dünyanın sorunu, akıllı insanlar şüphelerle doluyken, aptalların özgüvenle dolu olması.’ der. Bu durum psikoloji de Imposter sendromu ( İng: impostor syndrome) diğer adı ile sahtekarlık sendromu olarak adlandırılır.

İş yerinizdeki ya da okuldaki ilk gününüz. Sonunda uzun zamandır beklediğiniz şeye kavuştunuz. Ancak kendinizi huzursuz hissediyorsunuz. Ya aslında bu işi/okulu hak etmediyseniz? Ya size verilen sorumlulukların altından kalkamazsanız?

Imposter sendromu kişinin sürekli yetersiz olduğu hissidir. Bu kendinden şüphe duyma duyguları, kişinin yetkinliği ve başarılarına ilişkin kanıtlar karşısında bile varlığını sürdürür. Bu sendrom sorunlarını taşıyan kişiler yetenek ya da nitelikleri sayesinde değil sadece şans sayesinde başarılı olduklarını düşünürler. Kazandıkları başarıların farkına varamayan ve bu sendroma yakalananlar kendilerini ‘entelektüel hırsız’ gibi hissederler.

Bu sendrom ilk olarak 1978’de psikolog Pauline Clance ve Suzanne Imes tarafından tanımlandı. Kendileri çalışmalarında, başarılı olan ama yine de kendilerinin entelektüel sahtekarlık yaptığını hisseden 150 kadını inceledi. Bu kadınların tamamı araştırmacıyla terapi görüyordu. Kadınlarla yaptıkları görüşmelerden Clance ve Imes, erken dönem aile dinamiklerinin ve toplumsal cinsiyet rolü stereotiplerinin sahtekarlık sendromunun gelişimine katkıda bulunduğunu bulacaktı.

Orijinal çalışmadan bu yana psikologlar, sendrom hakkındaki araştırmalarını genişletti. 2020’de yayınlanan, imposter sendromuna ilişkin 62 ayrı çalışmanın sistematik incelemesi, profesyoneller arasında hem erkeklerin hem de kadınların sahtekarlık sendromundan etkilendiğini ve bunun stresin, kaygının, tükenmişliğin artmasına ve iş tatmininin azalmasına yol açabileceğini ortaya çıkardı.

Impostor Sendromuna Ne Sebep Olur?

Aslında bunun için tek bir cevap yok. Bazı uzmanlara göre bu durum kişilik özellikleriyle ilgili olabilir. Bazıları da aileye odaklanıyor. Çocukken notlarının anne babası için hiçbir zaman yeterince iyi olmadığını veya kardeşlerinin ondan her daim daha başarılı olduğunu düşünen çocuklar yetişkinlikte bu tür kalıcı etkilere maruz kalabiliyor. Bu içselleştirdiğimiz fikirler zaman içinde kendine devam ettiren bir döngü haline geliyor.

Bu sendromun oluşmasında çevresel koşullar da etkili olabiliyor. Kişi kendini bulunduğu çevreye ait hissetmeyebiliyor. Kendimize benzeyen ne kadar çok kişi etrafımızda olursa, o kadar güvenli hissediyoruz. Bunun tersi durumlarda da kendimiz hakkında bazı yargılar geliştirebiliyoruz. Bu konuyla ilgili yapılan bir çalışma sonucunda araştırmacılar, sahtekârlık duyguları yaşayan insanlarda bazı kalıplar belirlemiş.

Buna göre sahtekarlık sendromundan muzdarip olan birçok katılımcının gerçekçi olmayan mükemmeliyetçi eğilimleri olduğu anlaşılmış. Bu kendileri için son derece yüksek beklentiler belirlerler ve hedeflerinin % 99’unu karşılasalar bile başarısızlık hissedeceklerdir. Herhangi bir küçük hata, kendi yetkinliklerini sorgulamalarına neden olacaktır.

Aynı zamanda Nevrotiklik (duygusal istikrarsız) ölçümlerinde daha yüksek puan alan ve vicdanlılık (organize ve sorumlu olmayla ilişkili bir özellik) ölçümlerinde daha düşük puan alan bireylerin, imposter sendromu yaşama olasılıkları da daha yüksek olarak gözüküyor.

Gerçekçi olmayan beklentiler ise yinelenen bir kalıp olarak karşımıza çıkıyor. Başarılı insanlar genellikle kendileri için yüksek standartlar belirlerler. Ancak bazen bu standart o kadar yüksektir ki başarısız olmaları kaçınılmazdır. Bu nedenle de sahtekarlık sendromundan muzdarip kişiler genellikle başarısızlık korkusu da taşırlar.

Imposter Sendromu İle Baş Edebilmek İçin

Imposter sendromu duygularının üstesinden gelmenin ilk adımlarından biri, düşünceleri kabul etmekle başlıyor. Ayrıca, hissettiklerinizi güvendiğiniz kişiler ile paylaşmak da yararlı olacaktır. Başkalarının da sizinle benzer sorunlar yaşadığına şahit olmanız duygularınızın daha olağan gelmesini sağlayacaktır.

Sorun gerçekten günlük hayatınızın akışını etkileyecek bir boyuta vardıysa elbette konu hakkında profesyonel yardım almayı da düşünebilirsiniz. Sonucunda çoğu insan dönem dönem kendisi hakkında şüpheye düşebilir. Bu normal bir durumdur. Önemli olan bu şüphenin eylemlerimizi kontrol etmesine izin vermemektir.

Özetle, kendinize inanın ve işinizi tüm kalbinizle yapın. Ancak, hatalar kaçınılmaz olarak gerçekleştiğinde, sorumluluk alın ve kendinize karşı nazik olun. Kontrol edebileceğiniz şeyleri sahiplenin ve kontrol edemediğiniz şeyleri bırakın! Yazının devamında göz atmak isterseniz: Theseus’un Gemisi: Ne Kadar Değişirsek Aynı Olmaya Devam Ederiz?

Kaynaklar ve İleri Okumalar:

• How to banish impostor syndrome; Bağlantı: https://www.sciencemag.org/
• Clance, P. R., & Imes, S. A. (1978). The imposter phenomenon in high achieving women: Dynamics and therapeutic intervention. Psychotherapy: Theory, Research & Practice, 15(3), 241–247. https://doi.org/10.1037/h0086006
• Yes, Impostor Syndrome Is Real. Here’s How to Deal With It; Bağlantı: https://time.com/
• Huecker MR, Shreffler J, McKeny PT, et al. Imposter Phenomenon. [Updated 2023 Jul 31]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2023 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK585058/
• Sam S. Sagar , David Lavallee & Christopher M. Spray (2007) Why young elite athletes fear failure: Consequences of failure, Journal of Sports Sciences, 25:11, 1171-1184, DOI: 10.1080/02640410601040093

Size Bir Mesajımız Var!

Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.

Matematiksel