“Nereden gelirse gelsin, isterse bize uzak ve karşıt milletlerden gelmiş olsun, gerçeğin güzelliğini benimsemekten ve ona sahip olmaktan utanmamalıyız”. Bu sözler İslam felsefesinin kurucusu, Batı’da “Arapların Filozofu” olarak tanınan El Kindi’ye aittir.
Ortaçağ Avrupası’nda Alchindus olarak tanınan Kindi, Latince’ye çevrilen eserleriyle haklı bir şöhret kazanmıştır. Nitekim İtalyan filozofu ve matematikçisi Cardanus Heironimus (ö. 1567), De Subtilitate adlı eserinde dünyaca ünlü on iki seçkin alim ve filozof arasında Kindi’yi de sayar.
Gerçekten de Kindî, ilâhiyat ve edebiyat yanında teorik ve pratik bilgi dallarının hepsiyle ilgilenen, felsefeden tıbba, matematikten astronomiye, optikten meteorolojiye, psikolojiden ahlaka ve kimyadan musikiye varıncaya kadar her alanda eser vererek sonraki nesillere zengin bir ilim ve felsefe literatürü armağan eden ansiklopedik bir filozoftur.
“İnsan sanatlarının en üstünü ve en değerlisi felsefedir” diyen Kindi, varlığı derinden kavramak ve o konudaki bilgileri temellendirmek için felsefenin vazgeçilmez bir disiplin olduğunu söyler. Yöntem olarak genellikle mantık ve matematiği kullanan Kindi, her konuda insanı başarıya götüren ilmin matematik olduğunu ısrarla vurgular. Felsefe öğrenimi için de matematiği ön şart sayar.
El Kindi’nin Hayatına Kısa Bir Bakış
Tam adı Ya’kub ibn İshak el- Kindi’dir. Doğum tarihi tam olarak bilinmemekle beraber 796 senesinden sonra Kufe şehrinde doğduğu sanılmaktadır. Güney Arabistan’ın Kinde kabilesinden geldiği için Kindi ismiyle tanınır. Çocukluk ve ilk gençlik yıllarını Kufe ve Basra’da geçirdiği sonraları Bağdat’a yerleştiği bilinmektedir.
Burada matematik, felsefe, astronomi ve tıp ilimlerini öğrendiği düşünülmektedir. Bağdat’ta kimlerden eğitim aldığı bilinmemektedir. Ancak kısa zamanda Halife Me’mûn’un takdirini kazandığı ve sarayında düzenlenen toplantılara katılarak ilim ve felsefe alanlarındaki başarısını ve yetkinliğini kanıtladığı bilinir.
Bunun neticesinde de Me’mûn’un kurduğu Beytülhikme’deki âlim ve mütercimler kadrosu içinde yer almayı da başarmıştır. El-Kindi, kendisi bir çevirmen olmasa da, çeviri hareketinden yararlanarak İslam’da Aristotelesçi hareketi kuran İslam filozof-bilim insanlarından ilki oldu.
El-Kindi’nin en bilinen çalışması ”İlk Felsefe Üzerine” isimli eseridir. Ancak bu eserin sadece dört bölüme ayrılan ilk parçası mevcut durumdadır. Çalışmasının merkezi kavramı birliktir. Kindi, varlığın ilk nedeninin aynı zamanda birliğin de ilk nedeni olması gerektiğini savunur
Hemen her dalda yüksek bilgi sahibi olan Kindi, bunların her birine pek çok yenilikler getirdi. Açıların pergelle ölçülmesini ilk olarak o sağladı. Düşünce sistemini matematik temeli üzerine kurmaya çalıştı; yalnız fiziğe değil, tıp bilimine de matematiği uyguladı. Bileşik ilaçlar teorisinde matematik kullandı. Sıvıların özgül ağırlıklarını hesapladı. Ayrıca, Pisagor geleneğini takip eden ilk İslam müzik teorisyeniydi. Optik üzerine yaptığı çalışmalarda ışığın yayılımı ve gölgelerin oluşumunu inceleyen İskenderiyeli Theon’u takip etti. Sonrasında ışığın yayılması ve iletimi teorisini, Öklid’in teorisine dayandırdı.
El Kindi’nin Bazı Çalışmaları
Al-Kindi’nin görsel algı konusundaki fikirleri, ışığın yansıması konusundaki çalışmalarıyla birlikte, Avrupa Rönesans’ında perspektif yasaları haline gelen şeyin temellerini attı. Doğa bilimleri üzerine yaptığı çalışmalar onu rasyonel düşüncenin değerine ikna etti. Meteorolojiyle ilgili ondan fazla eser kaleme alan filozof, özgün görüşleriyle meteoroloji bilimine de önemli katkı sağlamıştır.
Kindi ayrıca Albert Einstein tarafından geliştirilen genel görelilik kuramının (izafiyet teorisi) temellerini attı. Kindi’ ye göre, tüm varlıklar ve varlığa ilişkin fiziki olaylar izafidir. Zaman, mekan, hareket, birbirlerinden bağımsız değildirler. Tam tersi bunların tamamı birbirine bağlı izafi olaylardır. Kindi’nin bu konuya getirdiği açıklama şöyledir: “Zaman ancak hareketle, cisim hareketle, hareket cisimle vardır. O halde; cisim, hareket ve zamandan birinin diğerine bir önceliği yoktur.”
İslâm dünyasında ilim ve düşünce hayatının geliştiği, tercüme hareketinin en yoğun bir şekilde devam ettiği dönemde yaşayan Kindi, bu çalışmalara en üst düzeyde katıldı. Bunun sonucunda da ondan geriye sayıları 277’yi aşan çok zengin bir külliyat bizlere kaldı. El-Kindi, doğulu ve batılı birçok bilim insan üzerinde önemli bir etkiye sahiptir.
Örneğin İbni Sina da Kindi’nin en iyi takipçilerinden biri olmuştur. Ayrıca kendisini daha yakından tanımak isterseniz bu yazımıza göz atmalısınız:
Kaynaklar ve ileri okumalar
- Philosopher of the month: al-Kindī; Yayınlanma tarihi: 15 Ekim 2016; Bağlantı: https://blog.oup.com/
- Mursidin, Ida. (2020). PHILOSOPHICAL THOUGHT OF AL-KINDI AND AL-FARABI. Jurnal Al-Dustur : Journal of politic and islamic law. 3. 10.30863/jad.v3i1.718.
- Dunne, Luke. “3 Islamic Thinkers Who Shaped Islamic Philosophy” TheCollector.com, July 24, 2023, https://www.thecollector.com/islamic-philosophers/.
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
