1934’te, yazar Arnold Samuelson edebi kahramanı Ernest Hemingway ile tanışmak için yola çıktı. Sonrasında Samuelson, Hemingway ile bir yıl kaldı ve bu süre zarfında yazar ona, yazma ve iyi yaşam hakkında pek çok şeyi öğretti. Öğrettiği şeylerden birine günümüzde “Hemingway etkisi” diyoruz.
Hemingway etkisi nedir?
Bir görevi zamanında tamamlayamama genellikle başarısızlık olarak kabul edilecektir. Bu, görevi tamamlaması gereken kişinin eksik kalması ve belli bir standardı yerine getirememesi anlamına gelir. Ancak bir görevi tamamlayamamanın yalnızca olumsuz tarafı yoktur. Hatta kimi durumlarda yarım bırakma, insanların görevi tamamlama veya devam ettirme motivasyonunu arttıracaktır.
Bir görevi tamamlamamanın bu olumlu etkisine, ünlü Amerikalı yazar Ernest Hemingway’in anısına “Hemingway etkisi” diyoruz.
Etkiye yazarın adını verilme nedeni ise, bir röportaj sırasında “Bir günde ne kadar yazmalısınız?” sorusuna Hemingway’in şu tavsiyede bulunmasıdır. “En iyi yol, her zaman iyi gittiğinizde ve bir sonraki adımda ne olacağını bildiğinizde durmaktır. Bunu bir roman yazarken her gün yaparsanız asla takılıp kalmazsınız”
Bu tavsiye, tamamlanmamış bir görevin faydalı bir etkiye sahip olması için geçerli olan koşullar olduğunu göstermektedir. Hemingway’e göre yazarken, bu koşul yazarın, yazının hangi yöne gideceğinin farkında olmasıdır.
Bunu bir televizyon dizisinin uçurum sahnesi gibi düşünün. Hikaye ilginizi çekiyorsa, bir sonraki sezon diziye geri dönme olasılığınız daha yüksektir. Hemingway, işleri sonuna kadar götürme isteğini sürdürmek için üretkenlik programına esasen kendi yarattığı uçurum sahnelerini dahil etmişti.
Zaman içinde araştırmacılar, Hemingway’in bu stratejisini, yalnızca yazarlarla sınırlamaya gerek olmadığına karar verdiler ve kuralların buna yardımcı olmak için genişletilebileceğini öne sürdüler. Üstelik onlar kesinlikle ilk değildi.
Bir görevi bitirememenin neden faydalı etkileri olabilir?
Görevleri bitirememenin faydalar sağlayabileceğini gösteren en eski araştırmalar muhtemelen Bluma Zeigarnik ve Maria Ovsiankina’ya aittir. 1920’lerde Doğu Avrupa’daki bir restoranda deneysel psikolog Bluma Zeigarnik, amiri Kurt Lewin ile yemek yerken garsonların olağanüstü hafızalara sahip olduğunu fark etti.
Hiçbir şey yazmadan, kimin hangi yemeği sipariş ettiğini hatırlayıp doğru masaya getirebiliyorlardı. Ancak, onlarla iletişime geçtiğinde, yemek yiyenler ayrıldıktan sonra bilginin buharlaştığını da gördü. Garsonlar artık kimin neyi veya nerede sipariş ettiğini hatırlayamıyordu. Bu, Zeigarnik’in merakını uyandırdı ve görevler ile hafıza arasındaki ilişki üzerine deneyler yaptı.
Sonucunda tamamlanmamış görevlerin içimizde psikolojik gerginlik yarattığını ve bu gerginliğin görevlerle ilişkili bilgileri hatırlamamıza neden olduğunu keşfetti. Bir görev kesintiye uğrasa veya gönüllü olarak dursak bile, gerginlik devam ediyor ve bilgiler canlı kalıyordu. Tersine, görevleri bitirmek bu gerginliği azaltıyor ve onu unutma olasılığımızı arttırıyordu. Bu fenomen “Zeigarnik etkisi” olarak bilinir hale geldi.
Bu bulgu daha sonra Zeigarnik’in meslektaşı Maria Arsenjevna Rickers-Ovsiankina’nın dikkatini çekti. Tamamlanmamış görevlerin düşüncelerimize müdahale ettiğini, onları tamamlamamız için bizi zorladığını ve bu dürtünün, ilk etapta başlamadığımız görevlerden çok daha güçlü olduğunu buldu. Bu da, “Ovsiankina etkisi” olarak bilinmeye başlandı.
Zeigarnik ve Ovsiankina çalışmalarından bu yana, bir dizi başka çalışma, görev performansı kesintisinin, insanların daha sonra tamamlanmamış göreve yeniden katılmak istemelerine neden olma eğiliminde olduğunu doğruladı. Bir araştırma, Cuma öğleden sonra bitmemiş görevleri olan işçileri inceledi. Bitmemiş görevlerin işçilerin zihnini meşgul ettiğini ve boş zamanlarında kapanmalarını engellediğini buldular.
Bu nedenle, sınav sonrasında boş bıraktığımız soruları, yaptıklarımıza kıyasla daha net hatırlarız. Bu yüzden ayrıldığımız ancak tam anlamayla sonlandıramadığımız eski işimizi aklımızdan bir türlü atamayız. Tamamlanmamış şeyler, başka şeyler ile ilgilensek bile aklımızı meşgul etmeye hep devam edeceklerdir.
Hemingway etkisi neden işe yarıyor?
Hemingway’in aksine, Zeigarnik ve Ovsiankina üretkenlik tavsiyesi vermiyorlardı. Zihnin nasıl çalıştığıyla ilgileniyorlardı ve ilgili etkileri, günlük görevlerimizle ilişkisinin bazı yönlerini ortaya koyuyor. Ayrıca, Hemingway’in Zeigarnik’ten mi yoksa Ovsiankina’nın çalışmalarından mı ilham aldığını bilmenin bir yolu yok.
Yine de, Hemingway’in tavsiyesi bu psikolojik fenomenleri kullanır ve bunları yararlı bir üretkenlik aracına dönüştürür. Araştırmalar da Hemingway etkisini destekler. Araştırmacılar, bunun olası bir nedeninin, bu tür koşulların, işimizin sonunda başarıya ulaşacağına dair beklentimizi artırması olduğunu belirtiyor.
Ancak Hemingway etkisi her zaman işe yaramaz. Öncelikle görevi yapan kişi görevi tamamlamaya makul derecede yakın olmalıdır. Görevi tamamlamanın kendi elinde olduğunu bilmelidir. Aynı zamanda görevi makul derecede zor olarak algılamalıdır. Kişi görevi tamamlamaktan uzaksa, görevi çok zor olarak algılaması muhtemeldir ve tamamlanmamışlığın faydalı etkisi olmayacaktır.
Ayrıca Hemingway etkisinin karanlık tarafları olduğunu da belirtmekte fayda var. Zeigarnik ve Ovsiankina etkilerini inceleyen bir çalışma, tamamlanmamış görevler etrafındaki psikolojik gerginliğin kopmayı arttırabileceğini buldu. Benzer şekilde, Hemingway etkisini inceleyen bir çalışma, bunun yapılandırılmamış olanlardan ziyade yapılandırılmış görevler ve kesintilerle daha iyi çalıştığını buldu.
Sonucunda bazı insanlar için tamamlanmamış görevler, sürekli bir kaygı, kendinden şüpheye neden olacaktır. Yani, herhangi bir zihinsel araçta olduğu gibi, bu da kesin bir kural değildir. Önemli olan etkiyi, güçlü yönlerinizi tamamlayacak şekilde kullanmaktır.
Etkili bir strateji basitçe başlamaktır. Önemli bir göreve yalnızca yarım saat ayırabilseniz bile, ne yapacağınızı bildiğiniz ilginç bir noktada durmayı başarırsanız, projeyi bitirmek için geri dönme olasılığınız daha yüksektir. Ancak durmayı son ana kadar ertelerseniz, muhtemelen aşırıya kaçarsınız ve tükenmişlik riskiyle karşı karşıya kalırsınız.
Mesela önemli bir şeyi ezberlemekte zorlanıyorsanız, anlık kesintiler aslında sizin yararınıza olur. Bilgileri tekrar tekrar okumak yerine, birkaç kez gözden geçirin ve ara verin. Başka şeylere odaklanırken, kendinizi zihinsel olarak çalışmakta olduğunuz bilgilere geri dönerken bulacaksınız.
Sonuç olarak
Son olarak, “Asla kendinizi tüketmeyin,” diye uyardı Hemingway genç Samuelson’ı. “Birazını ertesi güne bırakın.” Gerçek şu ki iş asla işler tam olarak bitmez. Her zaman gönderilecek başka bir e-posta, hazırlanacak başka bir toplantı, yazılacak başka bir hikaye vardır. İşi yapın ancak asla sağlığınızdan veya hayatı dolu dolu yaşama yeteneğinizden ödün vererek yapmayın.
Kaynaklar ve ileri okumalar
- Tap into the “Hemingway effect” to finish what you start. Yayınlanma tarihi: 9 Ekim 2024. Kaynak site: Big Think. Bağlantı: Tap into the “Hemingway effect” to finish what you start
- Weigelt O, Syrek CJ. Ovsiankina’s Great Relief: How Supplemental. Work during the Weekend May Contribute to Recovery in the Face of Unfinished Tasks. Int J Environ Res Public Health. 2017 Dec 20;14(12):1606. doi: 10.3390/ijerph14121606. PMID: 29261139; PMCID: PMC5751022.
- Oyama, Y., Manalo, E., & Nakatani, Y. (2018). The Hemingway effect: How failing to finish a task can have a positive effect on motivation. Thinking Skills and Creativity, 30, 7–18. https://doi.org/10.1016/j.tsc.2018.01.001
Matematiksel
